Sant-Maloù

Evit implijoù all, gwelet Sant-Maloù (disheñvelout).

Sant-Maloù

Gwel diwar nij.

Anv gallaouek

Saent-Malo

Anv gallek (ofisiel)

Saint-Malo

Melestradurezh

Sant-Maloù (isprefeti)

Kanton

Pennlec'h daou ganton Sant-Maloù-1 ha Sant-Maloù-2

Kod kumun

35288

Kod post

35400

Maer
Amzer gefridi

Gilles Lurton
2020-2026

Etrekumuniezh

Tolpad-kêrioù Bro Sant-Maloù

Bro velestradurel

Bro Sant-Maloù

Lec'hienn Web

www.ville-saint-malo.fr

Poblañsouriezh

Poblañs

47 255 ann. (2022)^[1]

Stankter

1 292 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 38′ 30″ Norzh
1° 59′ 16″ Kornôg / 48.6418, -1.9878

Uhelderioù

kreiz-kêr : 8 m
bihanañ 0 m — brasañ 51 m

Gorread

36,58 km²

Sant-Maloù

Sant-Maloù a zo ur gêr eus Breizh e departamant Il-ha-Gwilen. Pennlec'h Arondisamant Sant-Maloù ha daou ganton eo. Kêr-benn Bro-Sant-Maloù eo, war aber ar Renk.

Aled e oa anv ar gêr e mare ar Goriosolited, araok kemer anv ar manac'h brezhon Maloù er VI^vet kantved. Brudet eo Sant-Maloù evit bezañ bet porzh ar verdeerien, ar gourserien hag an ergerzherien er XVII^vet kantved ha XVIII^vet kantved. Bombezet taer e voe gant ar Gevredidi e-pad an Eil Brezel-Bed. Priziet eo ar Sant-Maloù intramuros gant an douristed hiziv hon deiz.

An anv

Stummoù skrivet

Erwan Vallerie (1995) ː Saint Malou, 1287; 1294; Saint-Malo, 1304; Sainct Malou, 1333; Saint Malou, 1294; Saint Malo, 1341; 1345; 1364; Saint Malou, 1365; 1373; Saint Mallou, 1378; 1384; Saint Malou, 1406; 1415; Saint Malo, Saint Maslou, 1415; Saint M̥alou, 1420; 1422

Gerdarzh

Dont a ra an anv Sant-Maloù eus ar manac'h Maloù, lakaet da sant a voe eskob kentañ kêr.

Douaroniezh

Ur porzh a sko war Pleg-mor Sant-Maloù (Mor Breizh) eo, e genoù ar Renk.

Kumunioù amezek

Meurvor Atlantel	Meurvor Atlantel	Meurvor Atlantel, Sant-Kouloum
Dinarzh, Renk	N	Sant-Kouloum, Sant-Melar-ar-Mor
	K Sant-Maloù R
	S
Kerricharzh-an-Arvor, Pleurestud, Renk	Sant-Yowan-an-Havreg	Sant-Melar-ar-Mor, Sant-Yowan-an-Havreg

Ardamezioù

	« En gul e oged en aour o tifoupañ diouzh ar beg ha diouzh al lezioù, leinet gant un erminig tremenant en gwirion, gwakoliet etre aour hag erminig » • Ger-stur : Semper fidelis D'Hozier, 1696 – Medalenn al Lejion a enor
	Kroaz Sant-Mikael hag ardamezioù ar gêr

Istor

Dispac'h Gall

1790: gant al lezenn eus an 26 a viz C'hwevrer e voe lakaet Sant-Maloù da benn ur bann^[2].
Dekred eus ar 26 a viz Du 1790 war al le ret: embannet e voe bout mennet da nac'h al le ouzh ar Roue, ar vro hag al lezennoù gant Le Saoult, person parrez Sant-Maloù, hag he holl vikeled; person Parame a savas a-eneb d'al le ivez^[3].

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

Mervel a reas 401 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lâret eo 3,24% ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[4].

Repuidi Brezel Spagn e Breizh

Degemeret e voe meur a diegezh repuidi er gumun^[5].

Eil Brezel-bed

Mervel a reas 216 den eus ar gumun abalamour d'ar brezel^[6].
Implijet e voe nijva Blanche-Roche e Sant-Servan gant al Luftwaffe (aerlu alaman)^[7].
D'ar 7 a viz Kerzu 1940 e kouezhas un nijerez-anavezedenniñ Spitfire PRIV, marilhet AA792, eus ar 1st Photographic Reconnaissance Unit eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) e pleg-mor Sant-Maloù; lazhet e voe e sturier, douaret eo e bered Sant-Kast-ar-Gwildoù^[8].
D'ar 27 a viz Ebrel 1942 e kouezhas un nijerez Havoc Mk I, marilhet AW398 ha kodet YP-?, eus ar 23rd Squadron Royal Air Force Volunteer Reserve eus aerlu ar Rouantelezh-Unanet (Royal Air Force) er mor nepell diouzh Kerreg "Les Haies de la Conchée" e Sant-Maloù gant tri nijour en he bourzh; unan anezhe a voe tapet d'an Alamaned, unan a varvas, ne voe ket adkavet korf an hini diwezhañ; ur bern siviled eus ar vro a gemeras perzh en obidoù ar Serjant Moore e Sant-Maloù^[9]^,^[10].
D'an 12 a viz Mae 1944 e kouezhas ur c'harr-nij Seafire III marilhet LR837 eus ar 88th Squadron eus ar Fleet Air Arm (aerlu morlu ar Rouantelezh-Unanet) e donvor Sant-Maloù; ne voe ket kavet korf e sturier^[11].
D'ar 7 a viz Even 1944 e kouezhas ur c'harr-nij Spitfire Mk XII kodet EB-? eus ar 41st Squadron eus ar Royal Air Force (aerlu ar Rouantelezh-Unanet) er mor nepell diouzh Sant-Maloù; ne voe ket kavet korf e sturier^[12].
D'ar 24 a viz Even 1944 e kouezhas daou garr-nij Typhoon Ib eus ar 263 Squadron Royal Air Force Volunteer Reserve (aerlu ar Rouantelezh-Unanet) e Sant-Maloù, unan, bleniet hant ur breizhveurad marilhet MN296 ha kodet HE-? e-kichen "Enez ar Be Vras" hag egile, bleniet hant ur C'hanadian marilhet MN524 ha kodet HE-? war an ti-post; an daou sturier a voe lazhet, douaret int e Dinard English Cemetery e bered nevez kumun Dinarzh^[13]^,^[14].
D'ar 25 a viz Gouere 1944 e kouezhas ur c'harr-nij P-38F (anvet "Katy", marilhet 42-67116 ha kodet G2-?) eus aerlu SUA (United States Army Air Forces) e traezhenn "Le Sillon" e Sant-Maloù; tapet e voe e sturier d'an Alamaned^[15];
D'an 10 a viz Eost 1944 e kouezhas ur c'harr-nij anavezedenniñ Piper L4 eus arme-zouar ar Stadoù-Unanet e donvor Sant-Maloù; lazhet e voe an daou ofisour a oa en e vourzh^[16].
d'an 31 a viz Eost 1944 e kouezhas un nijerez Halifax III, anvet "If any", marilhet MZ879 ha kodet BM-O, eus ar 433rd Squadron Royal Canadian Air Force eus aerlu Kanada er mor nepell diouzh Sant-Maloù gant c'hwec'h nijour en he bourzh; lazhet e voent holl, ne voe kavet korf ebet^[17].
Emgannoù start a voe e miz Eost 1944 etre al lu alaman ha soudarded SUA ha distrujoù bras e kêr.

Brezel Korea

Mervel a reas ur soudard e Yong Nae Ri d'an 20 a viz Mae 1951. Douaret e voe e Sant-Maloù^[18].

Brezelioù didrevadennañ

Brezel Indez-Sina

C'hwec'h milour a varvas^[19].

Brezel Aljeria

Seizh milour a varvas^[20].

Broioù all

TOE: daouzek milour a varvas^[21].

Melestradurezh

Kendeuziñ kumunioù: goude an Eil brezel-bed e oa aet kalz war zigresk niver annezidi Sant-Maloù. Diwar se e oa bet divizet e 1967 kendeuziñ ar gumun gant Parame ha Sant-Servan.

Monumantoù ha lec'hioù istorel

Betek 2005 e oa al label "Kêr a istor hag a c'hlad" gant Sant-Maloù met aet eo diganti.

Iliz-veur Sant-Visant, gouestlet da sant Visant Saragosa.
an Tour Solidor savet gant Yann IV.
Ar c'hastell bet savet gant duged Breizh : Yann IV, Yann V, Frañsez II hag Anna Vreizh.
Ar mogerioù-kreñv.
Kenkizioù Parame.
Monumant ar re varv, luc’hskeudennoù^[22] ha kartennoù-post^[23].
Plakennoù ar re varv (1914-1918) en iliz-veur, luc’hskeudennoù^[24]^,^[25].

Bez ar C'hommonwealth e bered ar gumun


Bro	Niver a soudarded
Rouantelezh-Unanet	Dianv: 1 (Morlu)
Hollad	1

Ur martolod eus Morlu ar Rouantelezh-Unanet eo. Marvet eo e-pad an Eil brezel-bed^[26].

Poblañs

Emdroadur ar boblañs 1793-2012

^[27]

E 1968 e voe staget Parame (8 811 annezad e 1962) ha Sant-Servan (14 963 annezad e 1962) ouzh Sant-Maloù.

Tud

Pierre de Lanoys, marc'heg an Templ, serjant eskopti Sant-Maloù. Bet aterset e-kerzh miz Ebrel 1310.

Tud bet ganet eno

Delwenn Roparzh Surcouf e Sant-Maloù, graet gant Alfred Caravaniez e dibenn an XIX^vet kantved.

Brendan, manac'h iwerzhonat, hag Aaron ha Maloù, menec'h kembreat eus an VI^vet kantved
Jakez Karter (1491-1557), ergerzhour ha dizoloer Kanada,
François Gravé, aotroù Du Pont (1560-1629 pe nebeut goude), ergerzhour ha marc'hadour
René Duguay-Trouin (1673-1736), kourser
Pierre Louis Moreau de Maupertuis (1698-1759), jedoniour ha steredoniour
Bertrand-François Mahé de la Bourdonnais (1699-1753), merdeer,
Julien Offroy de La Mettrie (1709-1751), prederour
Marc-Joseph Marion du Fresne (1724-1772), ergerzher ha moraer
François-René de Chateaubriand (1768-1848), skrivagner
Roparzh Surcouf (1773-1827), kourser
Yann-Vari de Lamennais (1780-1860), diazezour Urzh Breudeur Ploermael,
Félicité Robert de Lamennais (1782-1854), skrivagner ha prederour,
Ange Blaize (1811-1871), armerzhour, kelaouenner-brudañ ha melestrour, prefed Il-ha-Gwilen
Joseph Pouliquen (1897-1988), nijer, kentañ komandant ar rejimant chase Normandi-Niemen
Jacques Briard (1933-2002), istorour ha hendraour,
André Chalmel (g. e 1949), marc'hhouarner,
Michel Plessix (1959-2017), tresour bannoù-treset

Tud bet marvet eno

Jakez Karter, ergerzhour breizhat ha dizoloer Kanada, 1añ a viz Gwengolo 1557.
Pêr ar Rouz, yezhoniour ha kelenner brezhoneg e Skol-veur Roazhon, bet savet an ALBB (Atlas Linguistique de Basse-Bretagne) gantañ etre 1911 ha 1920, 3 a viz Gwengolo 1975 e Parame.

Ardamezeg ar familhoù

	Henry Baude Alouer Sant-Maloù e 1668	En argant e zri fenn bleiz diframmet en sabel

Sevenadur

Brezhoneg

Ur skol divyezhek zo bet savet en Deskadurezh-Stad e 2000.
E distro-skol 2024 e oa 33 skoliad enskrivet er c'hlasoù divyezhek (1,3 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[28].
Evit gouzout muioc'h diwar-benn stad ar brezhoneg e Sant-Maloù, sellit ouzh lec'hienn Ofis Publik ar Brezhoneg, pajenn "Embannadurioù" (br)[2].

Sport

Darvoudoù-sport a bep seurt

4 a viz Gouere 1949 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Rouan (Seine-Maritime) ha Sant-Maloù ; trec'h eo Ferdi Kübler (Suis).
5 a viz Gouere 1949 : loc'hañ a ra 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Maloù war-du Les Sables-d'Olonne (Vañde).
9 a viz Gouere 1956 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Caen (Calvados) ha Sant-Maloù ; trec'h eo ar Breizhad Job Morvan.
10 a viz Gouere 1956 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù hag An Oriant ; trec'h eo Fred de Bruyne (Belgia).
30 a viz Mezheven 1960 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Caen (Calvados) ha Sant-Maloù ; trec'h eo André Darrigade.
1añ a viz Gouere 1960 : 6vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù hag An Oriant ; trec'h eo Roger Rivière.
28 a viz Mezheven 1962 : 5vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Pont-L'Evêque (Calvados) ha Sant-Maloù ; trec'h eo Emile Daems (Belgia).
30 a viz Mezheven 1967 : 1añ tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Añje (Maine-et-Loire) ha Sant-Maloù ; trec'h eo Walter Godefroot (Belgia).
1añ a viz Gouere 1967 : loc'hañ a ra 2^l tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Maloù war-du Caen (Calvados).
30 a viz Mezheven 1974 : 3^de tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Montroulez ha Sant-Maloù ; trec'h eo Patrick Sercu (Belgia).
1añ a viz Gouere 1974 : loc'hañ a ra 4^re tennad-hent Tro Bro-C'hall eus Sant-Maloù war-du Caen (Calvados).
4 a viz Gouere 1980 : 8vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Flers (Orne) ha Sant-Maloù ; trec'h eo Bert Oosterbosch (Izelvroioù).
6 a viz Gouere 1980 : 9vet tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù ha Naoned ; trec'h eo Jan Raas (Izelvroioù).
7 a viz Gouere 2008 : 3^de tennad-hent Tro Bro-C'hall etre Sant-Maloù ha Naoned ; trec'h eo Samuel Dumoulin.

Gevelliñ

Bro	Kêr	Abaoe
Enez-Voris	Port Louis	1999

Pennadoù kar

Parame,
Sant-Servan.

Notennoù ha daveoù

↑ Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
↑ (fr)J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.106
↑ (fr)Adhésion de Messieurs les Recteurs, Curés et autres ecclésiastiques du diocèse de Saint-Malo, en Bretagne, A l'exposition des principes sur la Constitution du Clergé, adressée à MM. les Evêques députés à l'Assemblée nationale, Imprimerie de Crapart, place Saint-Michel, Pariz, Bro-C'hall, pajennoù 12 ha 19
↑ (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb
↑ (fr)Isabelle Le Boulanger, L'Exil espagnol en Bretagne 1937-1940, Coop Breizh, 2016, pajenn 290
↑ (fr)[1] Monumant ar re varv - Memorial Genweb
↑ (fr)ABSA
↑ (fr)Pertes RAF
↑ (fr)Pertes RAF
↑ (fr)Tombe du Sergeant Moore Luc'hskeudennoù
↑ (fr)Pertes RAF
↑ (fr)Pertes RAF
↑ (fr)Pertes RAF
↑ (fr) Resisadennoù
↑ (fr)Pertes USAAF
↑ (fr)Pertes USAAF
↑ (fr)Pertes RAF
↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
↑ (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb
↑ (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb
↑ (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Université de Lille
↑ (fr)Commonwealth War Graves Commission
↑ (fr)EBSSA
↑ (fr)Ofis Publik Ar Brezhoneg

Liammoù diavaez

(fr)L'Ouest en mémoire (Ina) - Martoloded e Sant Maloù 1970

[1] Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[2] (fr)J. B. Duverger, Collection complète des lois, décrets, ordonnances, règlemens avis du Conseil d'Etat, Levrenn gentañ, Eil embannadur, Pariz, 1834, p.106

[3] (fr)Adhésion de Messieurs les Recteurs, Curés et autres ecclésiastiques du diocèse de Saint-Malo, en Bretagne, A l'exposition des principes sur la Constitution du Clergé, adressée à MM. les Evêques députés à l'Assemblée nationale, Imprimerie de Crapart, place Saint-Michel, Pariz, Bro-C'hall, pajennoù 12 ha 19

[4] (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb

[5] (fr)Isabelle Le Boulanger, L'Exil espagnol en Bretagne 1937-1940, Coop Breizh, 2016, pajenn 290

[6] (fr)[1] Monumant ar re varv - Memorial Genweb

[7] (fr)ABSA

[8] (fr)Pertes RAF

[9] (fr)Pertes RAF

[10] (fr)Tombe du Sergeant Moore Luc'hskeudennoù

[11] (fr)Pertes RAF

[12] (fr)Pertes RAF

[13] (fr)Pertes RAF

[14] (fr) Resisadennoù

[15] (fr)Pertes USAAF

[16] (fr)Pertes USAAF

[17] (fr)Pertes RAF

[18] (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[19] (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb

[20] (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb

[21] (fr)Monumant ar re varv - Memorial Genweb

[22] (fr)Memorial Genweb

[23] (fr)Memorial Genweb

[24] (fr)Memorial Genweb

[25] (fr)Université de Lille

[26] (fr)Commonwealth War Graves Commission

[27] (fr)EBSSA

[28] (fr)Ofis Publik Ar Brezhoneg

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]