Crompire

canadire

Des crompires (on dit eto des canadas, des trukes, des cartoxhes, des petotes), c' est ahivêye plante, foirt corante, apoirtêye d’ Amerike aviè l' Urope e 17inme sieke, ki dene ene sôre di truke so ses raecinêyes, foirt bon a magnî.

Sincieus no d' l' indje : Solanum tuberosum

Famile : crompiracêyes.

Motlî

Les souwés buks et foyes si lomnut les bahous (on dit eto les ranxhes u rantches, fanes, evnd.).

Li plante si lome on cartoxhî. On tchamp d' crompires si dit ene canadire u ene trucreye.

• 
  djermon
• 
  djetants
• 
  respulêye

Ahivaedje des crompires

• Plantaedje
• Rahoptaedje
• Après l' reteraedje, li fouyaedje crexhe pus voltî, et ça, disk' al fleur. Cwand l' fleur est la, li crexhinne do fouyaedje des canadas est fwaite. I vont don asteure diswalper so leus raecinêyes, ene rilêye di ptits nucrês (des troucoûles) ki, e crexhant, vont divnu les canadas.
• råyaedje : al fotche, u avou des råyeuses ås crompires.

Sôres di canadas

• binche (bintje)
• coines di gade
• Rwè Edwård
• Deziré

Magnaedje des crompires

Tchamoussîs parbolous canadas (après 5 djoûs foû frigo)

• parbolous
• e fritches
• e wastea d' crompires
• Ricete des canadas å rosse

Maladeyes et innmis des crompires

• mildiou
• dorifôres

• 
  mildiou
• 
  bahot canada

Alére

(studias sol motlî walon des canadas, prezintés e francès)

• Live Gaziaux so les coûteures p. 9-56.
• Motlî d' Tchonveye p. 127-139.
• Motlî Warnant so les coûteures el Hesbaye lidjwesse p. 172-195
• Motlî Hosslet so les cinses a Fraire p. 235-237

Hårdêye difoûtrinne

Divize so l' lomaedje des canadas (sol waibe "Li walon d' emon nozôtes")