Llofnaid

Maria Paseka, Pencampwriaeth Gymnasteg Artistig Ewrop, 2015

Mae'r llofnaid (Saesneg: vault) yn gamp gymnasteg cystadleuol. Er mwyn cyflawni'r gamp rhaid defnyddio'r ceffyl llofnaid sef y cyfarpar gymnasteg a ddefnyddir mewn gymnasteg artistig. Mae'r term hefyd yn gysylltiedig â'r un ymarfer corff, naid, tra mai'r gwrthrych ei hun yw'r ebol neu'r ceffyl neu'n fwy diweddar y bwrdd.

Ceir cystadlaethau llofnaid yng nghategori dynion a menywod ac mae'n ymarfer byr ond pwerus iawn sydd wedi'i rannu'n ddau gam a ddiffinnir fel hediadau cyntaf ac ail.

Daw'r gair Cymraeg "llofnaid" o lawf + naid (sef, "llaw" + "naid"). Esblygodd llawf yn llof, ac yna'r llaw modern.^[1]

Disgrifiad o'r Gamp

Y Portiwgead, Diego Hypólito, yn cyflawnir' *Yurchenko* gyda'r sgriw ddwbl

Rhoddir yr hediad cyntaf gan yr ysgogiad, ar ôl ras 25 metr, a'r naid i'r sbringfwrdd, y gellir ei wneud yn wyneb yr ebol yn ogystal â throi'r cefn. I wneud y naid gefn rhaid i chi gylchdroi â'ch dwylo ar y coridor a'ch coesau ar y trampolîn. Ar yr ail hediad, mae'r gymnastwr yn rhoi ei ddwylo ar y ddyfais er mwyn ei oresgyn â meidrolion syml, dwbl neu driphlyg (ymlaen, yn ôl neu o amgylch yr echel hydredol). Er mwyn gwneud y naid i'r llawr mae angen glanio â'ch traed a chadw'ch corff yn gyson â chyfeiriad y ras.

Yn y ddyfais hon mae'r gymnastwr yn troelli tua 25 metr mewn llinell syth sy'n gorffen ar sbringfwrdd bach lle mae'r raffl yn cael ei gwneud ac yn neidio trwy bwyso ei ddwylo ar yr ebol neu'r ceffyl a gwneud pêl foli yn yr awyr mor uchel â phosib a cheisio gwneud ffigwr o'r awyr mor fwy cymhleth â phosibl, i syrthio i gysgu o'r diwedd o'r ddaear. Mae anhawster y llosgfynydd, ynghyd â'r uchder a gyrhaeddir a'r ffordd i ddisgyn i'r llawr, yn dylanwadu ar yr amser i gael y sgôr uchaf posibl.

Mae'n brawf sy'n cael ei berfformio mewn categorïau dynion a menywod. Yn 2001, disodlwyd yr ebol neu'r ceffyl traddodiadol gan ddyfais newydd a elwir hefyd yn fwrdd. Mae'n ddyfais ychydig yn ehangach ac yn hirach, yn ogystal â sefydlog na'r hen un.

Hanes

Hen geffyl o'r hyd a ddefnyddiwyd yn y camp i ddynion, hyd at 2001

Fel cymaint o gampau a chyfarpar gymnasteg fodern eraill, dyfeisiwyd ffurfiau cynnar o'r ceffyl llofnaid gan yr Almaenwr Friedrich Ludwig Jahn. Tarddodd y cyfarpar ei hun fel "ceffyl", yn debyg iawn i'r ceffyl pwmel ond heb y pwmeli (dolenni); fe'i gelwid weithiau fel y ceffyl cromennog. Sefydlwyd y ceffyl gyda'i ddimensiwn hir yn berpendicwlar i'r rhediad i ferched, ac yn gyfochrog i ddynion.^[2] Roedd ceffyl llofnaid yn cyfarpar a ddefnyddiwyd yn y Gemau Olympaidd ers dros ganrif, gan ddechrau fel camp i ddynion yn y Gemau Olympaidd modern cyntaf yn 1896 ac yn gorffen gyda'r Gymnasteg yng Ngemau Olympaidd yr Haf 2000.

Addasu yn 2001

Beiwyd dyluniad y ceffyl llofnaid draddodiadol am sawl damwain cas ac angeuol dros y blynyddoedd. Yn 1988, parlyswyrd Americanes, Julissa Gomez, wedi damwain llofnaid a bu iddi farw o gymlethdodau o'r ddamwain dair mlynedd yn hwyrach.^[3] O ganlyniad i hyn a sawl damwain arall ac, er mwyn gwneud y gamp yn saffach ac yn fwy deniadol i'w gwylio o ran gallu y gymnast, newidiwyd siap y ceffyl.

Ym Mhencampwriaethau'r Byd yn Ghent yn 2001, defnyddiwyd offer newydd, o'r enw bwrdd naid, am y tro cyntaf yn lle'r ceffyl traddodiadol. Mae'r bwrdd neidio hwn yn ei gwneud hi'n bosibl sicrhau gwell diogelwch i'r gymnastwyr, ac ar yr un pryd yn caniatáu iddynt berfformio yn y ffordd orau bosibl anawsterau technegol neidiau cymhleth. Ers y newidiadau hyn, nid yw'r deunydd yn wahanol i ferched a bechgyn oherwydd ei fod yr un bwrdd neidio. Dim ond gwahaniaeth, mae'r tabl wedi'i osod ar 1.35 m ar gyfer bechgyn ac 1.25 m ar gyfer merched. Llysenwyd y cyfarpar newydd y llamfa yn y "tafod" gan y gymnastwyr,^[2] ac, ymddengys ei fod yn saffach na'r hen gyfarpar.^[4]

Dimensiynau

Y "tafod" cyfarpar llofnaid gyfoes ers 2001

Hyd: 120 centimetr (3.9 tr) ± 1 centimetr (0.39 mod)^[5]^[6]
Lled: 90 centimetr (3.0 tr) ± 1 centimetr (0.39 mod)^[5]^[6]
Uchter:
- Dynion: 135 centimetr (4.43 tr) ± 1 centimetr (0.39 mod)^[6]
- Menywod: 125 centimetr (4.10 tr) ± 1 centimetr (0.39 mod)^[6]
Llain rhedeg i'r cyfarpar:
- Hyd: 3,500 centimetr (115 tr) ± 10 centimetr (3.9 mod)^[5]^[6]
- Lled: 100 centimetr (3.3 tr) ± 1 centimetr (0.39 mod)^[5]^[6]