1629
1629 sa roun lannen koumin ki ka koumansé oun lendi.
Évènman
[chanjé | Chanjé wikikod]- Janvyé, Zimbabwé : monomotapa (oben Karanga) Nyambo Kapararidge, sigsésò di Gatsi Rusere, sa briga atè Massapa pa Pòtidjé-ya é ka ranplasé pa Mavoura Mhandé ki ka déklaré so kò vasal di Pòtidjal pa roun trété ki signen 24 mè-a (finisman di règn an 1652).
- 4 mars : chart di kolonni-a di bè-a di Massachusetts.
- 4 jen : nofraj di Batavia, navir olandé ki pati di Java, ka échwé asou kot lwès-a, don rès-a té routrouvé. Rivé dé pronmyé Éropéyen an Lostrali. Dé mèrtriyé néyèrlandé-a sa ègzilé laba, é ka divini pronmyé zabitan éropéyen di Lostrali. Olandé-ya, ki pa ka trouvé anyen di profitab à yé négòs asou kontinan ostralyen-an, ka èsploré soupannan pannan oun trantenn di lannen kot lwès-ya, nò ké sid é ka batizé sa latè Nouvèl-Lolann an 1644.
- 19 jwiyé : kapitchoulasyon di Kébèk. Samuel de Champlain divèt sédé Kébèk o frè Thomas, Louis, ké David Kirke « akoz di mank di viv. Kirk-ya péké gen plis di chans : lépidémi-a ké disette ka pran asou yé 14 soda lò di yé pronmyé livèrnman ».