Лагас

Лагас
Герб	Сцяг
Краіна	Нігерыя
Каардынаты	6°27′ пн. ш. 3°24′ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Babajide Sanwo-Olu[d] і Rilwan Akiolu[d]
Заснаваны	1472
Плошча	999,58 км²
Вышыня цэнтра	5 м
Насельніцтва	7 937 932 чалавек (2006)
Шчыльнасць	7941 чал./км²
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Афіцыйны сайт	lagosstate.gov.ng (англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ла́гас (англ.: Lagos) — найвялікшы горад у Нігерыі, трэці па колькасці насельніцтва горад у Афрыцы пасля Каіра і Кіншасы, і сёмы па тэмпах прыросту насельніцтва ў свеце^[2]. Лагас з'яўляецца эканамічнай і фінансавай сталіцай Нігерыі. Лагас быў першапачаткова тэрыторыяй пражывання падгрупы аворы народа ёруба. Пад кіраўніцтвам свайго правадыра Алафіна аворы пераехалі на востраў Іда, а потым і на востраў Лагас. У XV стагоддзі паселішча Аворы зрабілася мэтай нападу імперыі Беніна, якая заваявала востраў і назвала яго «Эка»^[3]^[4]. Лагас з'яўляецца велізарным мегаполісам, які ўзнік на астравах, падзеленых ручаямі, такіх як востраў Лагас, ля вусця лагуны Лагас, абаронены ад Атлантычнага акіяна доўгімі косамі, такіх як на пляжы Бар, якія цягнуцца да 100 км на ўсход і на захад ад вусця. З самага пачатку Лагас распаўсюджваўся на мацерыку на захад ад лагуны і агламерацыі, у цяперашні час дасягае больш за 40 км на паўночны захад ад вострава Лагас.

Гісторыя

Лагас з'яўляўся лагерам для ваеннапалонных Бенінскай імперыі, якія называлі паселішча «Эка»^[5]. Ёруба дагэтуль выкарыстоўваюць імя «Эка» для абазначэння горада. «Лагас» было імем, якое было дадзена паселішчу і на партугальскай мове азначае «азёры». На сённяшні дзень Лагас мае высокі працэнт народнасці аворы, якія мігравалі ў гэту вобласць з Ішэры ўздоўж ракі Агун. На працягу ўсёй гісторыі, горад быў домам для цэлага шэрагу варагуючых этнічных груповак, якія пасяліліся ў гэтым рэгіёне. У першыя часы існавання паселішча, горад таксама бачыў перыяды панавання Бенінскага Каралеўства^[6].

Партугальскі даследчык Руі дэ Секейра наведаў гэты рэгіён у 1472 годзе, назваўшы вобласць вакол горада Лага-дэ-Курама, верагодна назва звязана з партугальскім словам, якое азначае «азёры». Іншым тлумачэннем з'яўлення назвы ёсць тое, што Лагас быў марскім цэнтрам, адкуль партугальцы выпраўлялі экспедыцыі ўздоўж афрыканскага ўзбярэжжа і чыя ўласная назва паходзіць ад лацінскага слова Lacobriga.

Лагас быў афіцыйна аб'яўлены брытанскай калоніяй у 1861 годзе. Гэта мела двайны эфект, гэта значыць змяншэння гандлю рабамі і ўстанаўлення брытанскага кантролю над усімі сферамі эканамічнага жыцця^[7]. Астатняя частка сучаснай Нігерыі была захоплена ў 1887 годзе, і, калі калонія і пратэктарат Нігерыі быў створаны ў 1914 годзе, Лагас быў аб'яўлены ў якасці яго сталіцы. Яна па-ранейшаму заставалася сталіцай, калі Нігерыя здабыла незалежнасць ад Вялікабрытаніі ў 1960 годзе. Нараўне з мігрантамі з усёй Нігерыі і іншых заходнеафрыканскіх краін, у горад таксама вярнуліся былыя рабы вядомы як крэолы, якія прыязжалі з Фрытаўна, Сьера-Леонэ, Бразіліі і Вест-Індыі. Крэольскія працоўныя мелі большую перавагу з-за наяўнасці ў іх заходняй адукацыі, таму яны заставаліся асноўнымі афрыканскімі каланіяльнымі супрацоўнікамі брытанскай адміністрацыі. Крэолы спрыялі мадэрнізацыі Лагаса, а іхняя веданне партугальскай архітэктуры ўсё яшчэ можна ўбачыць у архітэктуры на востраве Лагас.

У Лагасе назіраўся хуткі рост на працягу 1960-х і 1970-х гадоў у выніку эканамічнага буму ў Нігерыі да нігерыйскай грамадзянскай вайны, якую інакш называюць Біяфранскай вайной. Лагас быў сталіцай Нігерыі з 1914 да 1991 года. Горад быў пазбаўлены свайго статусу, калі федэральная сталічная тэрыторыя была створана ў спецыяльна пабудаваным горадзе Абуджа. 14 лістапада 1991 года прэзідыум і іншыя федэральныя дзяржаўныя функцый былі, нарэшце, перададзены ў новы горад, новую сталіцу Абуджа. Тым не менш, большасць функцый урада заставалася ў Лагасе да тых часоў пакуль Абуджа знаходзілася ў стадыі будаўніцтва.

Геаграфія

Большая частка насельніцтва жыве на мацерыку. Лагас славіцца сваёй музыкай і начным жыццём і ў апошнія гады шмат начных клубаў з'явіліся на астравах, што робіць, у прыватнасці, востраў Вікторыю, галоўнай славутасцю начнога жыцця. Раёны мацерыковага Лагаса ўключаюць Эбутэ-Мэта, Сурулэрэ, Яба, дзе знаходзіцца ўніверсітэт Лагаса, і Ікеджа.

Горад Лагас знаходзіцца ў паўднёва-заходняй частцы Нігерыі. Некаторыя рэкі, напрыклад Бадагры, працякаюць паралельна берагавой лініі на некаторай адлегласці, а потым праз пясчаны бераг у мора. Двума буйнымі гарадскімі астравамі Лагаса з'яўляюцца астравы Лагас і Вікторыя. Гэтыя астравы аддзеленыя ад мацерыка асноўным каналам лагуны ў Атлантычны акіян, які ўтварае Лагаскую бухту. Астравы аддзеленыя адзін ад аднаго ручаямі рознай велічыні і звязаны з мацерыковай часткай горада мастамі. Невялікія раздзелы некаторых ручаёў былі запоўнены пяском.

Клімат

Лагас мае трапічны клімат саваны паводле класіфікацыі Кёпена, які падобны на клімат усёй паўднёвай Нігерыі. Ёсць два сезоны дажджоў, з цяжкімі дажджамі з красавіка па ліпень і слабы сезон дажджоў з кастрычніка па лістапад. Існуе кароткі адносна сухі перыяд у жніўні і верасні і больш працяглы сухі сезон са снежня па сакавік. Колькасць месячных ападкаў у маі—ліпені ў сярэднім складае 400 мм, а ў жніўні і верасні ён зніжаецца да 200 мм, а ў снежні да 25 мм. Асноўны сухі сезону суправаджаецца вятрамі харматанамі з пустыні Сахара, якія ў перыяд са снежня на пачатак лютага могуць быць вельмі моцнымі^[8].

Клімат Лагаса
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдні максімум, °C	31	32	32	32	31	29	28	28	28	29	31	31	30,2
Сярэдні мінімум, °C	23	25	26	25	24	23	23	23	23	23	24	24	23,8
Норма ападкаў, мм	28	46	102	150	269	460	279	64	140	206	69	25	1 838
Крыніца: BBC Weather

Эканоміка

Лагас з'яўляецца самым квітнеючым горадам у Нігерыі, вялікая частка нацыянальнага багацця і эканамічнай дзейнасці сканцэнтрыравана тут. Большасць камерцыйных і фінансавых кампаній размяшчаюцца ў бізнесным рэгіёне на востраве. Таксама большасць камерцыйных банкаў краіны, а таксама фінансавых устаноў і буйных карпарацый маюць свае штаб-кватэры ў горадзе. Лагас мае адзін з самых высокіх узроўняў жыцця ў параўнанні з іншымі гарадамі ў Нігерыі, а таксама ў Афрыцы.

Порт Лагаса з'яўляецца вядучым портам Нігерыі і адным з самых буйных і ажыўленых у Афрыцы. Ён знаходзіцца ў падпарадкаванні нігерыйскіх партовых уладаў і порт падзяляецца на тры асноўных рэгіёна: порт Лагаса, які размяшчаецца ў асноўным канале побач з востравам Лагас, Апапа порт, які месціць кантэйнерны тэрмінал, і Тын Кан порт, абодва з якіх знаходзяцца ў бухце Бадагры, які ўпадае ў бухту Лагас з захаду^[9].

Праз порт ажыцяўляецца ў асноўным экспарт нафты, які павялічыўся ў перыяд паміж 1997 і 2000 гадамі^[10]. Нафта і нафтапрадукты забяспечваюць 14 % ВУП і 90 % валютных паступленняў у Нігерыі ў цэлым^[11].

Насельніцтва

Год	Колькасць
1911	73 766
1921	99 690
1931	126 108
1950	325 218

Год	Колькасць
1960	762 418
1970	1 413 528
1980	2 572 218
1990	4 764 093

Год	Колькасць
2000	7 280 706
2006	8 048 430
2010	10 441 182
2019	13 903 620

Год	Колькасць
2022	15 070 000	^[12]

Транспарт

Аўтамабільныя дарогі

Лагас валодае адной з найбуйнейшых і найбольш шырокай дарожнай сеткай у Заходняй Афрыцы. Таксама ў горадзе маюцца прыгарадныя цягнікі, а таксама шэраг паромаў. Аўтамабільныя дарогі, як правіла, перагружаныя ў гадзіны пік, збольшага з-за геаграфічных асаблівасцей гораду, а таксама з-за свайго росту насельніцтва. Лагас таксама звязваюць вялікая колькасць дарог і мастоў. Лагас-Ібаданская хуткасная дарога і Лагас-Абеокуцкая хуткасная дарога з'яўляюцца асноўным кантраляваным доступам аўтамабільных дарог у паўночнай частцы горада і служаць у якасці міжрэгіянальнай шашы да штатаў Ёо і Агун адпаведна.

Важнасць Лагаса, як гандлёвага цэнтра і порту, і добрае стратэгічнае становішча прывяло да будаўніцтва праз горад некалькіх трансафрыканскіх дарог, як трансзаходняафрыканская прыбярэжная шаша, якая злучае Лагас з Бенінам, а далей і з Дакарам і Нуакшотам, і транссахарская шаша, якая вядзе да Алжыра. У штаце Лагас нядаўна была ўкаранёна сістэма хуткаснага аўтобуснага транспарту (BRT), першы этап быў завершаны ў лютым 2008 года. Чакаецца, што ён будзе працаваць па восем маршрутаў з выкарыстаннем спецыяльна адведзеных для хуткасных аўтобусных палос, з мэтай пашырэння на іншыя маршруты ў будучыні. Было падлічана, што сістэма будзе перавозіць каля 10 000 пасажыраў у кожным напрамку ў гадзіну ў пікавыя моманты. Сістэма хуткага транзітнага транспарту будзе ахоплівае адлегласць каля 22 кіламетраў у даўжыню. Сістэма працуе пад кіраваннем двух аператараў: NURTW Cooperative (нігерыйскі Саюз дарожных працоўнікаў транспарту) і Lagbus, які належыць кампаніі ўрада штата Лагас.

Паромы

Паромная карпарацыя штату Лагас працуе на некалькіх рэгулярных маршрутах, напрыклад, паміж востравам Лагас і мацерыковай часткай горада, у іхнім распараджэнні маюцца сучасныя паромы і прыстані. Прыватныя лодкі запускаюць нерэгулярныя пасажырскія маршруты на лагуну і на некаторыя ручаі.

Авіяперавозкі

Лагас абслугоўваецца міжнародным аэрапортам Муртала Мухамеда, аднаго з найбуйнейшых аэрапортаў у Афрыцы. Ён размешчаны ў паўночным прыгарадзе Ікоі і мае ўнутраны і міжнародны тэрміналы. З колькасцю ў 5,1 млн пасажыраў за 2008 год, праз аэрапорт праходзіць амаль пяцьдзясят працэнтаў усіх паветраных перавозак у Нігерыі. Міжнародныя паездкі з аэрапорта Муртала Махамеда складаюць большасць усіх перавозак і з Нігерыі^[13]. Аэрапорт нядаўна падвергнуўся мадэрнізацыі, нараўне з даданнем новага тэрмінала.

Чыгуначны транспарт

Чыгуначны транспарт у краіне не развіты. З Лагаса бярэ пачатак адзін з двух галоўных чыгуначных шляхоў краіны — лінія, якая злучае Лагас з залівам Бенін і з Нгуру ў штаце Ёбе. Па факце, на пачатак 2013 дзеючым па ўсёй краіне з'яўляецца толькі ўчастак Лагас — Кано^[14]^[15]. (Кано — другі па колькасці горад у Нігерыі).

У цяперашні час у горадзе будуюцца збудаванні для сістэмы лёгкарэйкавага транспарту. Ідэя праекта была агучана ў пачатку двухтысячных губернатарам бола Цінубі, а афіцыйна будаўніцтва пачалося ў снежні 2003 года^[16]. Паводле задумы сістэма будзе прадугледжваць дзве лініі — Чырвоную і Сінюю. На будаўніцтва Сіняй лініі ад заліва да Акакамайка (Okokomaiko-Marina Blue Line) урадам горада было выдзелена ў 2008 годзе 70 мільёнаў ₦ з здагадкай завяршыць будаўніцтва ў 2011 годзе^[17]^[18]. Аднак будаўніцтва пачалося толькі ў 2010 годзе, і цяпер яго плануюць завяршыць да 2015 года.

Працягласць лініі складзе 27,5 км, на ёй будзе размешчана 13 станцый. Шлях з пачатку ў канец будзе займаць прыкладна 35 хвілін. Увесь шлях будзе ажыццяўляцца без скрыжаванняў з іншымі дарогамі і без магчымасці выпадковага доступу пешаходаў і сродкаў перамяшчэння.

У далейшым мяркуецца будаўніцтва другой лініі, Чырвонай, ад заліва да Агбадо.

Культура

Музыка і кінаіндустрыя

Лагас славіцца па ўсёй Афрыцы сваёй музычнай сцэнай. Лагас з'яўляецца радзімай многіх музычных стыляў, як нігерыйскі хіп-хоп, хайлайф, джуджу і афрабіт. Лагас таксама з'яўляецца цэнтрам нігерыйскай кінаіндустрыі, горад часцяком з гэтай прычыны называюць Налівудам (англ.: Nollywood). Аднак кінатэатры паступова губляюць сваіх прыхільнікаў кінаіндустрыі. Фільмы на мове ёруба з'яўляецца самымі папулярнымі ў кінатэатрах, пасля індыйскіх фільмаў. Фільмы доўгі час не прэзентуцца ў кінатэатрах, асабліва калі яны зняты на мове ёруба. Фільмы на англійскай мове з'яўляюцца самымі папулярнымі і амаль адразу пасля здымкі трапляюць на рынак. Самым вядомым тэатрам у горадзе з'яўляецца Нацыянальны мастацкі тэатр.

Спорт

Як і ў іншых буйных гарадах свету, футбол з'яўляецца самым папулярным відам спорту Лагаса. Вядомыя футбольныя клубы Лагаса ўключаюць «Юліюс Бергер», «Ферст Банк» і «Стэйшэнеры Сторэс».

Нацыянальная зборная Нігерыі па футболу, таксама вядомая як «супер арлы», гулялі амаль усе свае хатнія матчы ў Лагасе на Нацыянальным стадыёне ў Сурулэрэ, аднак гульні зараз у асноўным гуляюцца на вялікім новым Нацыянальным стадыёне ў Абуджы^[19]^[20].

Турызм

Лагас, пасля паўторнага праекта мадэрнізацыі дасягнутых цяперашняй адміністрацыяй губернатара Раджы Бабатундэ Фешалы, паступова становіцца буйным турыстычным цэнтрам, з'яўляючыся адным з найбуйнейшых гарадоў у Афрыцы і ў свеце. Лагас у цяперашні час прадпрымае крокі, каб стаць глабальным горадам. У 2009 быў праведзены штогадовы фестываль Эё, які прайшоў 25 красавіка. Гэта быў адзін з крокаў да надання статусу сусветнага горада. У цяперашні час Лагас вядомы перш за ўсё як бізнес-арыентаваны горад і горад з вялікімі тэмпамі развіцця. Лагас мае шэраг пясковых пляжаў на Атлантычным акіяне. Два з папулярных пляжаў уключаюць пляж Бар і Лекі. Акрамя таго ў студзені 2009 года быў адчынены ў горадзе прыватны заапарк, ён служыць домам для шматлікіх жывёл Афрыкі. Гэты праект быў цалкам ухвалены ўрадам штата. Лагас мае мноства атэляў ад трох зорак да пяці-зоркавых. Наведвальнікаў у асноўным прываблівае багатая культура Нігерыі, забаўляльныя цэнтры і іншыя паслугі, якія прапануе горад. Турыстычныя славутасці ўключаюць у сябе палац Аба, нігерыйскі нацыянальны музей, Храм Фела і шматлікія марскія курорты^[21].

Эканоміка

У Лагосе сканцэнтравана прыкладна палова прамысловасці Нігерыі.

У Лагосе знаходзіцца Нігерыйскай фондавай біржы, таргі пачаты ў 1961 годзе, у 1977 годзе атрымала цяперашнюю назву.

Лагос з'яўляецца цэнтрам нігерыйскай кінаіндустрыі.

Адукацыя

Урад штата Лагас падтрымлівае дзяржаўныя школы^[22]. Сістэма адукацыі, практыкуецца па ўсёй краіне. Існуюць наступныя ўзроўні атрымання адукацыі: пачатковая школа, малодшыя класы сярэдняй школы (JSS), старэйшыя класы сярэдняй школы (SSS) і ўніверсітэты. Усе дзеці атрымліваюць базавую адукацыю, зараз на яе атрыманне трэба навучацца дзевяць гадоў.