Disputazioon

D Leipziger Disputazioon 1519. Lithografii vom Max Seliger, um 1900

D Disputazioon (dütsch Verdäidigung) isch e wüsseschaftligs Stritgsprööch, und isch äini vo de Brüefigsforme, wo mä muess bestoo, zum en akademische Graad z bechoo. Z Ööstriich säit män ere Defensio.

Gschicht

D Bezäichnig Disputazioon chunnt us vom latiinische disputatio und quaestio disputata (Quaestio) und em middelhoochdütsche disputazie. Mit ere Disputazioon isch im akademische Zämmehang en öffentlige Wortkampf vo Gleerte über e feststehends Thema gmäint gsi – aso en Art „Podiumsdiskussioon“.

In dr Zit vom Luther zum Bischbil isch d Theologii no die bestimmendi Disziplin an de Uniwersidääte gsi und mä het sini Dokterthese mit ere Disputazioon verdäidigt. D These het mä in de Uniwersidäätsstedt in dr Umgääbig öffentlig ufghängt. Eso häig s dr Luther mit sine 97 These an dr Düüre vo dr Wittebärger Schlosschille gmacht, het dr Philipp Melanchthon verzellt. D These si ursprünglig im Äiblattholzschnitt druckt worde und vom 17. Joorhundert aa as Theseblatt im groossformatige Chupferstich.

E Disputazioon zwüsche jüüdische und christlige Gleerte (e Holzschnitt vom Johann vo Armssheim, 1483).

Eso het dr Disputant d Lüt iiglaade, zu sinere Disputazioon z choo. Immer isch au äi Gleerte bsundrigs iiglaade worde, zum mit em Kandidaat z disputiere. D Brotokoll vo dene Disputazioone si mäistens veröffentligt worde, vilmol nit vom Kandidaat, sondern vom Brüefer. Jede Gleerte het also mindestens äimol in siner Laufbaan e Disputazioon müesse bestoo; aber au Dökter häi immer wider emol zu witere öffentlige Disputazioone iiglaade. Das isch in dr früeje Nöizit dr üüblig Wääg vom wüsseschaftlige Diskurs gsi.

Bi dr disputatio het dr Proponänt, au Respondent oder Defendant e Bhauptig ufgstellt, das häisst er het e These verdrätte, und dr Opponänt het brobiert, die mit ere Gegethese oder Antithese z widerlege. D Zuehörer (corona) si hinder de Schranke (carceres) gstande. S Verfaare vo dr Disputazioon het uf dr Leermethode vo dr Scholastik basiert:

Zwiifel → Undersuechig → Erkenntnis → Iiwand → Löösig

D Disputazioon isch vom Middelalter bis in d Nöizit die üübligi Methode gsi zum wüsseschaftligi Stritfrooge z klääre. Berüemt isch d Leipziger Disputazioon zwüschen em Luther und em Eck im Joor 1519 uf dr Leipziger Pleisseburg.

D Disputazioon isch aber au en Art Brüefig gsi zum e wüsseschaftlige Graad z bechoo. Es het verschiidenei Arte vo Disputazioone gee, wo vor dr versammlete Fakultäät stattgfunde häi:

• d Inaugural-Disputazioon, bevor öbber in en Amt iigfüert worde isch
• d Habilitazioons-Disputazioon, wo sit dr früeje Nöizit e Magister sich mit ere um e Stell in dr Fakultäät beworbe het, und
• d Promozioons-Disputazioon, wo dr Dokterkandidaat si Dissertazioon het müesse verdäidige

Im Spootmiddelalter het mä d Disputazioon au pflägt, zum d Gschickthäit vo de Schüeler und Studänte bim Reede z fördere. Dr Christian Wilhelm Kindleben het aber scho 1781 drvo greedet, ass d Disputationes immer sältener wurde. Z Dütschland si Disputazioone vor em Zwäite Wältchrieg nume no an de theologische, filosofische und juristische Fakultääte üüblig gsi und sust mäistens dur s Kolloquium oder s Rigorosum ersetzt worde.

Gegewart

Im Underschiid zum Rigorosum bezieht sich die hütigi Disputazioon as mündligi Dokterbrüefig an mängge Uniwersidääte uf s Thema vo dr Dissertazioon oder Habilitazioon. Si isch en Instrumänt vo dr wüsseschaftlige Usenandersetzig und in ere wärde s Argumänt pro und contra abgwooge. Si isch nit personebezooge. D Disputazioon as Form vo dr mündlige Dokterbrüefig isch im Underschiid zum Rigorosum grundsätzlig öffentlig. Au für die akademische Graad vom Bachelor oder Master wird hüte in e baar Studiegäng e Disputazioon verlangt.

D Disputazioon wird hützudags an e hufe Uniwersidääte wider iigfüert, under anderem will si an de Uniwersidääte und Hochschuele in de ehemoolige Ostblockstaate e langi Dradizioon het. So findet d Verdäidigung vo dr Dokteraarbet an tschechische und polnische Uniwersidääte usschliesslig in dr Form von ere öffentlige Disputazioon statt.

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Disputation“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.