S
Ti S ket ti maika-19 a letra iti alpabeto a Romano.
 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Abesedário a Latin | ||||||
| Aa | Bb | Cc | Dd | Ee | Ff | Gg |
| Hh | Ii | Jj | Kk | Ll | Mm | Nn |
| Oo | Pp | Rr | Ss | Tt | Uu | |
| Vv | Ww | Xx | Yy | Zz | ||
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]| Proto-Sinaitiko a Shin |
Penisio a Shin |
Lumaud a Griego a Sigma |
Etrusko a S |
Latin a S |
|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
Iti dagiti sasao a Amianan a Lumaud a Semitiko, nangirepresentar ti šîn iti voiceless postalveolar fricative /ʃ/ (kas iti Ingles a ship, wenno umasping iti x iti sistema a Pinyin). Idi damo ngata ti letra ket piktograma ti ngipen (שנא) ket nangirepresentar iti ponema a /ʃ/ babaen ti prinsipio nga akroponiko.
Ti Taga-ugma a Griego ket awan ti /ʃ/ "sh" a ponema, ngarud nangirepresentar ti letra a Griego a Sigma (Σ) iti voiceless alveolar sibilant a /s/. Nupay itultuloy ti porma a Σ ti letra iti Penisio a šîn, naibatay ti nagan a sigma iti letra a Samekh, idinto ta ti Xi ket agtultuloy ti porma ken kasasaad ti samekh, ngem agtultuloy ti nagan a šîn.[masapul a dakamaten]
Iti uneg ti Griego, ti maysa nga impluensia iti nagan a sigma ket ti pannakainaig dayta iti Griego a sao a σίζω (immun-una a *sigj-), "agsitsit". Ngata ti orihinal a nagan ti sigma ket ngata san, ngem gapu iti nasapa a pakasaritaan dagiti Griego nga alpabeto nga epikoriko, iti kamaudiananna naiturong ti san iti naidumduma a letra a Ϻ. Impadamag ni Herodotus a ti san ket nagan nga inted dagiti Dorio iti isu met laeng a letra nga inawagan dagiti Ionio iti sigma. [1]
Idi maika-7 a siglo K.K.P.., naampon dagiti Etrusko ken dagiti Latin iti alpabeto a Lumaud a Griego a nausar iti Cumas, ket kadagiti simmaganad a siglo, nagparang ti nadumaduma a dagiti sinuratan a Daan nga Italiko, a pakairamanan ti alpabeto nga Etrusko ken ti daan nga alpabeto a Latin. Iti pagsasao nga Etrusko, nagtalinaed ti kaipapanan a /s/ ti Griego a sigma (𐌔), idinto ta nangirepresentar ti san 𐌑 iti maysa a naidumduma a ponema, mabalin a /ʃ/ "sh" (nangitransliterar kas ś). Naampon ti daan nga alpabeto a Latin iti sigma, ngem saan a san, ta awan iti Daan a Latin ti ponema a /ʃ/ "sh".
Nagtaud ti porma ti Latin a S iti Griego a Σ a mangibelleng iti maysa kadagiti uppat nga uged iti dayta a letra. Ti porma ti S, a buklen ti tallo nga uged, ket maysa idin a bariante ti letra a Σ, a buklen ti uppat nga uged, iti epigrapia dagiti alpabeto a Lumaud a Griego, ket kasta met naggiddan a nagbiag dagiti bariante (nga adda tallo wenno uppat nga uged) iti klasiko a alpabeto nga Etrusko. Iti dadduma a sinuratan a Daan nga Italiko, ti letra ket mabalin a maiparang kas maysa a linia nga agsikkosikko, iti nagbaetan ti tallo ken innem nga uged.
Inampon met ti letra nga Italiko iti Daan a Futhark, kas Sowilō (Plantilia:Script/Runic), ket nagparang iti nagbaetan ti uppat ken walo nga uged. nupay no sagpaminsan a maipababa iti tallo nga uged (Plantilia:Script/Runic) manipud idi naladaw a maika-5 a siglo, ket kanayon a nagparang iti tallo nga uged iti Agtutubo a Futhark.
Nagparang ti digrapo a ⟨sh⟩ para Ingles a /ʃ/ iti Tengnga nga Ingles (iti abay ti trigrapo a ⟨sch⟩), ket sinukatanna ti digrapo a ⟨sc⟩ ti Daan nga Ingles. Kasta met, sinukatan ti ⟨sch⟩ iti ⟨sc⟩ ti Daan a Nangato nga Aleman, iti ortograpia ti Nasapa a Moderno a Nangato nga Aleman.
Atiddog a s
[urnosen | urnosen ti taudan]
Nagparang ti minuskula a porma a ſ, a maawagan iti atiddog a s iti nasapa a panawen ti katengngaan, kadagiti sinuratan a Bisigodo ken minuskula a Karolinhio, nga adda dagiti immun-una iti sinuratan a semiunsial ken kursibo a Romano ti Naladaw a Kadaanan a Panawen. Daytoy ket pagalagadan a porma iti intero a Tengnga a Panpanawen, ket naampon kadagiti nagkauna a pagimprentaan nga addaan iti agbaliwbaliw a letra. Nagtalinaed daytoy a porma iti abay ti minuskula a "nagtimbukel" wenno "ababa" a s, nga iti dayta a tiempo, maar-aramat iti ngudo dagiti balikas laeng.
Iti kaaduan a Lumaud nga ortograpia, in-inut a saanen a maus-usar ti ſ, kabayatan ti maikadua a kagudua ti maika-18 a siglo, uray no sagpaminsan a nausar dayta agingga iti maika-19 a siglo. Idiay Espania, nangnangruna a napasamak ti panagbalbaliw iti nagbaetan ti 1760 ken 1766 (iti kasta kabayatan ti kolonia a panawen). Idiay Pransia, napasamak ti panagbalbaliw iti nagbaetan ti 1782 ken 1793. Dagiti agimprenta idiay Estados Unidos insardengda ti panangusar iti atiddog a s iti nagbaetan ti 1795 ken 1810.
Iti ortograpia nga Ingles, nagpayunir ni John Bell (1745–1831) iti panagbalbaliw. Iti edisionna ni Shakespeare, idi 1785, insuratna a "inkagumaan[na] ti sumina iti kadawyan a pamay-an babaen ti panangilaksidna iti atiddog a ſ a pabor iti nagtimbukel [a s], ta saan unay a nalaka nga agkamali....."[2] Naiyalis ti The Times of London manipud atiddog agingga iti nagtimbukel, iti isyu ti 10 Septiembre 1803. Ti maika-5 nga edision ti Encyclopædia Britannica, a nalpas idi 1817, ket isu ti naudi nga edision a nangusar iti atiddog a s.
Iti ortograpia nga Aleman, naidulin ti atiddog a s iti tipograpia a Fraktur (Schwabacher) kasta met iti gagangay a kursibo (Sütterlin) agingga iti maika-20 a siglo, agingga a naikkat idi 1941 ti opisial a pannakausar dayta a letra.[3] Naidulin, nupay kasta, ti ligatura a ſs (wenno ſz), ket nangpataud daytoy iti Eszett ⟨ß⟩ iti kontemporario nga ortograpia nga Aleman.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "...τὠυτὸ γράμμα, τὸ Δωριέες μὲν σὰν καλέουσι ,Ἴωνες δὲ σίγμα" ('...the same letter, which the Dorians call "San", but the Ionians "Sigma"...'; Herodotus, Histories 1.139); cf. Nick Nicholas, Non-Attic letters Naiyarkibo 2012-06-28 iti archive.today.
Ti maysa a posible a pannakaipatarus daytoy a paset ti Histories wenno Dagiti pakasaritaan (manipud iti Ingles iti Ilokano) ket: "... isu met laeng a letra, nga aw-awagan dagiti Dorio iti san, ngem dagiti Ionio iti sigma ..." - ^ Iti Ingles: "[he] ventured to depart from the common mode by rejecting the long 'ſ' in favor of the round one, as being less liable to error....."
- ^ Pammilin ti 3 Enero 1941 kadagiti amin a publiko nga opisina, a pinirmaan ni Martin Bormann. Kapr, Albert (1993). Fraktur: Form und Geschichte der gebrochenen Schriften (iti Aleman). Mainz: H. Schmidt. p. 81. ISBN 3-87439-260-0.
 | Daytoy nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |