Historio di Brazilia
Fosili montras ke la teritorio di Brazilia habitesas de plu kam 8.000 yari ante nun.[1] Un ek la maxim anciena korpa restaji trovita en Sud-Amerika, l'osti de muliero nomizita Luzia, qua vivis cirkume 11 mil yari ante nun, trovesis an urbo Pedro Leopoldo.[2][3] Altra arkeologiisti mem kredas ke la teritorio di Brazilia habitesas dal homo de cirkume 40 mil yari ante nun.[4] La maxim anciena ceramikajo konocata de Westala Misfero, evanta plu kam 8 mil yari, trovesis proxim urbo Santarém, an la baseno di Amazon. Ca deskovro subversis l'antea supozo ke ta regiono esis povra en resursi por suportar la existo di komplexa socio.
On kredas ke kande Portugalana marino Pedro Álvares Cabral arivis an la regiono Porto Seguro, sude de nuna stato Bahia ye la 22ma di aprilo 1500 e revendikis la teritorio por Portugal, Brazilia havis cirkume 2 000 diferanta aborijena populi. La maxim multa indijena tribui qui habitis la litoro, exemple le Tupinambá, parolis lingui de la familio Tupi-Guarani ed esis mi-nomada. La teritorii doplanda habitesis da tribui qui parolis lingui de la familio makro-Jê. Portugalani arivis dum la lasta yari di durinta militi inter le Tupi-Guarani e le Jê, qui ekpulsesis de la litoro. Diferanta del indijeni qui habitis Andi, nula Braziliana tribuo kreis skripto-sistemo o stona konstrukturi, pro to la maxim multa informi pri lia kustumi konocesas per letri e relati skribita da Portugalani. Komence, Portugalani pensis ke li deskovrabis granda insulo, quon li nomizis "Ilha de Vera Cruz".
La navi komandita da Cabral haltis en Brazilia ante irar ad Indiana subkontinento, por komprar vari qui pose vendesis en Europa kun granda profito. Portugalani judikis la komerco kun India plu profitoza kam la koloniigo di nova lando, pro to nur 4 personi, du maristi e du exiliti, restis en la nova lando. Balde, Franca pirati establisis kontakti kun l'indijeni, e komencis kontrabandar ligno, nomizita ibirapitanga dal indijeni, pernambouc dal Franci, e pau-brasil dal Portugalani. Del arboro pau-brasil extraktesis reda kolora materio lor multe chera en Europa. Do, en 1530, Portugalani kreis sistemo nomizita "heredala kapitanii", por ke privati koloniigus teritorii irinte de la litoro til la frontierala lineo qui separis Hispana e Portugalana posedaji, establisita dal traktato di Tordesillas. Ek la 14 heredala kapitanii kreita, nur quar prosperis. La du maxim anciena urbi fondita en Brazilia, Cananeia (1531) e São Vicente (1532), fondesis en la kapitanio São Vicente, aparteninta a Martim Afonso de Sousa. Martim Afonso anke probis kultivar sukrokano en lua kapitanio.
Kande pau brasil divenis rara, Portugalani komencis kultivar sukrokano en granda plantacerii en nord-esto di Brazilia. En 1549 Salvador divenis l'unesma chef-urbo di Brazilia. Pos la morto di Portugalana rejulo Henrique en 1580, Portugal unionesis a la rejio di Hispania, e nederlandani, lore enemiki di Hispani, invadis Pernambuco, en la centro di la regiono di plantacerii. Kande li ekpulsesis en 1654 li komencis kultivar sukrokano en Nederlandan Antili, e Braziliana produktado dekadis.
Dum la 18ma yarcento trovesis oro en Minas Gerais ed en altra regioni doplande Brazilia. Kom rezulto, Portugalana krono movis la chef-urbo di Brazilia vers Rio de Janeiro en 1763. Dum la duesma duimo de la 18ma yarcento la produktado di oro dekadis, ed un grupo di intelektuali probis krear movado por deklarar la nedependo di Brazilia. La movado faliis, ed un ek la partoprenanti, Joaquim José da Silva Xavier, surnomizita Tiradentes esis enkarcerigita e kondamnita a mortopuniso per jibeto. En 1798 eventis rebeleso en Bahia nomizita Conjuração dos Alfaiates (“la konspiro di la taliori”) kontre Portugalana koloniigo. Ta rebeleso anke faliis, e kelka chefi arestesis e mortigesis da jibeto.
Brazilia divenis Portugalana kolonio til la 7ma di septembro 1822, kande Pedro la 1ma deklaris la nedependo. Ilu kronizesis imperiestro di Brazilia la 1ma di decembro sam yaro.
Dum l'administrado di Pedro la 1ma Brazilia luktis kontre Arjentinia pri la kontrolo di la provinco Cisplatina, qua nedependanteskis e formacas la nuna Uruguay. Brazilia nur havis lua unesma konstituco en 1824, kun forta kontrolo dil imperiestro super la stato.
Pedro la 1ma guvernis til renuncar ye la 7ma di aprilo 1831. Lua filio, Pedro la 2ma, asumis en 1840 e duris la monarkio.
Republikala Brazilia
Ye la 15ma di novembro 1889, marshalo Deodoro da Fonseca proklamis Braziliana republiko qua duras til nun. Til 1930 du stati dominacis la politiko di la lando: São Paulo - richa stato danko a l'exportacajo di kafeo - e Minas Gerais, richa danko a l'edukado di bovi e produktado di lakto.
En 1930 eventis stato-stroko e Getúlio Vargas, de Rio Grande do Sul, asumis povo. Il adoptis politiki por stimular l'industrio en lando. Vargas anke aprobis un ensemblo di legi qui grantis yuri a laboristi, exemple la 8-hora jornolaboro, 30 dii di vakanco salariita omnayare, edc. Ta ensemblo recevis la nomo Consolidação das Leis do Trabalho (“ensemblo di laborala legi”) en Portugalana, e l'abreviuro CLT. L'aprobo di ta legi donis granda populareso a Vargas, quankam ilu guvernis kom diktatoro.
En 1942 Brazilia eniris Duesma mondomilito alonge Westala Federiti kontre nacional-socialista Germania ed Italia. Pos la fino di la milito on komencis kontestar la diktatoreso di Vargas, qua esis renversita de povo en 29ma di oktobro 1945. On kunvokis nacionala konstitucala asemblajo por skriptar nova konstituco. Vargas, qua mantenis populareso danko a CLT, fondis du politikala partisi: la social-demokrata partiso (PSD) e la partiso por Braziliana laboristi (PTB).
Kande la duesma mondomilito finis Brazilia havis granda quanto di extera monetaro pro l'exportacaji, ma disipis ol rapide. En 1950 Getúlio Vargas disputis demokrate la prezidanteso e vinkis. En 1953 ilu kreis Petrobras, Braziliana statala kompanio por explotar petrolo. Ye la 24ma di agosto 1954, pos grava politikala krizo, Vargas suocidis.
En 1955 Juscelino Kubitschek, ex-guberniestro di Minas Gerais dum la diktatoreso di Vargas elektesis prezidanto kun la suporto dil partisi PSD e PTB. Il asumis ye la 31ma di januaro 1956. Saja politikisto, Kubitschek stimulis la industrio, specale l'emplantaco dil automobila industrio por stimular l'ekonomio e krear employi. Il anke negociis direte kun la chefo di l'Uniono Nacionala di Studenti (UNE) por preventar revolto ke povus rezultar en politikala krizo, e kun sindikati por preventar presi pri l'augmenti di salarii. Dum lua guvernisteso Brasília, la nuna chef-urbo di Brazilia, konstruktesis ed inauguresis. Brazilia kreskis rapide en ta euforio-epoko, ma en 1960 l'inflaciono ja esis alta. La opozanti a Kubitschek en la partiso UDN sucesis en elekar Janio Quadros kom prezidanto. Juscelino ne opozis la ideo pri havar un opozanto kom sucedanto, ma en un epoko ube la viceprezidanto anke elektesis direte dal populo, Juscelino stimulis l'elekto di João Goulart, de PTB, kom viceprezidanto di Janio Quadros.
Quadros asumis la povo ye la 31ma di januaro 1961. Il probis establisar diplomacala e komercala relati kun Sovietia, Popul-Republiko Chinia ed altra komunista stati. Ilu subisis forta presi e renuncis ye la 25ma di agosto sam yaro. Ca dio, la viceprezidanto João Goulart esis en la Popul-Republiko Chinia por komercala misiono. La opozanti di Goulart akuzis lu pri esar "komunisto", ed probis impedar lu asumar la povo. Goulart asumis erste pos ke Brazilia adoptis parlamentarismo. La politikala krizi kreskis, la populo rejektis parlamentala sistemo e Brazilia ridivenis prezidantala republiko en 1963. La krizi duris e la militisti decidis intervenar.
Ye la 1ma di aprilo 1964 militistala stato-stroko revokis João Goulart. Pos ke la Nacionala Kongreso Braziliana selektis la marshalo Humberto de Alencar Castelo Branco sen direta votado dal populo, komencis militistala diktatoreso qua duris til la 15ma di marto 1985 kande la civilo Tancredo Neves elektesis da la Braziliana kongreso, sen direta votado dal populo. Tamen, Tancredo Neves maladeskis un dio ante asumar la povo, e lua viceprezidanto José Sarney asumis la povo. La sequanta yaro, deputati e senatani elektesis por formacar un konstitucal asemblajo en 1987 e skribar nova konstituco. Ye la 5ma di oktobro 1988 la nuna konstituco promulgesis.
En novembro 1989 eventis prezidantal elekto, l'unesma pos la fino di militala rejimo. Fernando Collor de Mello elektesis, ma en 1992 il akuzesis pri korupto ed esis ekpulsita de povo da kongreso. Vice-prezidanto Itamar Franco asumis guvernerio ye la 2ma di oktobro sam yaro. Lando duris subisar l'efekti di alta inflaciono ma ye la 1ma di julio 1994 la lando adoptis real kom monetaro, komence kun kurso di kambio 1 per 1 avan la dolaro di Usa. Kun la suceso di real, Fernando Henrique Cardoso, lore ministro pri Financo di Itamar Franco, elektesis prezidanto ed asumis povo ye la 1ma di januaro 1995.
Fernando Henrique rielektesis en 1998 ma pos febla ekonomiala kresko en 2001 e 2002, lua kandidato José Serra perdis l'elekto por Luiz Inácio Lula da Silva, l'unesma laboristo e sindikatano qua elektesis prezidanto. Lula rielektesis en 2006, ed en 2010 il suportis kandidatino Dilma Rousseff, qua vinkis l'elekto en novembro 2014 kontre José Serra, e divenis l'unesma muliero prezidantino di Brazilia.
En 2013 e 2014 eventis populala protesti pro augmento di preci di publika transporto en diversa urbi, e kontre spensi por organizar la Mondala Kupo di Futbalo di 2014. Dilma Rousseff konfrontis konservema kandidato Aécio Neves en 2014 e vinkis lu. Tamen, en 2015 e 2016 l'ekonomiala krizo augmentis l'intenseso di protesti kontre korupto, e Braziliana kongreso decidis akuzar Rousseff e revokar el. Kun elua revoko, viceprezidanto Michel Temer asumis la povo.
De la 5ma til la 21ma di agosto 2016 eventis l'Olimpiala Ludi, ed en septembro eventis la Paralimpiala Ludi en Rio de Janeiro.
Referi
- ↑ Levine, R.M., & Crocitti, J.J. (1999) The Brazil reader: History, culture, politics
- ↑ Autoro: Robert M. Levine, John J. Crocitti. The Brazil Reader: History, Culture, Politics Publikigita da Duke University Press. Dato di publikigo: 1999. Pagino/pagini: 11-.
- ↑ About.com, http://gobrazil.about.com/od/ecotourismadventure/ss/Peter-Lund-Museum.htm
- ↑ http://WikiMapia.org/11444840/pt/Toca-do-Boqueir%C3%A3o-da-Pedra-Furada