Kuatia Ñepyrũha
| Tereg̃uahẽ porãite Vikipetãme, opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohai.
|
Kuarahy Ypykatu ha'e peteĩ mbyja ypykatu oĩhápe ñande Yvy. Oreko ipype umi yvága mba'e aty ojeréva ha oñemohendáva mante peteĩ mbyjáre, hérava Kuarahy, pe mbyja ypykatu oúva héra. Upe mbyja mbytegua, mbyja ypykatu imba'e tuichavéva (oreko ituichakue 99,85 % opa mba'era'ãgui), ojapo ha omosẽ imbaretekue guasuhápe jehe'a mbytegua rupive, tatavevýi ombohasa tataveve (idróheno ha élio), mokõi eleménto tenondégua orekóva ipype. Mba'ekuaarã ojekuaavéva ko'ág̃a rupive, pe Kuarahy ypykatu ojejapo ha oñemohendámava umíva 4600 sua ary guare, peteĩ arai guasuete imba'eku'íva ojehundíva va'ekuére. Opa mba'ekuéra hembyre ojapo peteĩ apu'a guasu ha popeno oñemohenda ha oñemboja'o opa yvórare ha ambuévare. Kuarahy Ypykatu oĩ ko'ag̃aite Arai Imbyjaitáva Apegua, ha upe oĩva "Kambuchi Apegua" renda Jyva Oriõ pegua, tapiryja Mborevi Rapépe, umi 28 000 ary tembipe imbytégui oĩva.
Heta mba'égui ojeréva Kuarahy, opaite nunga imba'era'ã oĩva poapy yvórape ojeréva apu'avy ha ñemohendapy. Irundy yvóra Kuarahy hi'aguĩvéva, imichĩvéva ave, Mekúrio, Mbyja Ko'ẽ, Yvy ha Jasytata Guasu, hérava avei yvorakuéra itaguigua, oguerekóva ipype ita ha kuarepoti. Ha yvóra Kuarahy imombyryvéva, yvóra mba'etĩva hérava avei "Ituicháva Húpitericha", tuichaitereive yvóra itaguiguágui. Mokõiva ituichave, Húpiter ha Satúyno, oguerekóva ipype heta tataveve ha tatavevýi; umi tuicháva hypy'a, ha'e umíva hérava Yvaja ha Yrarýi, oguerekóva ipype heta y hypy'a, amoniáko ha metáno. Kuarahy ypykatu oguereko avei heta tenda orekóva mba'e michĩ ojeréva Kuarahy. Upe Tajave Ku'asã, oĩ mante Jasytata Guasu ha Húpiter apytépe, ojogua umi yvóra itaguigua oguerekógui heta kuarepoti ha ita, ku tendápe oĩ peteĩ yvóra michĩ hérava Seres. Yvóra Yrarýi ijeremboypýri oĩha Kuiper Ku'asã ha Apu'a ha'eño, mokõi tenda ha'eha Yvága mba'e Yraryimboypýri ha oguereko ipype heta y, amoniáko ha metáno. Umi tendápe oĩha irundy yvóra michĩ Haumea, Makemake, Eris ha Plutõ, ymave oikéva va'ekue upe atýpe yvóra, ha ko'ãga katu ojehechakuaa ndaha'eiha peteĩ yvóra. Umi yvága mba'ekuéra imombyryvéva Yrarýigui hérava avei Plutõrana, ha Seres avei, umíva heko apu'a.
- 69.— Omano Vitelio, mburuvichavete rrománo.
- 1815.— Omano José María Morelos, pa'i, milíko ha Méhiko sãso motenondehára.
- 1867.— Omano Jean-Victor Poncelet, papapykuaahára Hyãsia pegua.
- 1911.— Heñói Álvaro Cunqueiro, haihára ha ñe'ẽpapára Epáña megua.
- 1990.— Lech Wałęsa (ta'angápe), polítiko poláko oiko hetã mburuvicha ramo.
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Vikipetã ha'e tembiapo ohekáva jajapo hag̃ua oñondivepa peteĩ ñe'ẽryrupavẽ iñe'ẽ hetáva, opavavéva ikatu ohai ha oñemoarandu hese, oñemopyendáva internet-pe wiki rembiporu rupive. Ko'ápe, roipota rejuhukuaaha opaite tembikuaa hekosãsóva, upéva he'ise marandu ndaijapúiva, ikatu jaikuaa moõguipa oúva, ha ikatúva oñemoambue térã ojehai jey. Ko tembiapo oguata umi tekorã ombohapéva rupive ha opa imarandu oñemyasãi Creative Commons BY-SA rupive ha upe rupi ikatu ojepuru ojepotaháicha imarandu, oĩramo tekorã jepururã guýpe. Nde avei ikatu ohai ha omoambue Vikipetã marandu, reike va'erãnte nde réra reheve ha remba'apo va'erã umi tekorã tenondeguáva, ha'éva "jahai va'erã mba'e ikatúva jaikuaa porãite iñañeteha" ha "marandu imba'eguasúva opavavépe".
Opa umi ohaíva ha omba'apóva ko'ápe oipytyvõ potahápe kyre'ỹ ha oñembyaty oñondive peteĩ aty oñepytyvõvape, tendota'ỹva, oiporavo ha omba'apo joáva. Ndahasýi reñepyrũ hag̃ua, rehaikuaa avañe'ẽme ha reporandu va'erãnte pe ndereikuaáiva. Iporãite ñañemongetávo, upéicha ñamba'apo porãve ha ituichavéta ko ñane rembiapo.
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
