Vaccin
Un vaccin es una substància d'origena microbiana que permet, après administracion a un individú ò a un animau, de li conferir una immunitat a l'esgard de l'infeccion determinada per lei micròbis injectats. Element fondamentau de la santat publica modèrna, es fondat sus la memòria dau sistèma immunitari que permet a l'organisme de gardar de resèrvas de cellulas (linfocits B, linfocits T...) capablas d'entraïnar una respònsa fòrça importanta còntra una infeccion l'aguent ja tocat. Ansin, lo principi de basa d'un vaccin consistís a administrar un agent patogèn afeblit ò inactivat per simular una infeccion e permetre la creacion d'una memòria immunitària avans l'arribada d'una infeccion vertadiera.
Se lo principi de basa foguèt observat tre l'Antiquitat, sa premiera aplicacion eficaça apareguèt amb la variolizacion que consistiá a inocular de tròç de teissuts d'un malaut de la variòla a un individú san per assaiar de prevenir una forma grèva de la malautiá. Perilhós, aqueu metòde permetèt a Edward Jenner de concebre lo premier vaccin en 1796. Pasmens, lo foncionament dei mecanismes foguèron pas explicats avans leis ans 1880 e lei recèrcas de Louis Pasteur. Dempuei aqueu periòde, mai d'un vaccin es estat descubèrt permetent de redurre l'occuréncia de plusors malautiás grèvas. Per aquò, la vaccinacion dei populacions es sovent una causa organizada per leis autoritats estatalas qu'impausan de programas vaccinaus obligatòris ò facultatius.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]De l'Antiquitat a la variolizacion
[modificar | Modificar lo còdi]Leis observacions empiricas dau principi de la vaccinacion
[modificar | Modificar lo còdi]D'observacions dau fenomèn d'immunizacion foguèron realizadas tre l'Antiquitat. La pus famosa es aquela dau Grèc Tucidides (vèrs 465-395 avC) durant l'epidèmia de « pèsta » que decimèt Atenas au començament de la Guèrra de Peloponès (431-404 avC). Aquò menèt ansin, dins mai d'una region, a l'idèa d'inocular a un individú san una forma afeblida d'una malautiá per assaiar de prevenir una forma pus grèva. Per exemple, un esclau de l'escrivan estatsunidenc Cotton Mather (1663-1728) li ensenhèt una tecnica de variolizacion qu'èra utilizada en Africa.
D'efiech, la contagiositat e la mortalitat de la variòla foguèron lo motor principau de la recèrca primitiva sus lei vaccins[1]. Leis avançadas pus importantas aguèron luòc en China, especialament après la mòrt de l'emperaire Shunzhi (1644-1661)[2]. Aquò menèt a la variolizacion, un metòde consistissent a inocular a un individú de protegir una mòstra de teissuts contaminats pres sus un malaut. Relativament perilhosa, aquela tecnica demenessiá pasmens lo risc de forma grèva e se difusèt vèrs l'oèst lòng de la Rota de la Seda. Dins aquò, en despiech dei progrès de la cirurgia, lo taus de mortalitat demorèt entre 1% e 2% dei personas variolizadas.
Lei trabalhs d'Edward Jenner
[modificar | Modificar lo còdi]
Edward Jenner (1746-1823) desvolopèt lo premier vaccin vertadier en 1796, totjorn còntra la variòla. Per aquò, observèt l'abséncia de la malautiá en leis obriers agricòlas qu'èran estats en contacte amb una vaca contaminada per la vaccina, una patologia benigna similara a la variòla. Lo succès, fòrça important, foguèt considerable e donèt son nom definitiu a la vaccinacion. Pasmens, lo procès èra complèx car necessitava de trobar de vacas a proximitat de la persona de vaccinar.
La descubèrta dau principi de la vaccinacion
[modificar | Modificar lo còdi]Lei trabalhs de Robert Koch
[modificar | Modificar lo còdi]Se l'eficacitat de la vaccinacion èra empiricament demostrada, lei mecanismes a l'origena de son foncionament foguèron pas esclargits avans la segonda mitat dau sègle XIX. Mai d'un scientific realizèt de descubèrtas importantas sus lo subjècte coma, per exemple, l'anatomista Filippo Pacini (1812-1883) que descurbiguèt lo bacil dau colerà (Vibrio cholerae) en 1854. Dins aquò, l'etapa pus importanta foguèt l'òbra dau mètge alemand Robert Koch (1843-1910) que tornèt descubrir lo bacil de Pacini e isolèt tanben aqueu de la tuberculòsi. Aquò li permetèt d'establir clarament l'existéncia d'un liame entre malautiá e preséncia d'un agent patogèn dins l'organisme (postulats de Koch).
Lei trabalhs de Louis Pasteur
[modificar | Modificar lo còdi]
Quimista de formacion, lo Francés Louis Pasteur (1823-1895) se dirigiguèt pauc a pauc vèrs l'estudi dei malautiás. Aguèt un ròtle primordiau dins la comprenença de la vaccinacion en organizant lei diferentei descubèrtas dau periòde au sen d'un ensemble unic. Ansin, es considerat coma lo paire de la vaccinacion modèrna e mai se d'autrei mètges dau periòde obtenguèron tanben de resultats impressionants[3]. D'efiech, Pasteur capitèt de concebre plusors vaccins diferents e demostrèt l'interès de trabalhar sus de gèrmes afeblits. Ansin, prepausèt un metòde generau per concebre de vaccins novèus, çò que menèt rapidament a una multiplicacion dei descubèrtas e a de progrès importants en matèria de santat publica.
La multiplicacion dei vaccins
[modificar | Modificar lo còdi]Melhorat per lei progrès de la microbiologia (comprenença dau cicle de vida dei bactèris, descubèrta dei virús...), la fin dau sègle XIX e lo sègle XX veguèron una multiplicacion dei vaccins còntra de malautiás istoricas. Lo succès pus important foguèt l'eradicion de la variòla a la fin deis ans 1970. Pasmens, d'autreis infeccions son uei vengudas pus raras gràcias a l'organizacion de plans de vaccinacion nacionaus.
En parallèl, apareguèron tanben lei limits dau concèpte amb l'aparicion ò lo mantenement de malautiás engendradas per d'agents patogèns variables coma lo VIH ò lei virús de la gripa. De mai, la vaccinacion suscita una viva oposicion dins certanei mitans per de rasons sanitàrias (crenhença d'un accident de vaccinacion[4]) ò religiosas (vaccinacion vista coma un refús d'obeïr a la volontat divina).
| Sègle XVIII | Variòla (1796) |
| Sègle XIX | Colerà dei galinas (1879) – Carbon (1880) – Colerà (1885) – Ràbia (1885) – Fèbre tifoïda (1896) – Pèsta (1897) |
| Sègle XX | Tuberculòsi (1921) – Difteria (1923) – Tetanòs (1926) – Cacalucha 1926) – Fèbre jauna (1932) – Tifús (1937) – Gripa (1944) – Poliomieliti (1952) – Encefaliti japonesa (1954) – Adenovirús (1957) – Senepion (1962 – Rubeòla (1964) – Aurelhons (1967) – Varicèla (1974) – Pneumocòc (1977) – Meningocòc (1978) – Epatiti B (1981) – Haemophilus influenzae de tipe B (1985) – Epatiti A (1992) – Borreliòsi (1998) – Rotavirús (1998) |
| Sègle XXI | Papillomavirús (2006) – Epatiti E (2012) – Enterovirús 71 (2015) – Paludisme (2015) – Dengue (2015) – Ebola (2019) |
Principi de la vaccinacion
[modificar | Modificar lo còdi]Principaus generaus
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo foncionament d'un vaccin es fondat sus l'utilizacion dei mecanismes dau sistèma immunitari. D'efiech, dins lo cas d'una infeccion, l'organisme dispausa de dos ensembles principaus de defensa :
- una reaccion generalista menada per lei fagocits que cèrcan totei leis elements estrangiers per lei destrurre per fagocitòsi.
- una reaccion especifica menada per lei linfocits T e B. Fòrça eficaç, aqueu sistèma garda un recòrd de l'agent patogèn gràcias a la conservacion de cellulas memòrias. Ansin, se lo patogèn intra tornarmai dins l'organisme, lo sistèma immunitari pòu organizar una reaccion rapida e importanta per o neutralizar.
L'idèa generala d'un vaccin es de simular una infeccion per activar lo segond ensemble de mecanismes defensius per crear una memòria immunitària còntra lo patogèn considerat. Ansin, s'una infeccion vertadiera a luòc, l'organisme es capable d'activar una reaccion viva qu'elimina rapidament la malautiá.
Coma la mesa en plaça d'aquela immunitat necessita d'esperar quauquei jorns ò setmanas après l'inoculacion dau vaccin, la vaccinacion es normalament utilizada per prevenir l'aparicion d'una malautiá. Pasmens, es egalament possible de la realizar per estimular lo sistèma immunitari (vaccinoterapia). En certanei cas, un serum es apondut au vaccin per assegurar una proteccion eficaça tre l'injeccion (seroterapia).
Tipes de vaccins
[modificar | Modificar lo còdi]Existís plusors tipes de vaccin que son classats segon lo metòde adoptat per presentar l'agent patogèn ai defensas immunitàrias :
- de gèrmes tuats ò inactivats. Aquela tecnica es sovent aplicada per produrre lei vaccins còntra la gripa. Per de rasons de seguretat, mai d'un procès es utilizat per inactivar lo patogèn[5].
- de gèrmes vivents afeblits. Aqueu metòde es fòrça frequent (tuberculòsi, senepion, aurelhons...). Coma dins lo cas précédent, es necessari d'empedir la fabricacion de vaccins virulents.
- de toxinas inactivadas. Aquela tecnica es utilizada còntra lo tetanòs ò la difteria.
- d'antigèns isolats que permèton de presentar au sistèma immunitari de partidas caracteristicas d'un patogèn. Es lo metòde que permetèt de concebre lo vaccin còntra l'epatiti B. Es pauc riscat car demanda pas d'injectar un patogèn complèt. Conoís donc un desvolopament important.
- d'ARN messatgièr, es un tipe de vaccin activant lo sistèma imunitari adaptatiu au mejan d'ARN messatgièrs que la sequéncia nucleotidica còda una proteïna identica o semblabla a un antigèn. Lo premier vaccin de tipe ARNm foguèt lo vaccin contre lo COVID-19, desvolopat per la firma BioNTech en cooperacion ambé Pfizer e omologat en decembre de 2020.
Certanei vaccins son injectats solets (BCG, fèbre jauna, gripa, meningocòc...). Pasmens, la màger part dei vaccins de l'enfant son de vaccins combinats : trivalent (senepion, aurelhons, rubeòla), tetravalent (difteria, tetanòs, poliomieliti, cacalucha), pentavalent e exavalent.
La proteccion individuala dau vaccin
[modificar | Modificar lo còdi]La proteccion individuala conferida a un individú varia segon diferents paramètres coma la natura de l'antigèn, la dòsi inoculada, lo mòde d'administracion, la preséncia d'un adjuvent, son estat fisiologic ò lei capacitats de son sistèma immunitari[6][7]. Ansin, segon leis antigèns considerats, lo taus d'eficacitat individuau d'un vaccin varia generalament de 60% à 98%. Lei nivèus d'eficacitat pus importants son agantats amb lei patogèns pus estables. En revènge, demòra malaisat, ò impossible, de crear de vaccins eficaç còntra de patogèns aguent la capacitat de mutar rapidament[8].
La proteccion collectiva dau vaccin
[modificar | Modificar lo còdi]La generalizacion d'un vaccin a l'ensemble d'una populacion permet la mesa en plaça d'una proteccion collectiva en limitant lo risc epidemic car lei cadenas de transmission de l'agent patogèn son treboladas. Aquò permet egalament de protegir lei personas incapablas de recebre una vaccinacion. D'efiech, amb un vaccin eficaç e una proporcion auta d'individús vaccinats, es possible de redurre fòrtament l'occuréncia d'una malautiá e mai de l'eradicar. Lo succès pus important dins aqueu domeni foguèt l'eradicacion mondiala de la variòla. Pasmens, mai d'una autra malautiá es estada eradicada dins un territòri donat.
L'organizacion de la vaccinacion collectiva es generalament l'òbra de l'Estat. Pren sovent la forma d'un programa de vaccinacions obligatòrias durant l'enfança. De campanhas massisas pòdon tanben èsser organizadas durant d'epidèmias. En certanei cas, la coordenacion es assegurada per d'organizacions internacionalas coma l'Organizacion Mondiala de la Santat.
Etapas de la vaccinacion
[modificar | Modificar lo còdi]Inoculacion
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo metòde d'administracion d'un vaccin es variable (soscutanèu, intradermic, intramuscular, orau) e despend dau patogèn e de l'estat dau pacient[9]. De mai, se distinguís :
- lei vaccins combinats que son formats d'una mescla de plusors vaccins diferents.
- lei vaccins simultanèus que necessitan d'inoculacions multiplas a d'endrechs diferents.
La premiera administracion d'un vaccin es dicha primovaccinacion. Après un periòde de laténcia de 24 oras a doas setmanas, entraïna una reaccion immunitària que dura generalament entre 4 e 28 jorns. Es marcada per la produccion d'anticòrs que permèton la mesa en plaça d'una proteccion fòrça eficaça. Puei, la concentracion d'anticòrs demenís pauc a pauc e la proteccion de l'organisme es assegurada per la conservacion de linfocits memòria per lo sistèma immunitari.
Rapèus
[modificar | Modificar lo còdi]Un rapèu vaccinau es de còps necessari. Consistís a tornar inocular l'antigèn a l'organisme. Permet d'estimular lo sistèma immunitari per restaurar una concentracion auta d'anticòrs gràcias a l'activacion dei linfocits memòria.
Vaccinacions frequentas
[modificar | Modificar lo còdi]Lei vaccins pus frequents regardan de malautiás grèvas e evitablas.
En l'enfant
[modificar | Modificar lo còdi]Lo programa vaccinau deis enfants varia segon lei país car es establit en foncion dei malautiás localas. De mai, lei vaccinacions pòdon èsser obligatòrias ò facultativas. En Occitània Granda, la legislacion francesa impausa 11 vaccins obligatòris dempuei 2018. L'objectiu deis autoritats es de restablir una proteccion collectiva eficaça còntra aqueleis infeccions[10].
| Tuberculòsi | Vaccin conselhat entre 0 e 15 ans per leis enfants nascuts dins una familha origenària de país tocats per la malautiá |
| Difteria Tetanòs Poliomieliti |
Vaccin obligatòri tre la naissença |
| Cacalucha | Vaccin obligatòri durant lo 2nd mes |
| Epatiti B | Vaccin obligatòri durant lo 2nd mes |
| Pneumocòc | Vaccin obligatòri durant lo 2nd mes |
| Hæmophilus influenzæ de tipe b | Vaccin obligatòri durant lo 2nd mes |
| Meningocòc de tipe C | Vaccin obligatòri durant lo 5en mes |
| Senepion Aurelhons Rubeòla |
Vaccin obligatòri durant lo 12en mes amb un rapèu entre lo 16en e lo 18en mes |
| Papillomavirús | Vaccin conselhat per lei filhas entre 11 e 14 ans |
En l'adult
[modificar | Modificar lo còdi]En l'adult, lo programa vaccinau es constituït de vaccins destinats a assegurar una proteccion còntra certanei malautiás perilhosas (varicèla, gripa a partir de 65 ans...) e de vaccins obligatòris ò conselhats per viatjar dins certanei país. Per exemple, es lo cas de la fèbre jauna qu'es infeccion grèva caracteristica dei regions tropicalas e eqüatorialas d'Africa e d'America dau Sud.
Còntra indicacions e efiechs indesirables
[modificar | Modificar lo còdi]Coma totei lei tractaments medicaus, lei vaccins an de còntra indicacions e d'efiechs indesirables. En particular, la vaccinacion es fòrça desconselhada per lei personas immunodeprimidas[11], ipersensibles ais excipients ò aguent certaneis allergias (principalament aquela ais uòus[12]). Exitís tanben de còntra indicacions provisòrias coma certanei malautiás neurologicas non estabilizadas ò la presa de tractaments entraïnant una demenicion de la respònsa immunitària (quimioterapia anticancerosa...). Durant la grossesa, es egalament desconselhada l'administracion de vaccins basats sus de gèrmes complèts[13]. L'unica excepcion es lo vaccin còntra la gripa qu'es conselhat.
Leis efiechs indesirables de l'inoculacion d'un vaccin se limitan generalament a d'efiechs locaus (dolors, rojors...) e, de còps, una fèbre. Pus rarament, pòdon s'observar de reaccions allergicas. De complicacions pus grèvas, generalament un efiech dau patogèn, son possiblas mai son fòrça raras. Per exemple, una encefaliti es possibla après un vaccin SAR (1 cas sus 10 milions de dòsis). Pasmens, sa frequéncia es mens importanta que dins lo cas d'una infeccion per un virús fèr (1 cas sus 1 000 malauts).
Certanei movements opausats a la vaccinacion denoncian lo ròtle dei vaccins sus l'aparicion de l'autisme ò de malautiás autoïmmunas coma l'escleròsi multipla. Pasmens, ges de pròva es estada identificada a l'ora d'ara.
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ D'efiech, lo taus de mortalitat mejan d'aquela malautiá èra de 35%. Podiá agantar 90% dins de populacions infectadas per lo premier còp.
- ↑ Una legenda chinesa menciona l'existéncia d'un procès de variolizacion inventat tre lo sègle XI. Pasmens, la data de redaccion tardiva d'aqueu tèxte – 1808 – rend son contengut mau segur.
- ↑ Per exemple, en 1885, lo Catalan Jaume Ferrand (1852-1929) organizava la premiera campanha de vaccinacion massisa còntra lo colerà.
- ↑ Per exemple, en 1955, l'incident Cutter entraïnèt l'injeccion d'un vaccin contenent de poliovirús vivents a 120 000 Estatsunidencs causant 56 cas de paralisias grèvas e 5 decès.
- ↑ D'efiech, un mejan unic que fonciona pas corrèctament pòu entraïnar la fabricacion de vaccins contenent un patogèn virulent
- ↑ Per exemple, injectar un vaccin constituït de gèrmes afeblits a un malaut immunodeprimit es generalament perilhós.
- ↑ Certanei vaccins son ineficaç avans 1 an car l'enfant dispausa d'anticòrs] provesits per sa maire. Lo cas pus conegut es aqueu dau vaccin trivalent còntra lo senepion, leis aurelhons e la rubeòla.
- ↑ Per exemple, un problema important es aqueu dei retrovirús qu'utilizan un procès de replicacion pauc fisable entraïnant de cambiaments majors dins lo còdi genetic dau virús a cada cicle de fabricacion.
- ↑ Per exemple, existís un vaccin còntra la gripa sota forma d'atomizator qu'es unicament eficaç en l'enfant.
- ↑ (fr) Service-public.fr, Calendrier vaccinal, consultat lo 23 d'octòbre de 2020, [1].
- ↑ Dins lo cas deis individús immunodeprimits, l'impossiblitat regarda subretot lei vaccins basats sus una version afeblida de l'agent patogèn.
- ↑ Pasmens, existís de protocòls especiaus per vaccinar lei personas presentant una allergia ais uòus. Comprènon generalament una etapa de verificacion de la tolerància au vaccin.
- ↑ L'administracion de vaccins d'aqueu tipe demòra possible en cas d'urgéncia.