Pius II.

Pinturicchio: Dr Bapst Pius II.

Dr Pius II. (ursprünglig Enea Silvio Piccolomini, latiinisch Aeneas, au Eneas Sylvius; * 18. Oktober 1405 z Corsignano, wo noch iim Pienza gnennt wird, bi Siena; † 14. August 1464 z Ancona) isch vo 1458 bis 1464 Bapst gsi. Er isch e bedütende Humanist, Schriftsteller, Historiker, Poet und Gleerte, Vereerer vom Boccaccio gsi und het sich für die latiinische Klassiker begäisteret.

Chirchligi Karriere

Bevor er in dr Chille e Karriere aagfange het het dr Enea Silvio Piccolomini s Lääbe vom ene Dichder und Lääbemaa gfüert und isch scho denn so widersprüchlig gsi wie spööter as Bapst.

Er het e humanistischi Bildig zum Jurist bechoo und het 1432 as Begläiter vom Kardinal Domenico Capranica am Konzil z Baasel däilgnoo. Dört het er d Funkzioon vom ene Verdäidiger ghaa und het zur Bardei vo de Konziliariste ghöört. Im Septämber 1432 isch er as Sekretäär vom Fürstbischof Nikodemus della Scala vo Freising uf e Frankfurter Fürstedaag und isch bis zum Januar 1433 in däm sine Dienst gstande. 1440 isch dr Piccolomini Sekretäär vom Geegebapst Felix V. worde und isch vo 1442 aa Gsandte vom Konzil am Frankfurter Riichsdaag gsi. Am Aafang vo 1443 isch er in Dienst vom Köönig Friedrich III. iidrätte, wo immer no dr Bapst Eugen IV. understützt het. Dr Piccolomini het sich denn e nöitral verhalte. Bis 1445 isch er die mäisti Zit am Hoof vom spöötere Kaiser z Wiener Neustadt und z Graz gsi, under anderem as dr kööniglig Sekretäär. Dr Friedrich III. het sini Dienste, aber au sini erotische Värsli gschetzt und het en mit dr Dichderchroone zum poeta laureatus erkläärt. An dr Uniwersidäät Wien het dr Piccolomini in dere Zit Vorlääsige über d Dichder vo dr Antike abghalte und het eso e bedütende Iifluss uf e dütsch Humanismus ghaa.

Vo 1444 bis 1447 isch er Pfarrer im oberööstriichische Dekanat Aspach gsi, en Amt, won er vom Passauer Bischof Leonhard vo Laiming becho het.

Büste vom Bapst Pius II. an dr Kathedrale vo Triest.

1447 isch dr Piccolomini Bischof vo Triest worde und het 1448 bi de Verhandlige mitghulfe, ass es zum Wiener Konkordat choo isch. 1449 isch er Bischof vo Siena und päpstlige Legaat z Dütschland worde. Noch 10 Joor im Dienst vom Kaiser Friedrich III. het dr Piccolomini im Joor 1455 ändgültig dr Wiener Hoof verloo, zum dr Kurie z diene. Am 17. Dezämber 1456 isch er vom Bapst Kalixt III. zum Kardinaalbriester vo Santa Sabina und 1457 zum Fürstbischof vom Ermland erhoobe worde und het vo denn s Primat vom Bapst bedoont. In däm Joor isch er no Archidiakon vo Xante worde.

D Usenandersetzig mit dr türkische Bedrooig

Scho bevor er Bapst worde isch, het dr Piccolomini es as gföörlig aagluegt, wie d Türke immer sterker worde si. Die häi am 23. Mai 1453 Konstantinopel eroberet und Griecheland bsetzt. Won er as Kommissar vom Kaiser dr Frankfurter Riichsdaag gläitet het, het er am 15. Oktober 1454 e dreistündigi Reede ghalte und gsäit, ass mä en Art Europa-Armee sötti ufbaue. Er het zum erste Mol sit dr Karolinger-Zit wider dr Begriff «Öiropa» brucht und au d Bezäichnige «Christeheit» und «Vaterland» verwändet.

„Wemm mer d Woorhet wäi sääge, denn het d Christehäit sit e Hufe Joorhundert kä gröösseri Schand erläbt as jetz; denn in frühenere Zite sim mer nume in Asie und Afrika, also in fremde Länder gschlaage worde, jetz sim mer aber in Öiropa, also in unserem Vaterland, in unserem äigene Hus, an unserem äigene Woonsitz ufs Schwerste droffe worde.“

S Pontifikat

E modärni Abzäichnig vom Wabbe vom Papst Pius II.

Dr Papst Pius II. under eme Baldachin, wo mit sine Wabbe gschmückt isch; e Fresko vom Pinturicchio

S Grabmonumänt für e Bapst Pius II. in dr Chille Sant’Andrea della Valle.

Am 19. August 1458 isch dr Enea Silvio Piccolomini im ene dreidäägige Konklav z Rom zum Bapst gweelt und am 3. Septämber inthronisiert worde. In sine Memuare schribt dr Pius II. mit Eckel an s abkartete Spiil im Konklav. D Waal vo sim Bapstnaame wird as Aaspiilig uf e pio Enea, dr «fromm Äneas», vom Vergil aagluegt.

As Bapst isch dr Piccolomini en entschiidene Verfächter vom Papalismus gsi und het drfür kämpft, as dr Bapst in alle chirchlige oder wältlige Beriich s letschte Wort söll ha. So het er am 18. Januar 1460 d Bulle Execrabilis erloo, wo uf d Appellazioon an en allgemäins Konzil gegen e Bapst mit dr Exkommuikatioon bedroot het. Mit däm het dr Konziliarismus e wichdigs Instrumänt verloore.

Mä het denn mäistens nume uf d Macht vom Christedum in Öiropa gluegt, aber dr Piccolomini het scho lang bevor er Bapst worde isch gmerkt, ass d Sekularisierig immer mee Beriich ergrift. Das het em vili Sorge gmacht, wil er d Macht vom Bapst wider het welle uf d Hööchi bringe, wo si emol gha het.

Dr Pius II. het si Geburtsstadt Corsignano zur ideale Rönessansstadt umbaut, wo noch iim Pienza häisst. Er isch dr Stifder vo dr Uniwersidäät Baasel gsi, wo 1460 gründet worde isch.

Dr Dood

Dr Pius II. isch am 14. August 1464 z Ancona gstorbe, won er draa gsi isch en Armee gege d Türke ufzstelle. Er isch zerst im Petersdom begraabe worde und denn het men en 1614 in die römischi Chille Sant’Andrea della Valle überfüert. D Freske vom Pinturicchio, äigentlig Bernardino di Betto di Biagio (* um 1454 z Perugia; † 11. Dezämber 1513 z Siena) in dr Piccolomini-Bibliodeek im Dom vo Siena zäige bedütendi Stazioone in sim Lääbe.

Schrifte

In sine Hauptwärk Asie und Öiropa, won er mit ere umfassend aagläite Kosmografii usgstattet het, het er bweiise, wie umfangriich sis Wüsse gsi isch. Si Schrift Asie het er as Bapst fertig gschriibe, bi sim zwäite Hauptwärk Öiropa het nume no die letschti Durchsicht gfeelt. In dene Wärk behandlet er d Geografii, d Sitte vo de Völker, die wältligi und chirchligi Gschicht und die wirtschaftlige und soziale Bsunderhäite. S büzantinische Riich het bi iim zu Öiropa ghöört. Dr Piccolomini isch dr ersti gsi, wo dr Kontinänt Öiropa eso usfüerlig beschriibe het. Die Wärk si glii scho druckt worde und in vile Usgoobe uusechoo. Dr Kolumbus het die Wärk verwändet, won er sini Räise blaant het.

Dr Piccolomini het au humanistischi Schrifte verfasst, wie si Buech Pentalogus de rebus ecclesiae et imperii (öbbe: E Gsprööch z fümft über Aagläägehäite vo dr Chille und em Staat). Din het er 1443 dr Köönig ufgforderet iizgriffe zum d Äihäit vo dr Chille widerhäärzstelle, und het e nöis Konzil verlangt.

Rezepzioon

Im dütsch-kanadische Historiefilm Das Konklave wärde d Umständ, wo zur Waal vom Pius II. gfüert häi, us dr Sicht vom junge Rodrigo Borgia verzellt, wo spööter as Alexander VI. Bapst worde isch.

Film

• Über die Wahl zum Papst 1458: Das Konklave. 2006, Regisseur: Christoph Schrewe, imdb-Link:[1]

Wärk

• De duobus amantibus. Johann Schilling (Solidi), Baasel um 1473–1474 (Digitalisat)
• Epistolae familiares. Johannes de Westfalia, Louvain 1483 (Digitalisat)
• Commentarii rerum memorabilium que temporibus suis contigerunt (deutsch: Denkwürdigkeiten aus seinem Leben) (Memuare)
• Historia Friderici III. sive Historia Austrialis
• Commentarii de gestis Concilii Basiliensis
• Historia Bohemica
• De ritu, situ, moribus et conditione Germaniae (Digitalisat)
• Historia de duobus amantibus (Liebesgschicht vom Euryalus und dr Lucretia; Nowälle)
• Chrysis (Komödie im Stil vom Plautus)
• Epistula ad Mahumetem
• Asia
• Europa
• Cosmographia
• E hufe Brief an bedütendi Persönligkäite

Nöieri Usgoobe:

• Enea Silvio Piccolomini Papa Pio II: I commentarii. A cura di Luigi Totaro. Nuova edizione ampliata. 2 voll. Milano: Adelphi Edizioni 2008 (Collana "Gli Adelphi" 338) ISBN 978-88-459-2337-1 [lat. Teggst mit ere italiänische Übersetzig und Kommentar]
• Eneas Silvius Piccolomini: Historia Austrialis. Däil 1, Iiläitig vom Martin Wagendorfer, 1. Redaktion uusegee vo dr Julia Knödler. Däil 2, 2. und 3. Redakzioon uusegee vom Martin Wagendorfer (= Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Rerum Germanicarum. Nova Series. XXIV). Hahn; Papa, Hannover 2009, ISBN 978-3-7752-0224-4 (Rezension sehepunkte)

Litratuur

Lexika

• Adolf Bachmann: Pius II.. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 26, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, S. 206–219.
• Hans Heinz: Pius II. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 7, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, Sp. 659–661.
• Johannes Helmrath: Pius II. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, S. 492–494.
• Erich Meuthen: Pius II. In: Gerhard Krause, Gerhard Müller (Hrsg.): Theologische Realenzyklopädie. Bd. 26, de Gruyter, Berlin 1996, S. 649–652.
• Marco Pellegrini: Pio II. In: Massimo Bray (Hrsg.): Enciclopedia dei Papi. Band 2: Niccolò I, santo, Sisto IV. Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 2000 (treccani.it).

Daarstellige

• Kurt Adel (Hrsg.): Enea Silvio Piccolomini. Papst und Humanist (= Stiasny-Bücherei. Bd. 111). Stiasny, Graz/ Wien 1962
• Thea von der Lieck-Buyken: Enea Silvio Piccolomini. Sein Leben und Werden bis zum Episkopat. Röhrscheid, Bonn u. a. 1931.
• R. H. Foerster: Europa - Geschichte einer politischen Idee. Nymphenburger Verlagshandlung, Münche 1967.
• Christopher B. Krebs: Negotiatio Germaniae. Tacitus’ Germania und Enea Silvio Piccolomini, Giannantonio Campano, Conrad Celtis und Heinrich Bebel. In Hypomnemata. Untersuchungen zur Antike und zu ihrem Nachleben|Hypomnemata. Bd. 158, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttinge 2005, ISBN 3-525-25257-9.
• Michael Matheus, Lutz Klinkhammer (Hrsg.): Eigenbild im Konflikt. Krisensituationen des Papsttums zwischen Gregor VII. und Benedikt XV. WBG, Darmstadt 2009, ISBN 978-3-534-20936-1.
• Volker Reinhardt: Pius II. Piccolomini. Der Papst, mit dem die Renaissance begann. Eine Biographie. Beck, Münche 2013, ISBN 978-3-406-65562-3.
• Adolf Schmidt: Enea Silvio Piccolomini: Deutschland. Der Brieftraktat an Martin Meyer. Böhlau, Köln/ Graz 1962.
• M. Sodi, A. Antoniutti: Enea Silvio Piccolomini. Pius Secundus Poeta Laureatus Pontifex Maximus. Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 2007, ISBN 978-88-209-7936-2.
• Maria Antonietta Terzoli: Enea Silvio Piccolomini. Uomo di lettere e mediatore di culture. Gelehrter und Vermittler der Kulturen. Schwabe, Baasel 2006, ISBN 978-3-7965-2258-1.
• Konstantin Vogas: Die Stadt als Bühne und Buch. Zur Selbstinszenierung Pius’ II. in der Architektur Pienzas. Avinus-Verlag, Berlin 2005, ISBN 978-3-930064-58-8.
• Georg Voigt: Enea Silvio de' Piccolomini, als Papst Pius II., und sein Zeitalter. 3 Bände, Berlin 1856–1863.
• Martin Wagendorfer: Die Schrift des Eneas Silvius Piccolomini. Città del Vaticano 2008, ISBN 978-88-210-0862-7.
• Berthe Widmer: Enea Silvio Piccolomini in der sittlichen und politischen Entscheidung (= Basler Beiträge zur Geschichtswissenschaft. Bd. 88). Helbing & Lichtenhahn, Baasel/ Stuttgart 1963.
• Berthe Widmer: Enea Silvio Piccolomini, Papst Pius II. : Ausgewählte Texte aus seinen Schriften. Schwabe, Baasel / Stuttgart 1960.
• F. J. Worstbrock: Piccolomini, Aeneas Silvius. (Papst Pius II.), In: Kurt Ruh (Hrsg.): Die deutsche Literatur des Mittelalters: Verfasserlexikon. Bd. 7, Berlin 1989.

Weblingg

 Commons: Pius II – Sammlig vo Multimediadateie

• Pius II. im Repertorium „Geschichtsquellen des deutschen Mittelalters“
• Wärch vu un iber Pius II. in dr Dytsche Digitale Bibliothek
• Veröffentlichungen zu Enea Silvio im Opac vo dr Regesta Imperii
• Wärk vu Pius II. im Gsamtkatalog vu dr Wigedruck
• Iidrag über Pius II. in: Austria-Forum, em öschteriichische Wissensnetz – online  (uf AEIOU)

• Ytrag in d Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company, New York 1913 (änglisch)
• Yytrag zue Pius II. uf catholic-hierarchy.org (englisch)
• UB Bielefeld - Epistolae familiares (digitali Rekonstrukzioon)
• Stefan Bauer, Enea Silvio Piccolomini: Enciclopedia italiana di scienze, lettere ed arti / Appendice. 8[,5], Il contributo italiano alla storia del pensiero, Storia e politica uusegee vom Giuseppe Galasso u. a., Istituto della Enciclopedia Italiana, Rom 2013, ISBN 978-88-12-00089-0, S. 137–143.

Fuessnoote

Vorgänger Kalixt III.

Bäpst 1458–1464

Nochfolger Paul II.