Komunuma epoko
La komunuma epoko indikas historian periodon de la mezepoko, kiu distingiĝis per sistemo de loka registaro de municipoj, sistemo kiu disvastiĝis en vastaj areoj de Okcidenta Eŭropo. La Komunumo estis asocio de individuoj, kiuj apartenas al la sama socia klaso kaj loĝas en la sama loko.
La komunuma epoko estiĝis en centra-norda Italio, ĉirkaŭ la fino de la 11-a jarcento, disvolviĝante, baldaŭ poste, ankaŭ en iuj regionoj de centra-suda Germanio, en Francio kaj en Flandrio. Ĝi poste disvastiĝis (precipe inter la dua duono de la dekdua kaj dek-kvara jarcentoj ), kun malsamaj formoj kaj modeloj, ankaŭ en Anglio kaj en la Ibera Duoninsulo.
En Italio, lulilo de komunuma civilizo, la fenomeno iom post iom elĉerpiĝis de la lastaj jardekoj de la dektria jarcento kaj la unua duono de la sekva jarcento, kun la modifo de la interna politika ekvilibro, kun la socia aserto de novaj klasoj (aristokrataro, granda kaj malgranda burĝaro kaj pleboj) kaj kun la eksperimentado de novaj registaraj spertoj ( urba sinjorio ). La unuaj komunumoj postulis profesian, politikan kaj administran aŭtonomion. En la itala duoninsulo la urboj estis submetitaj al la supera aŭtoritato de la imperiestro: jen la komenca punkto por kompreni la historian dinamikon, kiu akompanis la disvolviĝon de la Komunumo en Italujo kaj la luktojn, kiujn ĝi devis elteni por establi sin.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]La komunuma institucio
[redakti | redakti fonton]
Renaskiĝo de la jaro 1000
La demografia pliiĝo de la jaro 1000 kaŭzis la formadon de novaj urbaj centroj kaj la renaskiĝon de ekzistantaj. Tiel la urbo revenis esti, kiel en la pratempo, la mova forto de la civila socio. Inter la muregoj viroj kun tre malsamaj sociaj fonoj ekloĝis kune: urbanizitaj kamparanoj kiel rezulto de la troa manlaboro en la kamparoj, malgravaj feŭdaj sinjoroj, kiuj provis eskapi de la devontigoj al la grandaj feŭdaj sinjoroj translokiĝante al la urbo, same kiel notarioj, juĝistoj, kuracistoj, malgrandaj metiistoj kaj komercistoj. Ĉi tiuj konsistigis la "burĝan" klason plejbonege, tio estas tiuj, kiuj, ne estante noblaj, tiris sian prosperon el la ekzercado de artoj aŭ metioj, havante sian naturan medion en la urbo.
Tiam, kun la renaskiĝo de la urboj en la 11-a jarcento kaj la rekomenco de metiaj agadoj, la novaj urbaj klasoj kolektiĝis por liberigi sin de feŭdaj ligoj kaj imperia aŭtoritato, kreante novan politikan realon: la Komunumo. Estis neeviteble, ke multaj urboj komencis disvolviĝi kiel aŭtonomaj instancoj, metante la ĉirkaŭajn kamparojn sub sian kontrolon: ĉi tiuj novaj politikaj instancoj prenas la nomon de Komunumoj, kiel dirite, kaj konsistas el faktaj urboŝtatoj, kun leĝoj kaj magistratoj. sendependaj de la grandaj feŭdaj sinjoroj. Teorie tamen la urboj ne povus esti tute aŭtonomaj, ĉar ili estis submetitaj al pli grandaj organizoj: aŭ ili apartenis al la grandaj feŭdaj lordoj aŭ estis sub la rekta kontrolo de la reĝo aŭ la imperiestro. Sed praktike en iuj regionoj de Eŭropo, kiel en Flandrio aŭ en norda Italio, la potenco de la Imperio estis malforta kaj en ĉi tiuj regionoj la urba institucio povis disvolviĝi.
La Komunumo do esprimis la emancipiĝon de feŭda submetiĝo, estigante profundan socian transformon, karakterizitan de la reviviĝo de komercaj agadoj kaj la apero de la burĝaro.
Tamen spuri la naskiĝon de la Komunumo al ununura historia kialo ne donis bonajn rezultojn: kompleksa fenomeno, etendita diakrone kaj sinkrone, ne povis estiĝi rigide de unu evento aŭ de la sama kaŭzo. Multaj faktoroj influis la komencon de la fenomeno:
- opozicio al la feŭda sistemo (kvankam, kiel Cortese rimarkis, municipoj ankaŭ ekestas en malmulte feŭdigitaj areoj, kiel Suda Italio kaj la venecia marbordo; ofte noblaj familioj ligitaj al ĉi tiu sistemo ankaŭ favoras la kreskon de la urba ordo kaj okupas ene de ĝi gravaj pozicioj);
- malforto de la feŭda sistemo, kiel en la kazo de la Regno de Italio, kiu igis la vilaĝojn konstrui siajn proprajn instituciojn de memregado, plenigante potencan malplenon anstataŭ opozicion al tre malforta feŭda potenco;
- la ĉeesto de episkopo, elektita de la popolo kaj tial provizita per la spirita kaj politika legitimeco necesaj por legitimi urban registaron; [1]
- la apero kaj aserto de asociaj fenomenoj, la " coniurationes " inter grupoj de civitanoj;
- la progresiva komplikaĵo de la sistemo de sociaj kaj komercaj rilatoj kiel rezulto de la ekonomia kaj demografia resaniĝo, kiu kunportas la bezonon de novaj regularoj kaj pli efika regado de la teritorio.
En la urboj subvasaloj, terposedantoj kaj koncesiuloj, juĝistoj kaj notarioj kuniĝas , kaj starigas la komunumon kiel ĵurita kaj privata asocio ( Coniuratio ), libervola asocio kreita inter membroj de malsamaj sociaj klasoj por defendi certajn prerogativojn kaj interesojn.. La membroj de la konsorcio kunlaboras kun la episkopo, de kiu ili akiras protekton kontraŭ la eblaj ofendoj de la granda feŭdeco, de kiu ili liberiĝis.
Inter la fino de la 11-a jarcento kaj la komenco de la 12-a jarcento, la Municipo pliigis sian potencon kaj anstataŭigis la establitan aŭtoritaton, transformante sin al publika institucio regata de konsuloj, helpata de ĉefa konsilio por pritrakti ordinarajn aferojn kaj de malgranda konsilio por diskuti pri konfidencaj aferoj. Kvankam ekzistas eksponentoj de la komerca klaso, la origeno de la itala municipo do havas aristokratan karakteron, ĉefe verkon de la milites secundi aŭ subvasaloj, malgravaj feŭdaj sinjoroj, kiujn la komerca revolucio liberigis de dependeco de la grandaj feŭdaj sinjoroj, dum en la transalpaj municipoj ĝi estas la klaso burĝa-komerca ĉe la origeno de la komunumo. [2] [3]
Politika organizo
[redakti | redakti fonton]Konsuloj
La registaro de la komunumo baziĝis sur ĝenerala urbestraro, kiu elektis magistratojn, nomitajn konsuloj, zorge de la vicregistaro. Ene de ĉi tiu kolegia organo, la rezolucioj estis konsiderataj validaj laŭ ĝusta disvolviĝo de la proceduro, kiel la kunvoko de la asembleo ĉe ĉeesto de minimuma nombro de specife nomumitaj civitanoj kaj la protokolo de la decidoj. [4]
Ĉi tiuj, en la komenco, estante sen aŭtoritato, plenumis sian oficon en reprezento de la episkopo : "La urboj daŭre estis sidejoj de ekleziaj kaj civilaj aŭtoritatoj kaj, iagrade, politikaj-administraj kaj juĝaj centroj. Ĉi tio estis precipe danke al la aŭtoritato de la episkopo kaj al la jurisdikciaj rajtoj, kiujn li akiris en la 10a kaj 11a jarcentoj pri la urba kaj antaŭurba areo. Ĉirkaŭ la episkopo, lia aŭtoritato, liaj estroj, dum la praktikado de tiuj funkcioj, diversaj urbaj klasoj formiĝis, foje difinitaj kiel boni homines, kiuj akiris influon ekzercante kiel registaro kune kaj nome de la episkopo " [5].
Ne eblas scii la precizan daton aŭ naskiĝlokon de la komunumoj. Ni scias, laŭ iuj dokumentoj de la 11a jarcento, ke la unuaj reprezentantoj de la komunumoj nomiĝis Boni homines aŭ Konsuloj. En la komenco, la Komunumoj sin prezentis kiel provizorajn magistratojn kreitajn por solvi problemojn de difinita momento, formitajn de "bonaj viroj", kiujn ĉiuj fidis. La konsuloj ĵuris fidelecon al civitaneco listigante siajn devojn, kiuj kune kun skribaj kutimoj kaj leĝoj aprobitaj de la municipo formis la unuajn formojn de civitanaj statutoj. Dum sia laboro ili ellaboris la "Raporton", specon de listo, en kiu estis raportitaj ĉiuj publikaj laboroj entreprenitaj sed ne kompletigitaj.
Ĉiuj civitanoj, kiuj ĝuis urbajn rajtojn, kolektiĝis en la "Parlamento", kiu estis la fundamenta organo en la vivo de komunumo. Por faciligi ĝian administradon, ĉi tiu korpo ofte reduktiĝis al malplimulto de individuoj, komencante la leviĝon de tiuj grupoj, kiuj fariĝos gvidantoj. Ĉiuj komunumoj similis unu la alian pro la ĉeesto de kategorio de individuoj, kiuj ĝuis pli grandajn rajtojn ol la aliaj. Por partopreni en la komuna potenco necesis esti: plenaĝa, vira, pagi enirpagon, posedi domon. Kontraŭe estis ekskluditaj virinoj, malriĉuloj, servistoj, judoj, nekonvertitaj islamanoj kaj la "meteci".
En Italio la pliiĝo de la komunumojoj estis malhelpita de la normana centralismo en suda Italio, dum ili atingis esceptan evoluon en la Nordo, disetendiĝante de la grandurboj ĝis la kamparo. Ĉi tiu kresko estis instigita ĉefe de la loka nobelaro por la perceptebla ebleco liberigi sin de imperia potenco kaj kontrolo. Dum la dekdua-dektria jarcento ĉiuj komunumoj akiris bonan kontrolon pri la ĉirkaŭa kamparo, efektivigante la procezon nomatan formado de la ĉirkaŭurba kamparo ( comitatinanza ) kaj kiu inkluzivis la Districtus (aneksitan kamparon) kaj la Comitatus (kamparo kiu jam origene apartenis al la Komunumo).
La konsula fazo estis poste sekvita de fazo nomata komunumestra : la Komunumestro (en la itala: Podestà), estis profesia oficiro kun devoj administri la municipan teritorion. Ili estis veraj profesiuloj, kun bone difinitaj taskoj kaj pagitaj de la Komunumo, kies preparadon oni akiris akiris per la studado pri juro en la naskiĝantaj universitatoj. Estis ĉefe la grandaj noblaj familioj, kiuj studis kaj specialiĝis por fariĝi podestà por akiri pli grandan potencon ene de la urba teritorio.
Dum la komunuma epoko ankaŭ la gildoj de artoj kaj metioj naskiĝis, asocioj de komercistoj kaj metiistoj kolektiĝis laŭ la profesio, kiun ili praktikis.
Teritoria organizo de la komunumo
[redakti | redakti fonton]Jam antaŭ la formado de la komunumoj en la italaj urboj, spontanaj unuiĝoj de civitanoj formiĝis por trakti la defendon de la urbo. Ĉiu sekcio de la muroj estis atribuita al la loĝantoj de la proksima areo, kiuj laŭvice gardis. En iuj urboj ĉi tiuj asocioj prenis la lombardan nomon de guaite [6], en aliaj ili prenis la nomon de la defendataj pordegoj.
En la komunuma epoko ĉi tiuj teritoriaj asocioj prenis aliajn nomojn: "vicinie", "kapeloj", "popoloj" (en Florenco). Ĉi tio ankaŭ signifis la redukton de militaj taskoj kaj anstataŭe la plivastigo de aliaj agadoj, de interhelpo, al publika ordo, al fajropreventado, ĝis la organizado de la urbajn festojn [6].
Kun la urba ekspansio, ĉi tiuj urbaj areoj kunfandiĝis en pli grandajn unuojn, kiuj havis, laŭ kiom multaj estis en la urbo, la nomon de terziere (triona kvartalo), (ekzemple en Sieno kaj Ankono), distriktoj (kiel en Florenco, Areco kaj Bolonjo ) aŭ sestiere (sesona kvartalo), (en Venecio, Milano kaj Ĝenovo). Ĉi tiuj fariĝis la koncernaj artikoj por militaj kaj politikaj agadoj. La urba armeo fakte baziĝis sur la kvartaloj, kaj rilate al la aliĝo kaj al la dismetiĝo en batalo: ofte en kazo de milito du distriktoj restis por defendi la urbon kaj du iris al la kamparo. Simile, impostoj estis kolektitaj laŭ kvartala bazo; kaj la publikaj laboroj estis pagita de la koncernaj kvartaloj. Finfine, publikaj oficejoj dividiĝis egale inter la kvartaloj. Siavice la distriktoj havis siajn oficejojn, siajn gonfalonierojn, siajn blazonojn [6].
La Komunumo kaj la feŭda mondo: malfacila kunekzistado
[redakti | redakti fonton]Ĝenerale la Komunumo fondiĝis sur principoj kontraŭaj al tiuj de feŭdismo. Dum la feŭda mondo (kiu havis ĝermanan origenon) estis agrikultura kaj milita, kaj tial "vertikala" ĉar ĝi estis fondita sur rigida hierarkio, la komunuma mondo (kiu kolektis la heredaĵon de la antikva urboŝtato) estis civitana kaj komercista, kaj tial "horizontala" ĉar ĝi zorgis pri la partopreno en la registaro de ĉiuj civitanoj, aŭ almenaŭ bona parto de ili, sur nivelo de granda egaleco.
Sekve, en la kampo de armea organizado, la tipa armo de feŭdismo estis la kavalerio, formita de tiuj "malmultaj kontraŭ multaj", kiuj formis timindan kaj bone trejnitan militan kaston de profesiuloj kaj militestroj; la Komunumoj, aliflanke, lanĉis civitanajn armeojn, kies kerno konsistis el la malgranda nobelaro kaj la infanterio, ĉi-lasta formita de civitanoj, kiuj foje prenis armilojn por la necesa defendo de la Komunumo, kaj tial ne ĉiam trejniĝis.
Unu el la fundamentaj historiaj dinamikoj de ĉi tiuj jarcentoj estis do la kolizio inter la historiaj fortoj de la pasinteco (feŭdismo) kaj la novaj, kiuj aperis kun la naskiĝo de la komunumo. Tamen la Komunumo ne kondukis al la definitiva venkado kontraŭ feŭdismo: ni devas pensi pri diverskolora kaj varia Eŭropo, en kiu kunvivis kamparaj regionoj "feŭdigitaj" kaj aŭtonomaj komunumoj, en kiuj maturiĝis diversaj ekonomiaj kaj sociaj realaĵoj.
Kun la paso de la tempo, la grandaj feŭdaj sinjoroj trovis taŭgan kunekzisti kun la burĝa socio, kiu formiĝis inter la urbomuroj. Ĝenerale, kie estis forta milita aristokrataro, la Komunumo estis malpli esenca kaj feŭdismo konservis sian pezon sendifekta, precipe kie ankoraŭ necesis defendo de la limoj (kiel en Orienta Eŭropo, en Hispanio) aŭ teritoria ekspansio (kiel en Sankta Lando ).
La kolizio inter la Komunumoj kaj la Imperio
[redakti | redakti fonton]Se la Komunumoj povis naskiĝi kaj firmiĝi en norda Italio, ĉi tio dependis ankaŭ de la malforto de la Imperio, de la lukto por investoj kontraŭ la Papado, kaj de la konfliktoj, kiuj dividis la grandajn germanajn feŭdajn sinjorojn, kiuj respondecis pri la elekto de la imperiestro. La Imperio estis disputita inter du dukoj de Ŝvabio (aŭ Hohenstaufen), nomataj " gibelinoj " de ilia kastelo en Waiblingen, kaj la dukoj de Bavario, nomataj " gelfoj " de sia prapatro Welf (Gelfo).
La eklipso de la Imperio estis nur portempa: fakte, nur en 1152, kun la aliĝo al la trono de Frederiko Barbaroso, la Imperio denove trovis tre fortan personecon. Frederiko povis fidi je la subteno de la granda germana feŭdismo, al kiu aliĝis serio de dinastiaj geedzecoj. Li do estis elektita sen malkonsento reĝo de Germanio, kiu tradicie tenis la imperian tronon. Sed imperiestro de la Germana Imperiestra Regno ne sentis sin en plena posedo de siaj rajtoj, ĝis li establis sian aŭtoritaton super Italujo.
La imperiestro al la konflikto kun la Papado kaj la Komunumoj
[redakti | redakti fonton]Barbaroso ne longe atendis en Italujo: jam en 1154, du jarojn post sia elekto, li prezentis sin kiel la legitiman reganton, kiu venis por restarigi pacon kaj justecon. La papado unue favore rigardis la devenon de Barbaroso, de kiu ĝi atendis helpon kontraŭ la romaj civitanoj, kiuj, instigitaj de la monako Arnaldo da Brescia, proklamis la aŭtonomecon de la komunumo de Romo. Ĝi estis nova fakto, kiu riskis subfosi la politikan potencon, kiun la papoj konkeris en Italio ekde siaj fundamentoj: Arnaldo, fakte, predikis la revenon de la Eklezio al la pureco kaj malriĉeco de siaj origenoj kaj kondamnis mondajn havaĵojn kaj, kun ili, la Teran Povon de la Papo.
Barbarossa ne perfidis papajn atendojn: alveninte en Romon, li kaptis Arnaldo da Brescia, kiu estis bruligita kiel herezulo, kaj restarigis la aŭtoritaton de la papo. Kiel rekompenco, li ricevis la imperian kronadon de la papo. Sed la alianco inter la papo kaj la imperio estis nur provizora, ĉar la historiaj disputaj kialoj inter la du plej grandaj institucioj de mezepoka Eŭropo estis ankoraŭ tre fortaj. Rilatoj baldaŭ rompiĝis denove, ĉar la papo, en 1156, interkonsentis kun la normanoj, kiuj okupis Sudan Italion, rigardante ilin kiel politikan kontraŭpezon kaj aliancanon kontraŭ la troa potenco de Barbaroso.
Barbaroso devis reiri al Italio en 1158. Suda Italio, en la manoj de la potenca normanda regno, ne estis facile venki: li tial decidis subpremi per armiloj la aŭtonomion de la municipoj de Norda Italio, precipe Milano, kiu estis la plej grava urbo en la regiono. Fine, tamen li malsukcesis, ĉar li malvenkis en la batalo de Legnano.
Al la urba sinjorio
[redakti | redakti fonton]La ambicio de la civitana patricio disetendiĝi al la ĉirkaŭaĵo tiel kreante pli larĝaj ŝtatoj. Tre ofte influaj personecoj, alprenintaj gravajn postenojn en la urba areo kiel tiu de Podestà, sukcesis konservi ilin dum longa tempo, se ne dumvive, foje igante ilin heredaj, kaŭzante la malaperon de la urba institucio kaj cedante la lokon al la " urba sinjorio ". [7]
Tre ofte la civitanoj mem, memvole kapitulacis al influaj kaj potencaj figuroj kaj ekonomie kaj milite, kun la celo trudi kaj konservi pacon. Ĉi tiuj regatoj, por legitimi sian potencon, estis formale komisiitaj de la tiamaj potencoj, la Imperio aŭ la Papado, por konservi kontrolon kaj pacon en specifa teritorio, tiel iĝante imperiaj aŭ apostolaj vikarioj. Ĉi tiuj samaj temoj ne malofte formis tutajn dinastiojn, iuj famaj ( Este de Ferrara, Visconti de Milano, kaj aliaj).
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Franco Cardini e Marina Montesano, Storia Medievale, Firenze, Le Monnier Università/Storia, 2006, p. 217 "In quei centri di continuo sottoposti a pressione e a pericoli, si andò organizzando una sorta di "vita sociale d'emergenza" attorno all'unica magistratura che avesse ancora un potere spirituale (ma anche temporale) e un credito effettivo: quella vescovile."
- ↑ A. Camera, R. Fabietti, volume primo, Elementi di storia, Il Medioevo, ed. Zanichelli, Bologna, 1977, pag. 174-175.
- ↑ A partire dal XII secolo, dalle analisi dei documenti fiscali, notarili e dalle liste consolari, si evince che solo una parte delle élite comunale fosse composta da borghesi - esercenti attività artigianali e commerciali o professioni liberali iscritti alle arti -, mentre, in una prima fase, fu l'aristocrazia fondiaria e cavalleresca, già legata alle autorità urbane precedenti - vescovi e conti - a rivendicare un ruolo politico egemone. Le nuove élite comunali rimasero legate alo standard di vita dei proprietari di origene aristocratica, detentori di castelli e poteri signorili nel contado e imbevuti di cultura cavalleresca, legati quindi ad uno stile di vita militaresco, all'esaltazione dell'onore personale e familiare, come emerge anche dalle case-torri di cui ancora oggi sono ricchi molti centri storici italiani. ("La civiltà comunale" in Medioevo dossier, 28 febbraio 2019, pag. 10).
- ↑ Francesco Senatore, Medioevo: istruzioni per l'uso, Firenze, Bruno Mondadori Campus, 2008, p. 118 "In un organo collegiale una decisione è considerata valida e legittima perché, all'interno di competenze prestabilite, è stata seguita una corretta procedura: convocazione della riunione, presenza del numero legale, discussione e dichiarazione di voto, scrutinio segreto, verbalizzazione. La forma in questo caso è la sostanza."
- ↑ Storia Medievale.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Antonio Ivan Pini, L'associazionismo: una peculiarità e un'eredità del Medioevo in Haec sunt statuta. Le corporazioni medievali nelle miniature bolognesi, Modena, Franco Cosimo Panini, 1999
- ↑ Franco Cardini e Marina Montesano, Storia Medievale, Firenze, Le Monnier Università/Storia, 2006, p. 389 "Questi "signori", che non erano dotati di specifiche prerogative istituzionali ma che governavano di fatto fornendo con la loro forza e il loro prestigio la cauzione agli altrimenti esausti governi comunali (ma che in pratica svuotavano quei governi stessi di contenuto), si appoggiavano di solito a titoli di legittimazione che venivano loro "dal basso", dalla costituzione cittadina: potevano quindi essere "podestà" o "capitani del popolo", ma detenere per lungo tempo o addirittura a vita quelle cariche che, di solito, mutavano di breve periodo in breve periodo."
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- Mario Ascheri, La urboŝtatoj, Bolonjo, Il Mulino, 2006
- Carlo Capra, Giorgio Chittolini kaj Franco Della Peruta, Historia kurso, I, Mezepoka Historio, Florenco, Le Monnier, 1995
- Franco Cardini kaj Marina Montesano, Mezepoka Historio, Florenco, Le Monnier, 2006
- Guido Guidorizzi, Eva Cantarella, La spuroj de historio, lernejo Einaudi
- Pirenne, Henri, Mezepokaj urboj : iliaj origenoj kaj la revigliĝo de komerco [1 red.] 0691162395, 978-0-691-16239-3, 9781400851201, 1400851203 Princeton University Press 2014