Martha Norelius
| Martha Norelius | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Norelius in 1925
| ||||
| Persoonlijke informatie | ||||
| Volledige naam | Martha Maria Norelius | |||
| Geboortedatum | 22 januari 1909 | |||
| Overlijdensdatum | 25 september 1955 | |||
| Nationaliteit |  Verenigde Staten
| |||
| Internationale toernooien | ||||
| OS | 1924, 1928 | |||
| ||||
Martha Maria Norelius (Stockholm, 22 januari 1909[1] – Saint Louis, 25 september 1955) was een in Zweden geboren Amerikaans zwemster. Ze werd twee keer olympisch kampioen zwemmen op de 400 meter vrije slag en één keer op de 4x100 meter vrije slag.
Biografie
[bewerken | brontekst bewerken]
Martha Norelius was een van de eerste topzwemsters van de Verenigde Staten. Ze werd aanvankelijk gecoacht door haar vader Charles Norelius, die op zijn beurt voor Zweden uitkwam op de Tussenliggende Spelen van 1906. Zij domineerde van 1924 tot 1929 op de zwemwedstrijden, voornamelijk door haar olympische resultaten. Ze won in 1924 bij de Spelen in Parijs de 400 meter vrije slag en verdedigde vier jaar later met succes de titel in een wereldrecordtijd van 5.42,8 minuten. Norelius is de enige vrouw die deze afstand twee keer wist te winnen op de Spelen. Bij de Spelen in Amsterdam voegde ze met het 4x100 meter vrije slag estafetteteam nog een derde olympische gouden medaille toe aan haar palmares.
Ze won tussen 1925 en 1929 elf individuele titels van de Amateur Athletic Union (AAU) en zette negentien wereldrecords en dertig Amerikaanse records op haar naam. In 1929 werd ze door de AAU geschorst wegens het geven van een demonstratie in hetzelfde zwembad als waarin sommige professionele zwemmers dat deden. Ze besloot vervolgens om zelf ook een professionele zwemster te worden en won vlak erna een wedstrijd in Toronto. Eenmaal daar ontmoette ze roeier, en latere echtgenoot, Joseph Wright. Hij had in 1928 olympisch zilver gewonnen voor Canada op de dubbel-twee en speelde als Canadian footballer bij de Toronto Argonauts in de Canadian Football League. Norelius overleed in 1955 na een galblaasoperatie.[2][3]
Ze werd in 1967 postuum opgenomen in de International Swimming Hall of Fame. Haar ouders namen de prijs in ontvangst.[4]
Norelius huwde drie keer: in 1926 met Wirt A. McAllister[5][6], in 1930 met olympisch roeier Joseph Wright[7][8] en in 1943 met Alanson Brown.[2] Ze kreeg vijf dochters; twee met Wright[9][10], onder wie de aan leukemie jong gestorven Daphne[11], en drie met Brown.[12]
Erelijst
[bewerken | brontekst bewerken]
- (en) Profiel van Martha Norelius op sports-reference.com (gearchiveerd)
- (en) Martha Norelius op de website van de International Swimming Hall of Fame
- (en) Profiel van Martha Norelius op olympedia.org
- ↑ Haar geboortedatum zou volgens sports-reference.com (en andere bronnen) 1909 zijn, maar op haar grafsteen staat duidelijk 1911 vermeld.
- ↑ a b (en) Former Swimming Champion, Resident Of State, Dies, The Clarion-Ledger (28 september 1955). Gearchiveerd op 9 december 2018.
- ↑ Ex-zwemkampioene overleden, Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad (28 september 1955)
- ↑ (en) Martha Norelius (USA), International Swimming Hall of Fame (geraadpleegd op 8 december 2018). Gearchiveerd op 21 september 2021.
- ↑ (en) Swimming Champ Dives Into Matrimony Again, Santa Cruz Evening News (27 maart 1930)
- ↑ (sv) Vattennymfen blir brud — för andra gången, Vestkusten (20 maart 1930)
- ↑ (en) Martha Norelius, Star Swimmer, to Be Married, The Minneapolis Tribune (14 maart 1930). Gearchiveerd op 9 december 2018.
- ↑ (en) Wedding Wright-Norelius (incl. de 'outtakes'), Moving Image Research Collections (15 maart 1930). Gearchiveerd op 20 februari 2023.
- ↑ (en) Lowell Sun (30 november 1932)
- ↑ (en) Martha Norelius, 28, in Midst of Comeback, Democrat and Chronicle (11 augustus 1937). Gearchiveerd op 10 december 2018.
- ↑ (en) Daphne Norelius Wright, Findagrave.com (geraadpleegd op 8 december 2018). Gearchiveerd op 24 december 2019.
- ↑ Twee discussies op de website Ancestry.com uit december 2000 en september 2003. Gearchiveerd op 9 december 2018.
· 
· 
1924: Martha Norelius · 1928: Martha Norelius · 1932: Helene Madison · 1936: Rie Mastenbroek · 1948: Ann Curtis · 1952: Valéria Gyenge · 1956: Lorraine Crapp · 1960: Chris von Saltza · 1964: Ginny Duenkel · 1968: Debbie Meyer · 1972: Shane Gould · 1976: Petra Thümer · 1980: Ines Diers · 1984: Tiffany Cohen · 1988: Janet Evans · 1992: Dagmar Hase · 1996: Michelle Smith · 2000: Brooke Bennett · 2004: Laure Manaudou · 2008: Rebecca Adlington · 2012: Camille Muffat · 2016: Katie Ledecky · 2020: Ariarne Titmus · 2024: Ariarne Titmus
1912: Moore, Fletcher, Speirs, Steer · 1920: Woodbridge, Schroth, Guest, Bleibtrey · 1924: Donnelly, Ederle, Lackie, Wehselau · 1928: Lambert, Osipowich, Saville, Norelius · 1932: Johns, Saville, McKim, Madison · 1936: Selbach, Wagner, den Ouden, Mastenbroek · 1948: Corridon, Kalama, Helser, Curtis · 1952: I. Novák, Temes, É. Novák, Szőke · 1956: Fraser, Leech, Morgan, Crapp · 1960: Spillane, Stobs, Wood, von Saltza · 1964: Stouder, de Varona, Watson, Ellis · 1968: Barkman, Gustavson, Pedersen, Henne · 1972: Babashoff, Barkman, Kemp, Neilson · 1976: Peyton, Sterkel, Babashoff, Boglioli · 1980: Krause, Metschuck, Diers, Hülsenbeck · 1984: Johnson, Steinseifer, Torres, Hogshead · 1988: Otto, Meißner, Hunger, Stellmach · 1992: Haislett, Martino, Thompson, Torres · 1996: Martino, Van Dyken, Fox, Thompson · 2000: Van Dyken, Shealy, Thompson, Torres · 2004: Mills, Lenton, Thomas, Henry · 2008: Dekker, Kromowidjojo, Heemskerk, Veldhuis · 2012: Coutts, C. Campbell, Elmslie, Schlanger · 2016: McKeon, Elmslie, B. Campbell, C. Campbell · 2020: B. Campbell, Harris, McKeon, C. Campbell · 2024: O'Callaghan, Jack, McKeon, Harris