Stembande
Die stembande is twee gepaarde strukture in die larinks. Hulle vorm 'n belangrike deel van die larinks. Die stembande bestaan uit die epiteel-bedekte stembande (plicae vocales), die werklike stembande (ligamenta vokaalia), die vokale spier en die bekerkraakbeen (cartilagines arytaenoides), almal aan beide kante.[1]
Opbou en funksie
[wysig | wysig bron]Die spleet tussen die stembande word die stemspleet (rima glottidis) genoem. Die agterste punte van die stembande is aan beide bekerkraakbeen verbind, wat die posisie van die stembande relatief tot mekaar beïnvloed. Wanneer mens asemhaal, word die stembande wyd oopgemaak, wat veroorsaak dat die vokale spleet 'n tipiese driehoekige vorm aanneem. Die vokale spier kan die spanning en dikte van die stembande verander. Saam met die krikotiroïedspier, wat ook die spanning en lengte van die stembande verander, word 'n presiese beheermeganisme geskep wat die volume en toonhoogte van die menslike stem reguleer.[2]
Wanneer die stembande gespanne is tydens uitaseming, word toenemende lugdruk by die stembande geskep. Wanneer hierdie lugdruk 'n drempelwaarde bereik, word die stembande oopgedruk en die lugdruk neem tydelik af, wat veroorsaak dat die gespanne stembande vinnig weer toemaak. Die druk veroorsaak dat hulle weer toemaak, waarna die proses homself herhaal. Die vibrasie wat dus in die stembande geskep word, word na die verbygaande lugvloei oorgedra. Hoe sterker die stembande gespan word, hoe hoër is die vibrasiefrekwensie en hoe hoër word die toonhoogte van die stem.
'n Manstem het 'n toonhoogte van ongeveer 110 Hz. In 'n vroulike stem is dit ongeveer 220 Hz en in 'n kind se stem ongeveer 300 Hz. Hierdie syfers is van toepassing op Europeërs; Japannese en ander Asiërs het gemiddeld baie hoër stemme.[3][4][5]
Hoe langer die stembande is, des te laer klink die stem. Die lengte van die stembande is gewoonlik eweredig aan die grootte van die larinks, en daarom word die stem met die skielike groei van die larinks tydens puberteit by seuns skielik baie laer.
Weefselopbou
[wysig | wysig bron]Die stembande bestaan uit verskillende lae. Die basislaag word gevorm deur die vokale spier, met daaroor die lamina propria mucosae (elasties, veselryke bindweefsel). Oor hierdie laag lê 'n membraanagtige struktuur wat aan beide kante aan kraakbeen geheg is, die ligamentum vocale, die werklike stemband. Die boonste lae bestaan uit slymvlies en epiteel. Op die oppervlak van die stembande is daar 'n klein spasie tussen die epiteel en die bindweefsel, wat verskuiwing tussen die epiteel en die bindweefsel moontlik maak.
Algemene probleme van die stembande sluit in 'n stembandpoliep en stembandnodules. 'n Skaarser abnormaliteit is die groei van vratte op die stembande as gevolg van laringeale papillomatose. Een - of tweesydige stembandverlamming kan ook voorkom. Dit word gewoonlik veroorsaak deur skade van 'n ventilasiebuis (narkose of ICU-opname) of deur neurologiese probleme. As die stembande nie meer behoorlik toemaak as gevolg van verlamming nie, word kollageen soms in die stembande ingespuit, sodat hulle verdik en beter toemaak, wat 'n beter stem tot gevolg het.
Na 'n laringektomie (die verwydering van die larinks) as gevolg van kanker, kan die funksie van die stembande oorgeneem word met 'n toestel wat 'n (dalende) gonsende toon gee wat teen die keel geplaas word, deur die opbou van ingeslukte lug te gebruik (esofagusspraak) en sodoende die stem volume te gee; of deur middel van 'n klein klep tussen die lugpyp en die keel waardeur lug na die keel en mondholte gedwing kan word wanneer dit uitgeasem word.[6][7][8]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Titze IR (Januarie 2008). "The human instrument". Sci. Am. 298 (1): 94–101. Bibcode:2008SciAm.298a..94T. doi:10.1038/scientificamerican0108-94. PMID 18225701. S2CID 33929329.
- ↑ Fuks, Leonardo (1998). "From Air to Music: Acoustical, Physiological and Perceptual Aspects of Reed Wind Instrument Playing and Vocal-Ventricular Fold Phonation". Stockholm, Sweden. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Desember 2009. Besoek op 5 Januarie 2010.
- ↑ Sato K, Hirano M, Nakashima T (Mei 2001). "Fine structure of the human newborn and infant vocal fold mucosae". Ann. Otol. Rhinol. Laryngol. 110 (5 Pt 1): 417–24. doi:10.1177/000348940111000505. PMID 11372924. S2CID 22257136.
- ↑ Ward PD, Thibeault SL, Gray SD (September 2002). "Hyaluronic acid: its role in voice". J Voice. 16 (3): 303–9. doi:10.1016/s0892-1997(02)00101-7. PMID 12395982.
- ↑ Chan RW, Gray SD, Titze IR (Junie 2001). "The importance of hyaluronic acid in vocal fold biomechanics". Otolaryngol Head Neck Surg. 124 (6): 607–14. doi:10.1067/mhn.2001.115906. PMID 11391249.
- ↑ Hahn MS, Teply BA, Stevens MM, Zeitels SM, Langer R (Maart 2006). "Collagen composite hydrogels for vocal fold lamina propria restoration". Biomaterials. 27 (7): 1104–9. doi:10.1016/j.biomaterials.2005.07.022. PMID 16154633.
- ↑ Hirano, M., S. Kurita, and T. Nakashima. Vocal fold physiology : contemporary research and clinical issues. in Vocal Fold Physiology, Conference. 1981. San Diego, Calif.: College-Hill Press.
- ↑ Gray SD (Augustus 2000). "Cellular physiology of the vocal folds". Otolaryngol. Clin. North Am. 33 (4): 679–98. doi:10.1016/S0030-6665(05)70237-1. PMID 10918654.
