John T. Koch
| John T. Koch | |
|---|---|
| Ganwyd | 1953  |
| Dinasyddiaeth |  UDA  Cymru |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | Celtegwr, ieithydd, hanesydd |
| Cyflogwr | |
| Gwobr/au | Cymrodoriaeth Guggenheim, Cymrawd Cymdeithas Ddysgedig Cymru |
Mae John Thomas Koch[1] FLSW (ganwyd 1953) yn academydd, yn hanesydd ac yn ieithydd Americanaidd sy'n arbenigo mewn astudiaethau Celtaidd, yn enwedig cynhanes, a'r Oesoedd Canol Cynnar.[2] Ef yw golygydd y pum cyfrol Celtic Culture: A Historical Encyclopedia (2006, ABC Clio). Efallai ei fod yn fwyaf adnabyddus fel prif gynigydd y ddamcaniaeth Celt o'r Gorllewin.
Graddiodd o Brifysgol Harvard, lle dyfarnwyd graddau MA a PhD iddo mewn Ieithoedd a Llenyddiaeth Geltaidd yn 1983 a 1985, yn y drefn honno. Y mae hefyd wedi astudio yng Ngholeg Iesu, Rhydychen, a Phrifysgol Cymru, Aberystwyth.[3] Bu'n dysgu Astudiaethau Celtaidd ym Mhrifysgol Harvard a Choleg Boston.[3]
Mae wedi cyhoeddi ar nifer o bynciau yn ymwneud ag iaith a llenyddiaeth Gymreig a Gwyddeleg. Mae'n adnabyddus yn arbennig am ei lyfr ar Y Gododdin, a gyhoeddwyd yn 1997, ac am ei ddamcaniaeth fod cerrig beddau Tartessos yn cynnwys ysgrif Geltaidd o tua'r 6g CC.
Gyrfa
[golygu | golygu cod]Ers 1998, bu'n uwch-gymrawd ymchwil (darllenydd) yn y Ganolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd, Prifysgol Cymru, lle bu'n goruchwylio prosiect ymchwil o'r enw 'Ieithoedd Celtaidd a Hunaniaeth Ddiwylliannol'.[4] Ffrwyth y llafur hwn yw pum cyfrol: Celtic Culture: A Historical Encyclopedia (2006), ac An Atlas for Celtic Studies (2007).
Cyhoeddodd yn eang am agweddau o iaith, llenyddiaeth a hanes Hen Wyddeleg a Chymraeg Cynnar. Ymhlith ei weithiau mae The Celtic Heroic Age (cyhoeddwyd gyntaf yn 1994, 4ydd argraffiad yn 2003), mewn cydweithrediad â John Carey; The Gododdin of Aneirin (1997), golygiad, cyfieithiad a thrafodaeth o'r gerdd Gymraeg gynnar y Gododdin. Cyhoeddodd hefyd nifer o erthyglau ac mewn llyfrau a chyfnodolion gan gynnwys gramadeg o'r Hen Gymraeg a llyfr ar y Taliesin hanesyddol.[5]
Yn 2007, derbyniodd John Koch gadair bersonol Prifysgol Cymru[6] ac yn 2011, etholwyd ef yn Gymrawd y Gymdeithas Ddysgedig [7]
Mae Koch yn goruchwylio (fel uwch gymrawd ac arweinydd) y Prosiect Prydain Hynafol a Pharth yr Iwerydd (sy’n cwmpasu Iwerddon, Armorica, a Phenrhyn Iberia) yng Nghanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru yn Aberystwyth.[8] Yn 2008, traddododd Koch Ddarlith O'Donnell ym Mhrifysgol Aberystwyth dan y teitl People called Keltoi, the La Tène Style, and ancient Celtic languages: the threefold Celts in the light of geography. [9] Yn 2009, cyhoeddodd Koch bapur,[10] yn ddiweddarach y flwyddyn honno a ddatblygwyd yn llyfr, Tartessian: Celtic from the Southwest at the Dawn of History, llyfr sy'n manylu ar sut y gall yr iaith Tarteseg fod yr iaith Geltaidd gynharaf a ardystiwyd yn uniongyrchol â'r sgript ysgrifenedig Tartesaidd. Cred fod y sgript a ddefnyddiwyd yn yr arysgrifau yn seiliedig ar fersiwn o'r sgript a ddefnyddiwyd tua 825 CC yn Ffenicia. Dilynwyd hyn gan artessian 2: Preliminaries to Historical Phonology yn 2011, sy'n canolbwyntio ar arysgrif Mesas do Castelinho.
Damcaniaeth Celteg o'r Gorllewin
[golygu | golygu cod]Koch yw prif gefnogwr y Ddamcaniaeth Gelteg o'r Gorllewin, y syniad bod yr ieithoedd Celtaidd wedi tarddu fel cangen o'r ieithoedd Indo-Ewropeaidd nid yn nyffryn y Danube uchaf, o'r lle yr ymledodd i'r gorllewin, ond yn hytrach eu bod yn codi mewn un rhan o Iwerydd Ewrop, gan gynnwys De-orllewin Ewrop (Gorllewin Ffrainc a Gogledd a Gorllewin Penrhyn Iberia), fel cyfuniad o ddisgynnydd iaith o Broto-Indo-Ewropeg ac Ieithoedd brodorol Cyn-Indo-Ewropeaidd (gyda rhyw gysylltiad ag Acwitaneg neu Broto-Fasgeg, Ibereg, ac ieithoedd eraill sydd heb eu hardystio).
Yn ôl y ddamcaniaeth, ymledodd yr ieithoedd oddi yno i'r dwyrain i Dde Canolbarth Ewrop, gan gynnwys Basn Pannonia, lle byddai ffurfiau cynnar y Proto-Italig eisoes wedi bod yn datblygu'n annibynnol oddi wrth y Proto-Indo-Ewropeg.[11] Dylanwadodd yr iaith neu'r ieithoedd hyn hefyd ar y Cyn-Broto-Germaneg cynnar, hynafiad uniongyrchol y Proto-Germaneg, ond nid oedd eto'n broto-iaith gwbl Germanaidd, (a leolir o bosibl ar arfordir deheuol y Môr Baltig neu ryw le arall yng Ngogledd Canolbarth Ewrop) a chyfrannodd at ei rhwyg o gontinwwm tafodieithol yr ieithoedd Proto-Balto-Slafaidd / Proto-Indo-Iranaidd.[12]
Mae’r syniad hwn wedi'i gyflwyno mewn tair cyfrol gan Koch a Barry Cunliffe o’r enw Celtic from the West (2012–2016). Mae ieithyddion eraill yn ystyried y ddamcaniaeth yn un ddadleuol.
Cyhoeddiadau
[golygu | golygu cod]- Cyd-olygydd: Celtic from the West 3: Atlantic Europe in the Metal Ages ― Questions of Shared Language. Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2016. ISBN 978-1-78570-227-3.Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2016. ISBN 978-1-78570-227-3.
- Cunedda, Cynan, Cadwallon, Cynddylan: Four Welsh Poems and Britain 383–655. Prifysgol Cymru. 2013. ISBN 978-1-907029-13-4.
- Cyd-olygydd: Celtic from the West 2: Rethinking the Bronze Age and the Arrival of Indo-European in Atlantic Europe. Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2013. ISBN 978-1-84217-529-3.Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2013. ISBN 978-1-84217-529-3.
- Tartessian: Celtic from the Southwest at the Dawn of History. Celtic Studies Publications series (arg. 2nd). Oxbow Books. 2013 [2009]. ISBN 978-1-891271-17-5.
- Cyd-olygydd: Celtic from the West: Alternative Perspectives from Archaeology, Genetics, Language and Literature. Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2012. ISBN 978-1-84217-475-3.Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2012. ISBN 978-1-84217-475-3.
- Cyd-awdur: The Celts: History, Life, and Culture. ABC-CLIO. 2012. ISBN 978-1-59884-964-6ABC-CLIO. 2012. ISBN 978-1-59884-964-6 (2 gyfrol).
- Tartessian 2: The Inscription of Mesas do Castelinho – ro and the Verbal Complex – Preliminaries to Historical Phonology. Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 2011. ISBN 978-1-907029-07-3.
- An Atlas for Celtic Studies: Archaeology and Names in Ancient Europe and Early Medieval Ireland, Britain, and Brittany. Celtic Studies Publications series. Oxford: Oxbow Books. 2007. ISBN 978-1-84217-309-1.
- Golygydd Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara and Oxford: ABC-CLIO. 2006. ISBN 1-85109-440-7. E-book: ISBN 185-1094458Santa Barbara and Oxford: ABC-CLIO. 2006. ISBN 1-85109-440-7. E-book: ISBN 185-1094458 (4 vols.).
- Cyd-olygydd: The Celtic Heroic Age. Celtic Studies Publications series (arg. 4th). Oxbow Books. 2003 [2002]. ISBN 978-1-891271-04-5. Additional volume: ISBN 978-1891271090Celtic Studies Publications series (4th ed.). Oxbow Books. 2003 [2002]. ISBN 978-1-891271-04-5. Additional volume: ISBN 978-1891271090 (2 vols.).
- Cyd-olygydd: The Inscriptions of Early Medieval Brittany – Les inscriptions de la Bretagne du Haut Moyen Âge. University of Aberystwyth. 2000.University of Aberystwyth. 2000.
- Cyd-olygydd: Ildanach Ildirech: A Festschrift for Proinsias Mac Cana. Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 1999. ISBN 978-1-891271-01-4.Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 1999. ISBN 978-1-891271-01-4.
- The Gododdin of Aneirin: Text and Context from Dark-Age North Britain. Celtic Studies Publications series. Oxbow Books. 1997. ISBN 978-0-7083-1374-9.
- Cyd-olygydd: Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium Volume II. Harvard University. 1982. Harvard University. 1982.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ ISNI 0000000110724684.
- ↑ Koch, John T., gol. (2006). "About the editor". Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara, Denver, and Oxford: ABC-CLIO.
- ↑ 3.0 3.1 Koch, John T., gol. (2006). "About the editor". Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara, Denver, and Oxford: ABC-CLIO.
- ↑ Koch, John T., gol. (2006). "About the editor". Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara, Denver, and Oxford: ABC-CLIO.
- ↑ Koch, John T., gol. (2006). "About the editor". Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara, Denver, and Oxford: ABC-CLIO.
- ↑ Koch, John T. (31 July 1999). "Professor John T. Koch MA, PhD, FLSW". Wales.ac.uk. Prifysgol Cymru. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 24 May 2018. Cyrchwyd 30 July 2018. Official bio.
- ↑ Wales, The Learned Society of. "John Koch". The Learned Society of Wales (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-08-30.
- ↑ "Ancient Britain and the Atlantic Zone Project". Wales.ac.uk. Prifysgol Cymru. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 8 July 2010. Cyrchwyd 11 May 2010.
- ↑ Koch, John T. "O'Donnell Lectures 2008: Appendix A" (PDF). Aber.ac.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 7 October 2010. Cyrchwyd 30 July 2018.
- ↑ "A Case for Tartessian as a Celtic Language". Acta Palaeohispanica (Aberystwyth University) X (9): 339–351. 2009. ISSN 1578-5386. http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/29/54/26koch.pdf. Adalwyd 17 May 2010.
- ↑ Working hypothesis 6: Non-IE influence in the West and the separation of [./Proto-Celtic_language Celtic] from [./Italo-Celtic ItaloCeltic] 1. The [./Bell_Beaker_culture Beaker] phenomenon spread when a non-Indo-European culture and identity from [./Atlantic_Europe Atlantic Europe] was adopted by speakers of Indo-European with [./Western_Steppe_Herders Steppe ancestry] ~2550 BC. 2. Interaction between these two languages turned the Indo-European of [./Atlantic_Europe Atlantic Europe] into [./Proto-Celtic_language Celtic]. 3. That this interaction probably occurred in South-west Europe is consistent with the historical location of the [./Aquitanian_language Aquitanian], [./Proto-Basque_language Basque], and [./Iberian_language Iberian] languages and also aDNA from [./Iberian_Peninsula Iberia] indicating the mixing of a powerful, mostly male instrusive group with [./Western_Steppe_Herders Steppe ancestry] and indigenous Iberians beginning ~2450 BC, resulting in total replacement of indigenous paternal ancestry with R1b-M269 by ~1900 BC. 4. The older language(s) survived in regions that were not integrated into the [./Atlantic_Bronze_Age Atlantic Bronze Age] network. ¶NOTE. This hypothesis should not be construed as a narrowly ‘Out of Iberia’ theory of Celtic. Aquitanian was north of Pyrenees. Iberian in ancient times and Basque from its earliest attestation until today are found on both sides of the Pyrenees. The contact area envisioned is [./Atlantic_Europe Atlantic Europe] in general and west of the [./Corded_Ware_culture CWC] zone bounded approximately by the [./Rhine Rhine]. in KOCH, John T. "Formation of the Indo-European branches in the light of the Archaeogenetic Revolution" draft of paper read at the conference 'Genes, Isotopes and Artefacts. How should we interpret the movement of people throughout Bronze Age Europe?' Austrian Academy of Sciences, Vienna, 13-14 Rhagfyr 2018.
- ↑ The separation of the Pre-[./Proto-Germanic_language Germanic] dialect from the Pre-[./Balto-Slavic_languages Balto-Slavic]/[./Indo-Iranian_languages Indo-Iranian], and its reorientation towards Pre-[./Italo-Celtic Italo-Celtic], was the result of [./Bell_Beaker_culture Beaker] influence in the western CWC area that began ~2550 BC. in KOCH, John T. "Formation of the Indo-European branches in the light of the Archaeogenetic Revolution" draft of paper read at the conference 'Genes, Isotopes and Artefacts. How should we interpret the movement of people throughout Bronze Age Europe?' Austrian Academy of Sciences, Vienna, 13-14 Rhagfyr 2018.