İrina Vilde

İrina Vilde
ukr. Дарина Дмитрівна Полотнюк
Doğum adı	Дарина Дмитрівна Макогон
Doğum tarixi	5 may 1907(1907-05-05)
Doğum yeri	Çernovtsı, Avstriya-Macarıstan
Vəfat tarixi	30 oktyabr 1982(1982-10-30) (75 yaşında)
Vəfat yeri	Lvov, Ukrayna SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Lıçakov qəbiristanlığı[d]
Təhsili	İvan Franko adına Lvov milli universiteti
Fəaliyyəti	yazıçı, hekayə yazıçısı[d]
Fəaliyyət illəri	1930-cu ildən
Əsərlərinin dili	ukrayn dili
Janr	hekayə
Üzvlüyü	SSRİ Yazıçılar İttifaqı, Ukrayna Milli Yazıçılar Birliyi[d]
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İrina Vilde (ukr. Іри́на Ві́льде əsl adı Darina Dmitryevna Makaqon ukr. Дарина Дмитрівна Макогон; 5 may 1907, Çernovtsı, Avstriya-Macarıstan – 30 oktyabr 1982, Lvov, Ukrayna SSR, SSRİ) — UNESCO tərəfindən XX əsrin və II minilliyin məşhur adamları siyahısına daxil edilmiş Ukrayna sovet yazıçısı.

Həyatı

İrina Vilde 1907-ci il mayın 5-də Çernovtsıdə müəllim, şair və yazıçı Dmitri Makoqonun ailəsində anadan olub. Vilde bir il Çernivtsi şəhərinin gimnaziyasında təhsil alıb. 1923-cü ildə ailəsi ilə birlikdə Stanislavov (indiki İvano-Frankivsk) şəhərinə köçüb. Orada atası müəllim işləməyə davam edib.

Stanislavda ailə şəhərin ən böyük küçələrindən birinin - Vovçinetskanın yaxınlığında yerləşən Potiçnı küçəsində yaşayırdı. İrina burda yerli gimnaziyada oxuyub. Vilde Lvov Universitetinin humanitar fakültəsini bitirdikdən sonra (1928-1933) Kolomyada müəllim, sonra isə “Qadınların taleyi” (ukr. Жіноча доля) qəzetində redaktor kimi çalışıb (1933-1939).

Qərbi Ukraynanın Ukrayna SSR-ə birləşdirilməsindən sonra o, ona yaxşı məlum olan burjua cəmiyyətində ailə mövzusu istiqamətində işləməyə davam edib (“Yetkin uşaqlar”, 1939).

1940-cı ildə istedadlı yazıçı İrina Vilde SSRİ Yazıçılar İttifaqına qəbul edilib.

1945-1949-cu illərdə İrina Vilde “Pravda Ukrayna” qəzetinin xüsusi müxbiri olub.

1947-ci ildə Vilde 2-ci çağırış Ukrayna SSR Ali Sovetinin deputatı seçilib.

1965-ci ildən sonra bir neçə il Lvov Yazıçılar Təşkilatına rəhbərlik edib.

İrina Vilde 30 oktyabr 1982-ci ildə vəfat edib. Lvovdakı Liçakov qəbiristanlığında dəfn olunub.

Yaradıcılığı

İrina Vilde tələbəlik illərindən nəşr olunmağa başlayıb. 1930-cu ildə gənc yazıçının “Həyat nağılı” (sonralar “Həyat şeiri” adlanır) povesti işıq üzü görüb. 1930-1939-cu illərdə Vilde Qərbi Ukrayna ziyalılarının, filistizmin və tələbə gənclərin həyatından bir sıra hekayə və povestlər nəşr etdirib.

1935-ci ildə ilk dəfə Darina Makaqon adını dəyişərək, İrina Vilde təxəllüsü ilə “Dabanlarda kəpənəklər” (ukr. Метелики на шпильках) hekayəsini nəşr etdirib.

İrina Vilde yaradıcılığının əvvəlləri ilk növbədə neo-romantizm və simvolizm - ədəbiyyatda mövcud tendensiyalar istiqamətində olub. Yazıçı şəxsən əlaqə saxladığı Olqa Kobilianska və Mixaylo Yatskov və Polşa yazıçıları Mariya Dombrovski və Zofia Nalkovski yaradıcılığından təsirlənib. O, həmçinin dövr üçün ümumavropa ədəbi prosesinin ən son tendensiyaları ilə də tanış idi.

Vildenin ilk əsərləri sərbəst mövzu seçimi və güclü lirizm istiqaməti ilə xarakterizə olunur ki, bu da onun sinif yoldaşı və dostu Boqdan-İhor Antoniç tərəfindən onun yaradıcılığına həsr edilmiş əsrdə (Antoniç B.İ., Yaradıcılıq. Kyiv, 1998) təsvir edilmişdir. Əsər şairin vəfatı ilə əlaqədar o zaman nəşr edilmişdir. İrina Vildenin erkən üslubunun dominant xüsusiyyəti romantizm üslubudur. “Sancaqlar üzərində kəpənəklər” hekayəsi elə bir xarakter daşıyır ki, burada epizodlar kompozisiya bütövlüyünə birləşdirilmir.

İrina Vilde “Almalar ikinci dəfə çiçək açdı” (1949), “Yeni Lukavitsa” (1953), “Həyat təzə başlayır” (1961), “İnsan istisi” (1964; hamısı - Lvov) və s. kitablarında toplanmış əsərlərində sosialist realizminin tələblərinə hörmətlə yanaşırdı.

Yazıçının yaradıcılığının zirvəsi onun “Riçinski bacıları” romanı idi (1-ci kitab, Lvov, 1958; kitab 1-2, Kiyev, 1964; 3-cü kitab, Lvov, 1965). Əsərin janrı sosial, məişət, fəlsəfi və fərdi vəhdətdə dövrün portreti təsvir edilib. Vilde əsəri XX əsrin birinci yarısında Qalisiyada məişət həyatının panoraması əks olunan yüksək dramatik süjetli ailə romanı-xronikası stilində yaradəb. O, romanda psixoloji prinsipləri bənzərsiz insan taleləri prizmasından, qadın psixologiyasını dərindən bilməklə əks etdirməyə müvvəfəq olub.

Xatirəsi

• Yazıçının adı Lvov və Çernivtsi küçələrindən birinə verilib.
• Lvovda yazıçının yaşadığı evə xatirə lövhəsi vurulub.
• Lvovda İrina Vilde ədəbi-memorial muzeyi açılmışdır.
• 2007-ci ildə Ukrayna Milli Yazıçılar Birliyinin Lvov təşkilatı İrina Vilde adına Ümumkrayna Ədəbi Mükafatını təsis edib.
• 2006-cı ilin oktyabrında Ukrayna Parlamentinin (Rada) "Ukraynalı yazıçı İrina Vildenin anadan olmasının 100 illiyinin qeyd edilməsi haqqında" qərarı qəbul edilib.

Mükafatları

• Taras Şevçenko adına Ukrayna Milli mükafatı (1965) — "Riçinski bacıları" romanına görə;
• İvan Franko Mükafatı (1935) — "Ximeranın ürəyi" hekayələr toplusu və "Dabanlarda çovğun" hekayəsinə gərə;
• "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni;
• "Xalqlar dostluğu" ordeni (05.05.1977);
• 2 "Şərəf nişanı" ordeni (29.05.1957; 28.10.1967).

Ədəbiyyat

• İrina Vilde // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
• Куторга 3. Накануне // Литературная газета. — 1959. — 10 дек.
• Пустовойт П. Иллюзии гибнут, надежды остаются // Дружба народов. — 1958. — № 12.
• Вальо М. А. Ipина Вільде: Літ.-критич. нарис. — К., 1962.

Xarici keçidlər

• "До 100-літнього ювілею Ірини Вільде Видавнича фірма «Відродження» презентувала книгу з серії «Український модерн»" (ukrayna). Видавнича фірма «Відродження». 2007. 2018-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-06.