Anjely potraka

Sarin' ireo anjely potraka nataon' i Gustave Doré ao amin' ny boky Paradise Lost an' i John Milton (1866)

Ny anjely potraka na anjely lavo, ao amin' ny jodaisma sy ny kristianisma ary ny fivavahana silamo, dia anjely natao sesitany na noroahina avy tany an-danitra (na Paradisa) ho saziny noho ny tsy fankatoavany na ny fikomiany tamin' Andriamanitra. Ao amin' ny fivavahana silamo dia resahina indrindra ny jiny, dia ireo zavaboary manana safidy malalaka tahaka ny olombelona. Ny malaza indrindra amin' ireo dia i Losifera, izay ampitoviana tamin' i Satana tatỳ aoriana, ny tena filazana momba ny anjely lavo ao amin' ny Baiboly dia andalan-teny avy ao amin' ny Bokin' i Isaia, (Isaia 14:3-20), nefa raha ny marina dia andalana milazalaza ny fahalavoan' ny mpanjakan’ i Babilôna ilay izy.

Hita koa ao amin' ny fivavahana maro hafa, toy ny hindoisma, ny firesahana ny amin' ny anjely potraka izay lohahevitra ara-javakanto ankafizin' ny maro.

Anjely potraka ao amin' ny jodaisma

Maro ireo andalana ao amin' ny Baiboly hebreo izay heverina fa miresaka ny amin' ny fahapotrahan' ny anjely, isan' izany ny hita ao amin' ny Bokin' ny Genesisy, ny ao amin' ny Bokin' i Isaia, ny ao amin' ny Bokin' i Ezekiela.

Ao amin' ny boky kanônika

Araka ny Bokin' ny Jenezy

Ao amin' ny fedrà iosy, ny Grigôri dia zavamananaina avy any an-danitra izay nidina tety an-tany mba hanara-maso ny olombelona, nefa nanambady vehivavy olombelona ary nanan-janaka antsoina hoe nefilim. Ny andian-teny hoe "zanak' Andriamanitra" (hebreo: בני האלוהים /) dia manondro ny anjely ao amin' ny Testamenta Taloha:

"¹ Nony efa niantomboka ho maro ny olona teto ambonin' ny tany ary efa niteraka zazavavy izy, ² dia hitan' ireo zanak' Andriamanitra fa tsara tarehy ny zanakavavin' ny olombelona, ka naka vady tamin' izy ireo izy, dia tamin' izay rehetra tiany. ³ Ary hoy Iaveh: Tsy hipetraka mandrakariva ao amin' ny olombelona ny fanahiko; fa nofo fotsiny ihany ny olombelona, ary ho roa-polo amby zato taona no androny. ⁴ Ary tamin' izany andro izany dia nisy ny rapeton' olona teto ambonin' ny tany, dia rahefa nankamin' ny zanakavavin' ny olombelona ny zanak' Andriamanitra, sy efa nahary zaza taminy. Ary ireny no olo-mahery nalaza hatrizay ela izay." (Jenezy 6: 1-4, Ny Baiboly Masina)

Ny lovantsofina jiosy dia mihevitra ny Grigôri ho anjely lavo, fa io fedrà io dia mety ho sombiny amin' ny fedrà avy amin' ny paganisma, izay ahitana ny fifaneraseran' ny andriamanitra amin' ny olombelona mba hiteraka olona mahery fo. Ny fampianarana kristiana dia mihevitra fa ny zanak' Andriamanitra resahina eto dia tsy anjely ary tsy naka avy amin' io andalan-teny io ny loharanon' ny firesahana momba ny anjely lavo.

Araka ny Bokin' i Isaia

Ny Bokin' i Isaia dia mirakitra andalan-teny iray izay noheverina ho filazana ny fianjeran' ilay anjely mpikomy:

"¹² Akory ity hianao no potraka avy any an-danitra, ry kintana mamirapiratra, zanaky ny maraina? Akory ity hianao no mitsingidina amin' ny tany, hianao ilay mpandrava firenena? ¹³ Hianao ilay nanao anakampo hoe: Hiakatra any an-danitra aho; ary ambony mihoatra ny kintan' Andriamanitra no hanandratako ny seza fiandrianako; hipetraka eo ambonin' ny tendrombohitry ny fivoriana, eny amin' ny avaratra avo tsy hita noanoa; ¹⁴ hisondrotra any an-tampon' ny rahona, ary hitovy amin' ny Avo Indrindra! ¹⁵ Kanjo indro hianao latsaka aty amin' ny seoly aty amin' ny hantsana lalina tsy hita noanoa!" (Izaia 14.12-15).

Ny anton’ ny fahalavoana dia toa miainga amin’ ny fireharehana sy ny faniriana hitovy amin’ Andriamanitra ary izany hevitra izany no nanjaka tamin’ ny lovam-pampianarana kristiana. Io andalan-teny avy ao amin’ ny Bokin’ i Isaia io dia mety manondro ny mpanjakan' i Babilôna lavo, izay toa manamarina mazava tsara izay vokatra manaraka:

"Hoventesinao izao hira faniniana izao, ny amin' ny mpanjakan' i Babilôna, ka hataonao hoe: Akory ity niafaran' ilay mpanjaka manao jadona, ary nitsaharan' ny fampahoriana?" (Isaia 14.4).

Araka ny Bokin' i Ezekiela

Ny Bokin’ i Ezekiela koa dia miresaka momba ny anjely iray lavo, atao hoe “kerobima mpiaro”:

"Hianao no Kerobima voahosotra hiaro, napetrako tao amin' ny tendrombohitra masin' Andriamanitra; tao hianao; nandeha teo afovoan' ny vato mirehitra." (Ezekiela 28. 14)

Ao amin' ny boky apôkrifa

Araka ny Boky voalohan' i Henôka

Miresaka ny amin' ny anjely potraka ny Boky voalohan' i Henôka. Araka io boky io, ny fahalavoan' ny anjely dia mety ho vokatry ny fanirian' izy ireo hiteraka:

“Ary rehefa nihamaro ny olona, ​​dia teraka zazavavy vaovao sady tsara tarehy izy. Nijery azy ireo ny anjely, zanaky ny lanitra, ka naniry azy. Dia nifampilaza izy ireo hoe: Andeha isika hifidy vady amin’ ny olombelona mba hiterahatsika. Hoy i Semehaza, lehiben’ izy ireo, tamin’ izy ireo: Matahotra aho sao hihemotra ianareo ka izaho irery no ho meloka amin’ ny fahotana lehibe. Dia namaly azy izy rehetra hoe: Aoka isika samy hianiana, hifanolo-tena ho voaozona, tsy hiala amin' izany drafitra izany mandra-pahatanterahantsika izany sy hahavitantsika izany zavatra izany."

Nanatanteraka ny fikasany ny anjely, ary ny vehivavy izay bevohoka toy izany dia niteraka olona goavam-be "mirefy telo arivo hakiho", izay nihinana ny vokatry ny fisasaran' ny vahoaka rehetra. Ny zanak' ireo olona goavam-be ireo dia ny nefilima.

Araka ny voalaza ao amin’ ny 1Henôka 7:2 dia lasa “raiki-pitia” tamin’ ny zanakavavin' ny olombelona ny Mpiambina (anjely) ka nanao firaisana tamin’ izy ireo. Ny taranaka avy amin' izany firaisana izany sy ny fahalalana azo vokatr' izany dia manimba ny olombelona sy ny tany (1Henôka 10:11–12). Anisan’ ireo anjely ireo i Semiaza (na Semehaza), mpitarika azy ireo, sy i Azazela.

Voalaza fa nampianatra ny vehivavy momba ny zavamaniry sy ny fampiasana zava-mahadomelina ny anjely lavo. Fanampin' izany, ny anjely tsirairay dia nampita ny fahalalany manokana tamin' ny olombemlona: fanefena metaly sy fanamboarana fitaovam-piadiana ny an' i Azazela, zavamaniry ody ny an' i Semehaza, fandroahana fanahy sy majika ary famosaviana ny an' i Hermôny, fanandroan-kintana ny an' i Barakiela, sns. Ny Bokin' i Henôka dia mitanisa anjely roapolo izay nidina teo an-tendrombohitra Hermôna: Semehaza na Semhazay, Aratakifa, Ramtela, Kôkabela, Tamiela, Ramela, Daniela, Zikiela, Barakiela, Asaela, (Azaela na Azazela), Hermôny, Matariela, Ananiela, Setaoela, Samsiela, Sahriela, Tomiela, Toriela, Jômiela, ry Jehadiela.

Tahaka ireo anjely lavo maro hafa voalaza ao amin’ ny 1Henôka 8:1–9, i Azazela dia mampahafantatra ny olona ny amin’ ny "fahaizana voarara", ary i Azazela no nanarin’ i Henôka mihitsy noho ny fampianarana tsy ara-dalàna, araka ny voalaza ao amin’ ny 1Henôka 13:1. Araka ny voalazan’ ny 1 Henôka 10:6 dia naniraka an’ i Rafaela arkanjely Andriamanitra hamatotra an’ i Azazela any an’ efitr' i Dodaela ho famaizana azy. Fanampin' izany, i Azazela dia nomena tsiny noho ny fahalovana nahazo ny tany noho ny zavatra nataony, araka izao:

“Ny tany manontolo dia efa simba noho ny fampianaran’ i Azazela, ka ho azy ny heloka rehetra”. (1Henôka 10:12)

Araka ny Boky faharoan' i Henôka

Miresaka ny amin' ny anjely potraka ny Boky faharoan' i Henôka. Mitantara ny niakaran’ i Henôka namakivaky ny soson’ ny lanitra izy io. Nandritra ny diany dia nifanena tamin' ny anjely lavo migadra any amin' ny lanitra faharoa izy. Nanapa-kevitra ny hivavaka ho azy ireo izy tamin’ ny voalohany, nefa tsy nety nanao izany, satria olombelona fotsiny izy, ka tsy mendrika ny hivavaka ho an’ ny anjely. Tao amin’ ny lanitra fahadimy anefa dia nifanena tamin’ ny anjely mpikomy hafa, antsoina hoe grigôry, izy. Nitoetra tao anatin’ ny alahelo, tsy nikambana tamin’ ny tafiky ny lanitra tamin’ ny hira ity anjely ity. Niezaka nampahery azy ireo i Henôka tamin’ ny fitantarana ny vavaka nataony ho an’ ireo anjely namany, ary avy eo dia niditra tao amin’ ny litorjian’ ny lanitra izy ireo.

Mahavariana fa i Satanaila, ilay mpitarika ny Grigôry no tian’ ny lahatsoratra holazaina, fa tsy i Azaela na Semiaza, toy ny ao amin’ ny Bokin’ i Henôka hafa. Ny grigôry anefa fantatra fa ireo anjely atao hoe "mpiambina" ao amin' ny Boky voalohan' i Henôka.

Ny fitantarana momba ny grigôry ao amin’ ny 2 Henôka 18:1–7, izay nidina tety an-tany, nanambady vehivavy ary “nandoto ny tany tamin’ ny asany”, ka niafara amin’ ny fanagadrana azy ireo any ambanin’ ny tany, dia mampiseho fa ny mpanoratra ny Boky faharoan' i Henôka dia nahafantatra momba ireo fitantarana ao amin’ ny Boky voalohan' i Henôka.

Ny fampandriana an-tsoratra lava kokoa ao amin' ny Boky faharoabn' i Henôka, toko faha-29, dia manondro ireo anjely izay “nazera avy any amin’ ny avo” rehefa nanandrana ny hitovy laharana amin’ ny herin’ ny Tompo ny mpitarika azy ireo (2Henôka 29:1–4 ), hevitra iray azo inoana fa nalaina tao amin’ ny fivavahana kanaanita taloha momba an’ i Atara, izay nanandrana nitondra ny seza fiandrianan’ i Baala. Ny fampitoviana ny anjely iray antsoina hoe Satanaila amin' ny andriamanitra iray izay niezaka haka ny seza fiandrianan' ny andriamanitra ambony indrindra, dia nampifanarahin' ny Kristiana ihany koa tatỳ aoriana momba ny fahalavoan' i Satana.

Araka ny Bokin' i Jobily

Ny Bokin' ny Jobily, bokim-pivavahana jiosy fahiny, izay eken' ny Fiangonana Ôrtôdôksa Etiôpiana sy ny Beta Israely ho kanônika, dia miresaka ny amin' ny "Mpiambina" (anjely), izay anisan' ireo anjely noforonina tamin' ny andro voalohany. Kanefa, tsy tahaka izay hita ao amin' ny Bokin’ i Henôka, ny Mpiambina dia nodidian’ Andriamanitra hidina ety an-tany sy hampianatra ny olombelona. Rehefa avy nanao firaisana tamin’ ny vehivavy izy ireo vao nandika ny lalàn’ Andriamanitra. Izany firaisana tsy ara-dalàna izany dia niteraka taranaka demoniaka, izay miady amin' izy samy izy mandra-pahafatiny, fa ny Mpiambina kosa dia voafatotra any amin' ny ambanin' ny tany ho famaizana azy ireo. Ao amin’ ny Jobily 10:1 dia anjely iray hafa antsoina hoe Mastema no mpitarika ny fanahy ratsy. Nangataka tamin’ Andriamanitra izy mba hitsimbina ny demony sasany, mba hampiasany ny fanampian’ izy amin' ny fitarihana ny olombelona hanota. Taorian' izany no lasa mpitarika azy ireo izy, araka izao:

"Tompo, Mpahary ô, aoka ny sasany aminy hijanona eo anatrehako, ary aoka izy hihaino ny feoko ka hanao izay rehetra holazaiko aminy; fa raha tsy avela ho ahy ny sasany amin’ ireo, dia tsy ho afaka ny hanatanteraka ny herin’ ny sitrapoko amin’ ny zanak’ olombelona aho; satria ireny dia ho an’ ny fahalòvana sy hampania alohan' ny fitsarana ahy, fa lehibe ny faharatsian’ ny zanak’ olombelona." (Jobily 10:8)

Na ny Boky voalohan' i Henôka sy ny Bokin' ny Jobily dia samy ahitana firesakana momba ny anjely izay nampiditra ny faharatsiana tamin' ny olombelona. Tsy mitovy amin' ny Bokin' i Henôka anefa ny Bokin' ny Jobily izay tsy milaza fa fahalavoan’ ny anjely no nahatonga ny faharatsiana tamin’ ny voalohany, na dia voalaza ny fampidirana azy ireo tamin’ ny fahotana. Fanampin' izany, raha toa ka nanohitra ny sitrapon' Andriamanitra ny anjely lavo ao amin' ny Bokin' i Henôka, ny anjely sy demonia lavo ao amin' ny Bokin' ny Jobily dia toa tsy manana hery tsy miankina amin' Andriamanitra fa miasa araka ny heriny ihany.

Ao amin' ny silamo

Ny tsy fahaizan' ny anjely manota

Ny firesahana momba ny anjely lavo dia tena hita ao amin' ny finoana silamo. Raha asehon' ny Kor'any ho eo ambany fahefan' i Allah ny anjely, raha mihiringizina amin' ny filazana ny fankatoavan' izy ireo ity boky ity, dia mifanohitra amin' ny natiorany noforonina sy ny fifandraisany amin' ny jiny sy amin' ny Saitana izany. Ny fankatoavana tonga lafatra ananan' ny anjely dia fivoasana nentim-paharazana momba ny fitantarana manodidina ny famoronana.

Ny manam-pahaizana sasany toa an' i Tabari sy Ashari dia manaiky ny fisian' ny anjely lavo ary tsy mino ny tsy fahaizan' ny anjely hanota. Mihevitra izy ireo fa ireo iraka eo anivon’ ny anjely ihany no tsy mety diso. Ny tsy fetezan-dison' ny anjely dia tsy mazava ao amin' ny Kor'any, izany tsy fahaiza-manota izany dia atokana ho ana vondron' anjely manokana ihany.

Ny amin' i Iblisy

Mifanohitra amin' izany, ny Kor'any dia miresaka momba ny fianjeran' i Iblisy ao amin' ny soràta maromaro. I Iblisy, izay tsy nety niankohoka teo anatrehan’ i Adama, dia ohatra ny amin’ ny anjely lavo. Ny niandohan' ity fitantarana ity dia ao amin' ny literatiora jodeô-kristiana toy ny Fiainan' i Adama sy Eva na ny Fanontanian' i Bartôlômeo izay mitantara io zava-nitranga io ihany. Misy ampahany iray amin' ilay lahatsoratra izay hita manontolo ao amin' ny Kor'any, izay mitana ny firesahana an-kolaka ihany koa ny amin' ny fanambaràna feno fireharehana nataon' ny demony izay maniry ny hametraka ny seza fiandrianany manatrika ny an' Andriamanitra. Raha asehon' ny soratry ny Kor'any fa indraindray i Iblisy dia toy ny anjely, indraindray toy ny jiny, ny ankamaroan' ny mpaneho hevitra momba ny Kor'any (ny jumhûr), dia mihevitra azy ho anjely lavo lasa anisan' ny jiny.

Ny amin' i Harota sy i Marota

Misy soràta iray hafa izay sarotra hazavaina mahakasika ny foto-pampianarana momba ny tsy feteza-manotan' ny anjely". Ity soràta ity dia miresaka an’ i Harota sy i Marota, samy anjely lavo noho ny tsy nandresen’ izy ireo ny fahafinaretan’ ny nofo. Araka ilay fitantarana dia nohidiana tao anaty lavaka izy ireo ary nampianatra ody. Na dia tsy mazava aza ny Kor'any momba ny anjara asan' i Harota sy i Marota eto an-tany, nohamafisin' ny lovam-pampianarana silamo ilay fitantarana. Nilaza i Tabari fa i Ibn Masud sy i Ibn Abbas no tompon' io tantara io. Angano maro momba ireo anjely ireo no hita ao amin' ny fanaovana heviteny mahazatra momba ny Kor'any. Ily fitantarana dia toherin' ireo mpanao heviteny silamo miaro ny foto-pampianarana momba ny tsy feteza-manotan' ny anjely.

Misy noho izany ny adihevitra eo amin' ny islamôlôga sasany momba ny maha anjely lavo ny jiny na tsia ao amin' ny lovam-pampianarana jodeô-kristiana, izany tsangan-kevitra izany dia narovan' i Hawting. I Patricia Crone anefa mitsikera io fomba fijery io. Anisan' ny tohan-kevitra arosony ny tsy fiezahan' ny anjely lavo “hiakatra” any an-danitra, toy ny ataon’ ny jiny. Mampahatsiahy i Hawting fa ao amin’ ny lahatsoratry maro ao amin' ny Midrasa mifandray amin’ ny Tilikambon’ i Babela dia miezaka ny ho tonga any an-danitra ny anjely lavo. Amin' i Pregill, io hevitra io dia avy amin' ny literatiora tany Atsinanana Akaiky tamin' ny Andro Taloha, toy ny ao amin' ny Bokin' i Henôka.

Jereo koa

• Nefilima
• Satana
• Devoly
• Demony
• Jiny