Monte Vesuvio

Monte Vesuvio
	(it) Vesuvio; (en) Monte Vesuvio
Tipo	active volcano (en) ; Estratovolcán; atracción turística; montaña
Localizado na área protexida	Vesuvius National Park (en)
Localización
Continente	Europa
División administrativa	Cidade metropolitana de Nápoles, Italia e Provincia de Nápoles, Italia
	40°49′17″N 14°25′32″L / 40.8214, 14.4256
Cordilleira	Q3618573
Características
Altitude	1.281 m
Prominencia topográfica	1.232 m
Material usado	Tefrito (pt)
Historia
Cronoloxía
24 de agosto de 79	Erupción do Vesuvio no ano 79
1631 15 de decembro de 1631 (Xuliano)-19 de decembro de 1631 (Xuliano)	Mount Vesuvius eruption of 1631 (en)
1861	eruption of Mount Vesuvius in 1861 (en)
1872	Erupción volcánica
1906	Vesuvius eruption of 1906 (en)
1944	eruption of Mount Vesuvius in 1944 (en)

O Monte Vesuvio^[1] italiano: Monte Vesuvio, é un somma-estratovolcán situado na baía de Nápoles na Campania, Italia, preto da cidade de Nápoles e a unha curta distancia da costa. É un de varios volcáns que forman o arco volcánico da Campania. O Vesuvio consiste nun gran cono volcánico, parcialmente circundado polo bordo escarpado dun cume causado polo colapso dunha estrutura anterior e orixinalmente moito máis alta.

É un volcán de tipo vesuviano, aos que dá nome. Caracterízase por alternar erupcións de piroclastos con erupcións de coadas lávicas, dando lugar a unha superposición en estratos que fai que este tipo de volcáns alcance grandes dimensións. Outros volcáns de tipo vesuviano son o Teide ou o Fuji.

É famoso pola erupción que no ano 79 sepultou as cidades romanas de Pompeia e Herculano, así como varios outros asentamentos, permitindo conservalas intactas até que se redescubriron no século XVII. Hoxe son localizacións arqueolóxicas que permiten investigar a cultura romana e a vida dunhas cidades que permaneceron sen alterar desde a Idade Antiga.

A erupción expulsou unha nube de pedras, cinzas e gas volcánico a unha altura de 33 km., guindou rocha fundida e pulverizada pedra pómez a razón de 6×10⁵ por segundo,^[2] liberando en última instancia cen mil veces a enerxía térmica lanzada polos bombardeos de Hiroshima-Nagasaki. Máis de 1.000 persoas morreron na erupción, pero os números exactos descoñécense. O único relato dunha testemuña ocular supervivente do evento consiste en dúas cartas de Plinio o Novo ao historiador Tácito.

O Vesuvio estalou moitas veces desde entón e é o único volcán no continente europeo que estalou nos últimos cen anos. Hoxe en día, é considerado como un dos volcáns máis perigosos do mundo debido á poboación de 3.000.000 de persoas que viven preto e a súa tendencia a erupcións violentas e explosivas do tipo pliniano, facéndoa a rexión volcánica máis densamente poboada do mundo.^[3]

Mitoloxía

O Vesuvio ten unha longa tradición histórica e literaria. Foi considerado como unha divindade do tipo Genius no momento da erupción do ano 79 DC: aparece baixo o nome Vesuvio como unha serpe nos frescos decorativo de moitas lararia, ou santuarios domésticos, que sobreviviron en Pompeia. Unha inscrición en Capua^[4] IOVI VESVVIO indica que se adorou como un poder de Xúpiter; e dicir, Jupiter Vesuvius.^[5]

O historiador Diodoro Sículo relata unha lenda na que Hércules, no desempeño dos seus traballos, pasou polo país preto de Cumas no seu camiño a Sicilia e atopou alí un lugar chamado "Campos Flégreos", (phlegraion pedion, "campos de lume"), "dun outeiro que antiguamente vomitou lume ... agora chamado Vesuvio".^[6] Habitada por bandidos, "os fillos da Terra", que eran xigantes. Coa axuda dos deuses pacificou a rexión e continuou. Os feitos detrás da tradición, se os hai, seguen sendo descoñecidos, do mesmo xeito que se Herculano se chamou así por iso. Un epigrama do poeta Marcial no ano 88 DC suxire que tanto Venus, patroa de Pompeia, como Hércules foron adorados na rexión devastada pola erupción do 79.^[7] O Monte Vesuvio considerábase polos romanos como dedicado ao heroe e semideus Hércules.^[8]

Cidade de Nápoles co Monte Vesuvio

Orixe do nome

Vesuvius era o nome do volcán usado frecuentemente polos autores no fin da República Romana e no inicio do Imperio Romano. As súas formas colaterais eran: Vesaevus, Vesevus, Vesbius e Vesvius.^[9] Os escritores en grego antigo chamábano Οὐεσούιον ou Οὐεσούιος. Moitos eruditos desde entón ofrecen unha etimoloxía. Como diversos pobos, etnias e linguas ocuparon a Campania desde a idade de ferro, a etimoloxía depende en gran parte de que lingua falada entón. Nápoles foi colonizada polos gregos, co nome Nea-polis, "Nova Cidade". Os oscanos, un pobo itálico, vivían no campo. O Latín tamén competiu na ocupación de Campania. Os asentamentos etruscos tamén estaban na veciñanza. Varios autores antigos tamén falan doutros pobos de procedencia descoñecida que estiveron alí nalgún momento.

Algunhas teorías sobre a súa orixe son:

Do grego οὔ = "non" prefixado a unha raíz de ou relacionado coa palabra grega σβέννυμι = "eu apago", no sentido de "inextinguible".^[9]^[10]
De grego ἕω = "lanzo" e βίη "violencia", "lanzado violentamente", *vesbia, aproveitando a forma colateral.^[11]
Dunha raíz indoeuropea, * eus- <* ewes- <* (a) wes-, "brila" no sentido "o que ilumina", a través do Latín ou Osco.^[12]
Dunha raíz indoeuropea raíz wes = "cheminea" (compare por exemplo Vesta)

Notas

↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para lácrima_Christi.
↑ Woods, Andrew W. (2013). "Sustained explosive activity: volcanic eruption columns and hawaiian fountains". En Fagents, Sarah A.; Gregg, Tracy K. P.; Lopes, Rosaly M. C.(editors). Modeling Volcanic Processes: The Physics and Mathematics of Volcanism. Cambridge: Cambridge University Press. p. 158. ISBN 978-0521895439.
↑ McGuire, Bill (16 de outubro de 2003). "In the shadow of the volcano". The Guardian. Consultado o 8 de maio de 2010.
↑ CIL x.1, 3806.
↑ Waldstein 1908, p. 97
↑ Book IV, Chapter 21.
↑ Waldstein 1908, p. 108 re Epigram IV line 44.
↑ Kozák, Jan; Cermák, Vladimir (2010). Vesuvius-Somma Volcano, Bay of Naples, Italy. The Illustrated History of Natural Disasters. pp. 45–54. ISBN 978-90-481-3325-3.
↑ ^9,0 ^9,1 Lewis, Charlton T.; Short, Charles (2010) [1879]. "Vesuvius". A Latin Dictionary. Medford, MA: The Perseus Project, Tufts University.
↑ Phillips, John (1869). Vesuvius. Oxford: Clarendon Press. pp. 7–9.
↑ Charnock, Richard Stephen (1859). Local etymology, a derivative dictionary of geographical names. London: Houlston and Wright. p. 289.
↑ Pokorny, Julius (1998–2003) [1959]. "eus, awes". En Lubotsky, A.; Starostin, G. Indogermanisches etymologisches Woerterbuch (en German). Leiden: Leiden University.

Véxase tamén

Outros artigos

Erupción do Vesuvio no ano 79

Ligazóns externas

Purcell, N., R. Talbert, T. Elliott, S. Gillies. "Places: 433189 (Vesuvius M.)". Pleiades. Consultado o March 8, 2012.
Fraser, Christian (January 10, 2007). "Vesuvius escape plan 'insufficient'". BBC News (Naples: BBC). Consultado o May 11, 2010.
Garrett, Roger A.; Klenk, Hans-Peter (April 2005). "Vesuvius' next eruption". Geotimes. Arquivado dende o orixinal o 12 de maio de 2007. Consultado o December 8, 2006.
"Vesuvius: The making of a catastrophe: Il problema ignorato". Global Volcanic and Environmental Systems Simulation (GVES). 1996–2003.

Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

[1] Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para lácrima_Christi.

[2] Woods, Andrew W. (2013). "Sustained explosive activity: volcanic eruption columns and hawaiian fountains". En Fagents, Sarah A.; Gregg, Tracy K. P.; Lopes, Rosaly M. C.(editors). Modeling Volcanic Processes: The Physics and Mathematics of Volcanism. Cambridge: Cambridge University Press. p. 158. ISBN 978-0521895439.

[mcguire2003-3] McGuire, Bill (16 de outubro de 2003). "In the shadow of the volcano". The Guardian. Consultado o 8 de maio de 2010.

[4] CIL x.1, 3806.

[5] Waldstein 1908, p. 97

[6] Book IV, Chapter 21.

[7] Waldstein 1908, p. 108 re Epigram IV line 44.

[8] Kozák, Jan; Cermák, Vladimir (2010). Vesuvius-Somma Volcano, Bay of Naples, Italy. The Illustrated History of Natural Disasters. pp. 45–54. ISBN 978-90-481-3325-3.

[Lewis-9] 9,0 ^9,1 Lewis, Charlton T.; Short, Charles (2010) [1879]. "Vesuvius". A Latin Dictionary. Medford, MA: The Perseus Project, Tufts University.

[10] Phillips, John (1869). Vesuvius. Oxford: Clarendon Press. pp. 7–9.

[11] Charnock, Richard Stephen (1859). Local etymology, a derivative dictionary of geographical names. London: Houlston and Wright. p. 289.

[12] Pokorny, Julius (1998–2003) [1959]. "eus, awes". En Lubotsky, A.; Starostin, G. Indogermanisches etymologisches Woerterbuch (en German). Leiden: Leiden University.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]