Bözbergpass
| Böözbrg | |||
|---|---|---|---|
 ufem Böözbrg | |||
| Himmelsrichtig | West | Ost | |
| Passhöchi | 569 m ü. M. | ||
| Kanton | Aargau | ||
| Wasserscheide | Aare (Rhy) | ||
| Daalort | Frick | Brugg | |
| Usbau | Strooss | ||
| Baut | 1779 | ||
| Profil | |||
| Ø-Stiigig | 2,5 % (221 m / 9 km) | 3,6 % (218 m / 6 km) | |
| Max. Stiigig | 8 % | 8 % | |
 | |||
| Karte (Schweiz) | |||
| |||
| Koordinate | 652782 / 259162 | ||
Dr Böözbrg isch e Bärgpass im Jura.
Er lyt im Norde vom Kanton Aargau im Gmeindbann vo Böözbrg. Mit dr Basshööchi vo 569 Meter über Meer isch er eine vo de nidrigschte Jurapäss.
Es isch dr einzig Gebirgsabschnitt uf dr Hauptstrooss drüü vo Basel uf Züri und is Bündnerland. D Bärgstrecki foot bi Bööze im obere Fricktal a und goot änedra bis zu dr Aarebrugg z Brugg.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Es het scho i dr Zyyt vo de Röömer e Strooss übere dèè Hoger gää; es isch d Verbindig vo Vindonissa uf Augusta Raurica gsi, und me dänkt, das sig dr Mons Vocetius gsi, wo dr römisch Schriftsteller Tacitus drvo verzelt. Bi Mumpf het men en röömische Meileschtei gfunde, und im Wald weschtlech vom Wyler Altstalde gseht me no hüt alti Charegleis vo dr Strooss im Jurachalch. Dr Bärgwääg isch bis im Middelalter dört derdur ggange. Im achzääte Joorhundert het Bärn die wichtegi Handelsstrooss usbout, di nöi Rute isch ane 1779 uufgange. Jetz het me vo Efigen us e besseri Rampe under dr Barnighalde dure uf d Passhööchi gha, chly underem Dorf Gallechirch dure, und di nöi Basshööchi bi Nöistalde isch erscht no echly weniger hööch weder die bi Altstalde, wo e halbe Kilometer wyter im Norden isch. S düütsche Wort «Stalde» bedüütet es stotzigs Gländ und e Platz, wo s schwirig gsi sich, e Strooss dure z mache; es isch i dr Schwiiz e hüüffige Fluername, und me cha zuennem bim Schwyzerischen Idiotikon vil Inträssants nochelääse.[1]
Bi dämm Passübergang isch es diräkt uf dr Passhööchi vo Nöistalde landschaftlech nid so schön; me isch dört eifach im Wald inne, annere Chrüüzig, wo me uf Linn cha go, öppe zum di biriömpti Linner Linde go aluege; es het e Bushaltschtell und es baar Hüüser drumume, eis dervo isch dr alt Gaschthof Bääre mit Hotällzimmer und em Gämpingplatz Böözbrghööchi näbedra. Dr Bääre isch ane 1779 ufgange, für d Lüüt, wo über de nöi Passwääg cho sind, und im Früelig 2018 het er leider dr Betriib ygstelt.[2][3]
Ufem Platz a dr Strooss, wo wäge dr Uussicht attraktyv isch, zwöiehalb Kilometer wyter öschtlech, stoot dr Landgaschthof Vierlinde,[4] wo’s näbedra e Tankschtell het. Vo dr Terrasse bim Reschtorant uus gseht me schön is Aaretal abe und wyt über s Middelland use, bi guetem Wätter bis zu den Alpe; und me cha dört au de Auto und Töff und Welo zueluege, wo übere Böözbrg faare.
Für d Welofahrer het d Stiftig SchwiizMobil en eigeti Rute signalisiert, wo nid dr Hauptstrooss noogoot; under em Label VelolandSchweiz isch dr Wääg mit dr Nummere 56 vom Seetal übere Böözbrg yzeichnet: dä goot vo Umike bi Brugg dur d Bözbrger Dörfer Hafe, Ursprung und Linn, bi Nöistalde chunt me kwer über d Passstrooss, vo Linn us isch me is Sissletal abe uf Fäldwäge, und es goot durs Sagemülitäli uf Zäje füre und wyters s Fricktal durabb.[5]
S letschte Mol isch d Passstrooss i de 1970er und 1980er Joor gflickt und verbesseret worde. Ane 2017 het dr Kanton Aargau wider en Uusbou afo plaane, er woot jetz näbe dr gfäärleche Strooss au e Welowääg mache.[6] Für die schwäre und langsame Faarzüg wie d Laschtwääge un d Traktoore git’s a de steile Rampe eigeti Schpuure. Dr grooss Jurawanderwääg chunt bim Landgaschthof Vierlinde über d Böözbrgstrooss.
1875 isch under em Böözbrg dure d Ysebaanlinie Brugg-Rhyfälde fertig gsi, und ane 1996 s doplete Dunäll vo dr Autobaan A 3. Jetz wird grad no es zwöits Ysebaandunäll booret.
-
d Passhööchi -
es Schtück vom «Römerwääg»
Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Max Baumann: Bözberg (Pass). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Max Baumann: Leben auf dem Bözberg. 1998.
- Karl Dürr: Tacitus: Mons Vocetius. Historiae I 67/70 über die Helvetierkämpfe im Dreikaiserjahr. 1973.
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Böözbrgpass – Sammlig vo MultimediadateieFuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Lueg im Artikel Stalde bim Schwyzerischen Idiotikon online
- ↑ Website vom Gaschthof Bääre (Memento vom 3. April 2019 im Internet Archive) uff dr Passhööchi
- ↑ Der Gasthof Bären schliesst die Türen – die Zukunft ist offen (Memento vom 29. März 2019 im Internet Archive) uf aargauerzeitung.ch, 29. Merz 2018, abgrüeft am 28. Merz 2019
- ↑ Website vom Landgaschthof Vierlinde
- ↑ Welorute 56 uf schweizmobil.ch
- ↑ Michael Hunziker: Bözbergstrasse. Die Velofahrer dürfen sich auf eine sicherere Strasse freuen uf aargauerzeitung.ch, 19. Oktober 2017, abgrüeft am 28. Merz 2019
