Noard-Hollân

	Noard-Hollân
	folksliet: Ik Hou van het Groen in Je Wei
	polityk
lân	Nederlân
status	provinsje
oprjochting	1840
offisjele taal	Nederlânsk
haadstêd	Haarlim
tal gemeenten	44
kommissaris fan; de kening	Arthur van Dijk; (VVD)
	geografy
geograf. koördinaten	52°40' NB 4°50' EL
oerflak	4.091,93 km² (2015)
• dêrfan lân	2.662,57 km²
• dêrfan wetter	1.429,36 km²
rang provinsjes	6e fan 12
	demografy
ynwennertal	2.980.4941
teldatum	1 jannewaris 2024
rang provinsjes	2e fan 12
befolkingstichtens	1.109 / km²
grutste plak	Amsterdam
religy (2015)	62,9% ateïsten en agnosten; 16,3% roomsk-katoliken; 7,9% protestanten; 6,6% moslims; 6,2% oaren
	oar
NUTS	NL32
ISO 3166-2	NL-NH
tiidsône	MET (UTC+1)
simmertiid	MEST (UTC+2)
	offisjele webside
	www.noord-holland.nl
	1) boarne: CBS-StatLine

Noard-Hollân (Nederlânsk: Noord-Holland, Lânwestfrysk: Noard-Holland) is in provinsje fan Nederlân, dy't as sadanich bestiet sûnt de opdieling fan 'e âlde Provinsje Hollân yn 1840. It hat 2.980.494 ynwenners (1 jannewaris 2024, boarne: CBS), en in oerflak fan 4.092 km².

Geografy

Noard-Hollân is in provinsje yn it noardwesten fan Nederlân. De haadstêd is Haarlim. Noard-Hollân bestiet foar it grutste part út in kop-foarmich skiereilân tusken de Noardsee, de Waadsee en de Iselmar.

De provinsje kin ûnderferdield wurde yn in noardlik en súdlik part, mei it Noardseekanaal as grins. It súdlik part is tichtbefolke mei stêden as Amsterdam en Haarlim en de gemeente Haarlimmermar. It fleanjild Skiphol en It Goai lizze ek yn it suden. It gebiet noardlik fan it Noardseekanaal is tinner befolke. De histoaryske regio's en geakundige regio's yn dat gebiet binne Kinmerlân, Saanstreek, Wetterlân (mei it eardere eilân Marken), West-Fryslân en de Kop fan Noard-Hollân (mei it eardere eilân Wieringen en it eilân Teksel).

De lange kustline mei brede sânstrannen en dúngebieten binne byldbepalend foar it westen fan 'e provinsje. In fearnspart fan de provinsje bestiet út marren, fearten en sleatten. De wichtichste kanalen binne it Noordhollandsch Kanaal en it Amsterdam-Rynkanaal. Amsterdam is neamd nei rivier de Amstel.

Skiednis

It grûngebiet fan 'e hjoeddeistige provinsje wie yn 'e hege midsiuwen ûnderdiel fan it Fryske goa Westflinge. Yn 'e 13e iuw wienen der ferskate fjildslaggen tusken de Hollânske greven en West-Fryslân. Nei de Slach by Froanen en de dêropfolgjende genoside fan 'e Friezen waard West-Fryslân yn 1297 ûnderdiel fan Noard-Hollân. It Greefskip Hollân wreide dêrmei út nei it noarden.

Yn 1581 gong it Greefskip Hollân mei it útroppen fan 'e Nederlânske ûnôfhinklikheid oer yn it nije gewest Hollân. Hollân wie it rykste gewest fan de Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen. Yn 1795 waard it gewest, mei de komt fan 'e Frânsen, opheven. Yn 1814 waard Hollân as Provinsje Hollân ûnderdiel fan it nije Feriene Keninkryk fan de Nederlannen. Troch minister Van Maanen waard yn de grûnwetkommisje de namme "Holland en West-Friesland" foarsteld, mar waard troch de kommisje ôfwiisd.^[1] Yn 1840 waard de provinsje Hollân opddield yn Noard-Hollân en Súd-Hollân.

Yn 1932 wie de bou de Ofslútdyk klear. De Ofslútdyk hie grutte gefolgen foar ferkear, miljeu en ekonomy. Yn 1933 koenen de earste auto's oer de Ofslútdyk nei de provinsje Fryslân ride, wat de reistiid ferkoarte. Troch de Ofslútdyk waard de Sudersee fan 'e Waadsee skieden. Ut de Isel wei kaam inkeld noch swiet wetter yn 'e Sudersee, dy't sûnt de oanlis fan 'e Ofslútdyk de namme Iselmar krigen hie. Nei sa likernôch twa jier wie it wetter fan 'e Iselmar gruttendiels swiet, wat grutte ekologyske gefolgen hie. Yn 1939 waard der in nije biologysk lykwicht. De Noard-Hollânske havendoarpen binne troch de oanlis fan de Iselmar gruttendiels opholden te bestean fan 'e fiskerij.

Untwikkeling ynwennertal

1850 – 472.000
1900 – 961.000
1960 – 2.055.000
1980 – 2.308.000
2000 – 2.518.000
2020 – 2.880.000
2023 – 2.953.000

Gemeenten

Noard-Hollân bestiet sûnt 2022 út 44 gemeenten.

Sjoch ek

West-Fryslân

Keppelings om utens

Webstee fan de provinsje
Noord-Holland, Plaatsengids
Statistieken provincie Noord-Holland, AlleCijfers

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ Combertus Willem van der Pot, 'Bestuurs- en rechtsinstellingen der Nederlandse Provinciën' (1949) yn: Inventaris van het archief van het Provinciaal Bestuur van Zuid-Holland 1850-1945 (1995), side 9, earste alinea