Conca endorreica

Beira do Lago Hart, lago endorreico no deserto do sur de Australia.

Foto de satélite do Lago Eyre en Australia.
Imaxe de: NASA's Earth Observatory.

Foto satélite da conca endorreica do altiplano andino.

En xeografía, unha conca endorreica é unha área na que a auga non ten saída fluvial cara ao mar; é dicir, os cursos fluviais existentes desembocan en lagos, lagoas ou crean pantanos. O termo ten raíces gregas, endo, "interior" e rhein, "fluír". Calquera choiva ou precipitación que caia nunha conca endorreica fica alí, abandonando o sistema unicamente por infiltración ou evaporación, o cal contribúe á concentración de sales. Nas concas endorreicas nas que a evaporación é maior cá alimentación, os lagos salgados desaparecen e fórmanse salgares. As concas endorreicas tamén son denominados sistemas de drenaxe interna.

Aínda que, en teoría, as concas endorreicas pódense dar en calquera clima, na práctica son máis comúns en zonas de deserto cálido. Nótese ademais que, por definición, calquera lago situado baixo o nivel do mar (p.e., mar Caspio, mar Morto) debe ser endorreico e drenar unha conca hidrográfica endorreica.

Características

Causas de endorreísmo

O carácter dunha rexión cuxas augas non se verquen o mar pode ter múltiples causas. Pode tratarse do relevo cando existe unha depresión endorreica (conca pechada, bolsón etc.). Noutros casos a causa reside no clima (evaporación excesiva respecto da importancia das precipitacións) ou na natureza do terreo, que, de ser moi permeable, permite unha infiltración rápida das augas pluviais. Ás veces concorren ambas as dúas circunstancias: a rápida evaporación da auga e o volume excesivo da que se infiltra fan diminuír progresivamente o caudal do río ao longo do seu curso. Fica así esgotado antes de que chegue a xuntarse con outro río da rede hidrográfica ou que acade a beira do mar.

Evolución dunha conca endorreica

En zonas de maior pluviosidade, a auga acumularase inicialmente na depresión rodeada por outeiros, na medida na que o nivel vaise elevando, poderá acadar o punto máis baixo destes outeiros circundantes, e comezar a saír auga superficialmente neste punto, creando un asuco, que poderá evolucionar até transformarse nun río. Na medida na que este "asuco" vaise profundando, o nivel inicial do lago írase tamén reducindo, até crearse un novo equilibrio. Desta forma unha conca endorreica, en tempos xeolóxicos, pódese ir conectando con outras, e finalmente chegar até o mar, nese caso deixará de ser endorreica. Este proceso pódese observar moi claramente no sistema endorreico do altiplano boliviano-peruano. En efecto, as oscilacións do nivel do lago Titicaca, en tempos xeolóxicos, e mesmo en tempos históricos, é determinada pola capacidade do río Desaguadero, o cal correndo por un val onde poden ocorrer deslizamientos de terra, que obstrúen parcialmente o río, limitando a súa capacidade de evacuar as augas do lago Titicaca cara ao lago Poopó. Proba disto é que na década dos 90 atopáronse ruínas mergulladas da cultura Tiahuanaco, na Illa do Sol.

Concas endorreicas importantes

Principais concas endorreicas do mundo (azul escuro) e lagos endorreicos (azul)

Asia

• Gran parte do oeste e centro de Asia é unha única e gran conca endorreica, que contén lagos como:
  • O mar Caspio, o lago endorreico máis grande do mundo.
  • O mar de Aral.
  • O lago Baljash no leste de Kazakhstán.
  • O lago Issyk Kul en Kirguizistán.
• O mar Morto en Oriente Medio, un lago con tal contido en sal (o de maior concentración do mundo) que unha persoa pode flotar nel sen axuda.

Australia

• A conca do Lago Eyre é o maior sistema endorreico do mundo que inclúe o Lago Frome. Inclúe gran parte do interior de Australia, que drena devandito lago.
• Lago Torrens, ao oeste da cordilleira Flinders en Australia do Sur.
• Lago Corangamite, de alta salinidade é un lago de cráter no oeste de Victoria.
• Lake George, anteriormente conectado á conca do Murray-Darling.

África

• O delta do Okavango, un delta endorreico interior no deserto de Kalahari, en Botswana.
• O lago Ngami en Botswana.
• O lago Chad (entre o Chad e o Camerún), alimentado polos ríos Chari e Logon.
• Etosha pan no Etosha National Park de Namibia.

Antártida

• Un dos poucos lagos endorreicos en zonas desérticas frías, Lago Vida na Antártida fica líquido por mor da súa extrema salinidade.

América

• A Great Basin dos Estados Unidos, que cobre gran parte de Nevada e Utah, e que inclúe:
  • O deserto de Black Rock en Nevada.
  • Groom Dry Lake en Nevada, onde se achaba a base secreta Área 51.
  • O Gran Lago Salgado en Utah.
  • Pyramid Lake en Nevada.
  • Mono Lake en California, de orixe volcánica.
• O Salton Sea en California, lago accidentalmente creado en 1905 tras a ruptura dunha canle de irrigación, que encheu o fondo dunha conca endorreica desértica e recreando un antigo lago salgado.
• A Great Divide Basin en Wyoming, unha pequena conca endorreica que queda na Divisoria continental das Américas (Continental Divide).
• O Lago do Cráter en Oregón.
• A Comarca Lagunera, no norte de México, alimentada polos ríos Aguanaval e Nazas.
• O Lago de Valencia en Venezuela.
• A conca endorreica Peruano - Boliviana ou Sistema TDPS
  • Lago Titicaca no Departamento da Paz en Bolivia e na Rexión Puno no Perú.
  • Río Desaguadero, que conecta os lagos Titicaca e Poopó.
  • Lago Poopó no Departamento de Oruro.
  • Salar de Uyuni no Departamento de Potosí.
  • Salar de Coipasa no Departamento de Oruro.
  • E moitos outros lagos, lagoas e salares produto da evaporacón da auga dos antigos lagos situados dentro de dita conca.
• O Lago Enriquillo na República Dominicana
• O Lago de Atitlán en Guatemala
• O etâng Saumatre ou Lago Azuei en Haití.
• Na Arxentina atópase na Provincia de Córdoba o Mar de Ansenuza ou Mar Chiquita unha das maiores superficies lacustres do país.
• En Bolivia, outra conca endorreica importante é a da Pampa de Culpina (lagoa que, cos cambios climáticos emerxentes, prevese irase convertendo nun salgar)

Europa

• En España cabe destacar a comarca de Los Monegros, que grazas ao seu árido clima presenta unha acumulación de lagoas e salgares como a lagoa de Sariñena. A malagueña Lagoa de Fonte de Pedra é pequena, pero destaca polas aves que están presentes alí, do mesmo xeito que ocorre na lagoa de Gallocanta.
• O Lago Neusiedl, na fronteira entre Austria e Hungría, é o lago endorreico de maior tamaño de Europa.

Antigas concas endorreicas

• O mar Mediterráneo e todas as súas concas tributarias durante o desecamento coñecida como a Crise Mesiniense, debida a a clausura da conexión entre o Mediterráneo e o Atlántico hai uns 5 millóns de anos.
• O Mar Negro, até a súa unión co Mediterráneo.
• O Lago Lahontan no oeste dos Estados Unidos.
• En España, as concas hidrográficas dos ríos Ebro e Douro, durante o Neoxeno e quizais o Plioceno; tamén a conca de Guadix-Baza, a cal no seu día foi endorreica e hoxe en día verte as súas augas no río Guadiana Menor, afluente do Río Guadalquivir; a conca do Texo durante parte do Neoxeno e/ou Cuaternario.
• O Lago Bonneville (Utah).

Véxase tamén

Outros artigos

• Lista de concas endorreicas