Monocotyledon
| Dagiti monocotyledon | |
|---|---|
| |
| Trigo – maysa a nangruna iti ekonomia a monocotyledon | |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Monocots |
| Henero-kita | |
| Lilium L.[1]
| |
| Dagiti urnos | |
| Kapada a nagan | |
Ti Monocotyledons kadawyan a maibagbaga a kas dagiti monocot, (Lilianae sensu Chase & Reveal) ket dagiti agsabsabong a mula (angiospermae), dagiti bukel ket kadawyan nga aglaon laeng iti maysa nga embryoniko a bulong, wenno cotyledon. Buklen dagitoy ti maysa kadagiti nangruna a grupo a tradisional a nakabingbingayan dagiti agsabsabong a mula, dagiti nabati nga agsabsabong a mula ket addaanda kadagiti dua a cotyledon ken isu a naidasigda a kas dagiti dicotyledon, wenno dicots. Nupay kasta, ti panagsukisok a molekular a pilohenetiko ket nakaipakitan a bayat dagiti monocot ket mangbukel iti maysa a monopiletiko a grupo wenno klado (buklen amin dagiti kaputotan iti maysa a sapasap a tinaudan), saan met a kasta dagiti dicotyledon. Dagiti monocotyledon ket ganganida a kankanayon a mabigbigan a kas maysa a grupo, ngem addaan kadagiti nadumaduma a taksonomiko a ranggo ken adda kadagiti nadumaduma a sabali a nagan. Ti sistema ti APG III ti 2009 ket bigbigenna ti maysa a klado a tinawtawagan "monocots" ngem saan a mangikeddeng daytoy iti maysa a taksonomiko a ranggo.
Dagiti monocotyledon ket mangiraman kadagiti agarup a 60,000 a sebbangan. Ti kadakkelan a pamilia iti daytoy a grupo (ken kadagiti agsabsabong a mula) babaen dagiti bilang ti sebbangan ket dagiti orkidia (pamilia ti Orchidaceae), nga agraman kadagiti ad-adu ngem 20,000 a sebbangan. Agarup a kagudua a kaadu ti sebbangan ket maitagikua kadagiti pudno a ruot (Poaceae), nga iti ekonomia, dagitoy ket kangrunaan a pamilia dagiti monocotyledon. Iti agrikultura ti kaaduan kadagiti mapataud a biomasa ket agtaud kadagiti monocotyledon. Dagitoy ket saan laeng a mangiraman dagiti nangruna a bukbukel (bagas, trigo, mais, kdpy.), ngem dagiti pay pakana a ruruot, unas, ken dagiti kawayan. Dagiti sabali pay a nangruna iti ekonomia nga apit a monocotyledon ket mairaman dagiti nadumaduma a palma (Arecaceae), dagiti saba kendagiti plantain (Musaceae), dagiti laya ken dagiti kabagianda, turmeric ken cardamom (Zingiberaceae), asparagus (Asparagaceae), pinia (Bromeliaceae), water chestnut (Cyperaceae), ken dagiti leek, sibuyas ken bawang (Amaryllidaceae). Adu kadagiti masetas ket dagiti monocotyledon nga epiphytes. Iti pay maipatinayon kaaduan dagiti hortikultural a bagas, dagiti naimuyongan a mula para kadagiti sabongda, kas ti lilies, dagiti daffodil, dagiti lirio, amaryllis, dagiti canna, bluebells ken dagiti tulipa, ket dagiti monocotyledon.
Dagiti nota
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Idi 1964, insingasing ni Takhtajan a dagitiklase a mairaman dagiti Monocotyledon, ket pormalda a managana iti pangsuldong iti -atae, tapno ti pamunganayan ti tipipikasion ket agresulta iti Liliatae para kadagiti monocotyledon.[6] Ti singasing ket pormal a naipalawag itdi 1966 babaen da Cronquist, Takhtajan ken Zimmermann,[1] a nagtaudan ti deskriptor iti "liliates".
- ^ Mangited ti Tropicos iti nasapsapa nga autoridad, J.H. Schaffn. 1911[7]
- ^ Igupit ni Cronquist[1] daytoy a termino kenni De Candolle a kas DC. 1818 Syst. 1: 122[12]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti datos a mainaig iti Monocots iti Wikispecies
Dagiti midia a mainaig iti Monocotyledon iti Wikimedia Commons
