Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/julhet de 2014

Junh de 2014

Aost de 2014

Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.

Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.

• Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
• Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.

Calendièr per julhet de 2014

Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de julhet de 2014 :

1èr de julhet de 2014 veire/modificar Occitània es lo país del sud-oèst d'Euròpa que correspond al domeni lingüistic contemporanèu de la lenga occitana. Segon d'unes Occitània forma una nacion (e los occitans son un pòble), segon d'autres es solament un espaci lingüistic e cultural.	2 de julhet de 2014 veire/modificar Botswana es un país d'Africa Australa sensa accès a la mar limitat per Sud-Africa au sud e au sud-èst, Namibia a l'oèst, Zambia au nòrd e Zimbabwe au nòrd-èst. A una superficia de 581 730 km² e una populacion d'aperaquí dos milions d'abitants (2010). Es principalament poblat per lei Tswanas e sa capitala es Gaborone. La màger part de son territòri es situat dins lo Dèsert de Kalahari e lei condicions climaticas li son aridas ò semi-aridas. La formacion d'aqueu territòri comencèt a la fin dau sègle XIX ambé l'establiment dau protectorat de Bechuanaland per lei Britanics. En causa de la manca de ressorsas, la colonizacion li foguèt limitada e entre leis annadas 1920 e 1960, lo protectorat aguèt mai e mai d'autonòmia. En 1964, un acòrd ambé lei Britanics permetèt l'independéncia dau país en 1966. La descubèrta de jaciments importants de diamants, lo mantenement d'institucions democraticas e la quasi abséncia de corrupcion favorizèron l'estabilitat politica e lo desvolopament economic. Au començament dau sègle XXI, la populacion botswanesa es ansin entre lei pus ricas dau continent african.
3 de julhet de 2014 veire/modificar Lo pan es l'aliment de basa de fòrça societats. Es fabricat a partir de farina, de sal e d'aiga. Quand s'apond de levat o levadura, la pasta del pan es somesa a un conflament degut a la fermentacion. Lo pan es atal una mossa solida. La farina ven principalament de cerealas : blat e segal. S'i pòt apondre, en quantitat moderada, d'autras farinas : òrdi, milh, castanha, notz… Las cerealas panificablas se caracterizan amb la preséncia de glutèn, amassament de proteïnas de proprietats elasticas, que permeton d'empresonar las bullas de dioxid de carbòni produchas par la fermentacion que permet la levada de la pasta, (« pasta levada »), e crear la mica.	4 de julhet de 2014 veire/modificar La vida extraterrèstra es tota mèna de vida qu'es pas origenária de la Tèrra. Es lo tèma d'estudi de l'astrobiologia, e la seuna existéncia encara es ipotetica. Existís cap de pròvas de vida extraterrèstra que sián largament acceptadas per la comunautat scientifica. Fòrça scientífics creson que s'existís la vida extraterrèstra, poiriá venir de biais independent de diferents punts de l'univèrs. Una teoria alternativa es la panspermia, que suggerís que la vida poirá aver aparegut en un sol punt e aprèp s'espendiguèt per las planetas abitablas. Aquelas doas ipotèsis s'exclusisson pas. L'estudi de la vida extratèrrestra se nomena astrobiologia, exobiologia o xenobiologia. Foguèt supausat que las formas de vida extraterrèstra que van de creaturas intelligentas fins a de formas de vida a l'escala bacteriana. Foguèt suggerit que qualques luòcs poirian aver tengut o contunhan aver de formas de vida, coma la Mart, satellits naturals de Jupitèr o Saturne (per exemple, Euròpa, Encelad o Titan, e mai recentament Gliese 581c, l'unica planeta extrasolara coneguda que se tròba dins la zòna abitable de la seuna estela, e que se prediguèt qu'a aiga liquida).
5 de julhet de 2014 veire/modificar Clarmont-Ferrand (nommat tanben Clarmont - forma corta - o Clarmont d'Auvèrnhe / -nha - forma literària- ), z-es la capitala d'Auvèrnhe (Occitània) ; maitot z-es lo chapluòc dau departament dau Puèi Domat dinc la region administrativa d'Auvèrnhe.	6 de julhet de 2014 veire/modificar Lo Grasal (var. Grasau) o lo Sant Grasal (var. Sant Grasau) es un objècte mitic de la legenda arturiana, objècte de la quista dels cavalièrs de la Taula redonda. A partir del sègle XIII, es assimilat al Sant Calici (la copa que recebèt lo sang del Crist) e pren lo nom de Sant Grasal. La natura del Grasal e la tematica de la quista que li es associada faguèron naisser fòrça interpretacions simbolicas o esotericas, e a d'illustracions artisticas multiplas.
7 de junh de 2014 veire/modificar Colchicum es un genre de plantas erbacèas vivaças de la familha de las Liliaceae, o de las Colchicaceae segon la classificacion filogenetica. La World Checklist (Kew liste) ne repertòria una centana d'espècias. Lo nom Colchicum es derivat de Colchide, que la magiciana Medèa abitava. Lo mai grand nombre d'espècias s'encontra dins los Balcans e en Asia menora.	8 de julhet de 2014 veire/modificar Africa es un continent que representa 6% de la superficia terrèstra e 20,3% dei tèrras continentalas amb una superficia de 30 415 873 km². Si situa au sud d'Euròpa e au sud-oèst d'Asia e es enviroutada per la Mar Mediterranèa au nòrd, la Mar Roja au nòrd-èst, l'Ocean Atlantic a l'oèst e l'Ocean Indian a l'èst. En 2013, sa populacion èra de 1,110 miliards d'abitants, ço que representava mai de 15% de la populacion mondiala. Es compausat de 54 estats internacionalament reconeguts.
9 de julhet de 2014 veire/modificar La fisica es la sciéncia naturala qu'estudia lei proprietats fondamentalas de la matèria e de l'espaci temps. Son nom vèn d'un mòt grèc liat a l'explicacion e a la significacion dei causas de la natura. Vengut fòrça rar après la fin de l'Empèri Roman, lo mòt « fisica » venguèt tornarmai popular a partir dau sègle XVII per designar la sciéncia novèla pertocant lo movement dei còrs e dei proprietats dei materiaus. Aquela sciéncia se desvolopa gràcias a l'utilizacion d'un metòde scientific per desvolopar de modèls validats o non per la realizacion d'experiéncias. La fisica es donc un dei domenis scientifics modèrns pus vièlh de l'Istòria umana. Au començament dau sègle XXI, èra devesida entre divèrsei teorias centralas (relativitat, mecanica quantica...) e disciplinas especializadas (fisica dei particulas, fisica atomica, optica...). Pasmens, per mescla ambé d'autrei disciplinas scientificas, la fisica a tanben donat naissança a de camps interdisciplinaris grands coma la quimia fisica o la biofisica. Gràcias a sei relacions ambé d'autrei disciplinas scientificas, la fisica a tanben un nombre grand d'aplicacions tecnologicas dins la vida quotidiana.	10 de julhet de 2014 veire/modificar Lo gascon qu'ei ua varietat de l'occitan parlada au sud e a l'oèst de Garona, en Gasconha e Bearn. Ua varietat de gascon, l'aranés, qu'ei lenga cooficiau en Catalonha. L'aranés qu'ei oficiaument designat com ua varietat locau d'occitan. Lo gascon qu'ei ric d'ua grana istòria literària e politica. A despart d'autors màgers com Pèir de Garròs, qu'estó emplegat dens la vita juridica deus país gascons e de Bearn (dens aqueste cas, dinc a la Revolucion Francesa) mes tanben en dehòra : au País de Foish (gavidat peus vescomtes de Bearn) e dens las dependéncias deu Reiaume de Navarra : Hauta Navarra, Baisha Navarra e Sola.
11 de julhet de 2014 veire/modificar L'Algarve es una region administrative situada al sud del Portugal continental. La vila de Faro n'es la capitala administrativa. S'agís d'una de las regions touristicas estivalas mai importantas de Portugal e d'Euròpa, mercé a las plajas e son patrimòni istoric. Situada al tèrme sud oèst d'Euròpa, bordada al sud e a l'oèst per l'ocean Atlantic, l'Algarve parteja sa frontièra a l'èst amb Andalosia qu'es separada pel flum Guadiana; au nòrd, avesina la ragion d'Alentejo. La region regropa setze municipalitats e compren lo districte de Faro. Amb sa superficia de 4 988,56 km2, l'Algarve es la mai pichona de las regions creadas per la Comissão de Coordenação e Desenvolvimento Regional, « Comission de Coordinacion e del Desvolopament Ragional », (CCDR) de Portugal.	12 de julhet de 2014 veire/modificar Michelangelo Merisi da Caravaggio, dich Caravaggio, nascut a Milan lo 28 de setembre de 1571, mòrt a Porto Ercole lo 18 de julhet de 1610, foguèt un pintre italian. Actiu a Roma, Nàpols, Malta e en Sicília entre 1593 e 1610, es considerat coma lo premier grand representant de l'escòla barròca e un dei pintres pus celèbres dau Mond.
13 de julhet de 2014 veire/modificar Saturne es la seisena planeta dau Sistèma Solar en distància au Soleu situada entre Jupitèr e Uranus. Es la segonda per òrdre d’importància après Jupitèr. Aisadament visibla a uelh nus, foguèt probablament descubèrta durant la Preïstòria car èra ja coneguda durant l’Antiquitat. Son nom vèn dau dieu roman Saturne. Es un gigant gasós que fa partida dei planetas exterioras (tanben nomenadas jovianas per lor entretòc amb Jupiter). L’aspècte mai caracteristic de Saturne son seis anèus brilhants. Lo premier que leis observèt foguèt Galileo Galilei en 1610 mai la bassa inclinason deis anèus e la qualitat marrida de son telescòpi li faguèron pensar, au començament, que se tractava de grandei lunas. En 1659, Christiaan Huygens, amb de mejans d'observacion melhors, poguèt n’observar clarament. En 1859, James Clerk Maxwell demostrèt matematicament que leis anèus podián pas èsser un objècte unic mai que devián èsser l'agropacion de milions de particulas pichonas. Saturne a 62 satellits naturaus, entre lei quaus se remarca Titan, l’unic satellit dau Sistèma Solar amb una atmosfèra importanta.	14 de julhet de 2014 veire/modificar França (en francés France [fʀɑ̃s]) es un país que la màger part de son territòri se situa en Euròpa Occidentala. Sa capitala es París, sa lenga oficiala lo francés e sa moneda l'èuro. França se formèt durant lei premiers sègles de l'Edat Mejana a partir dei territòris romans ocupats per lei Francs qu'èran un pòble germanic. Venguda una dei poissanças mondialas majoras vèrs lo sègle XVII, tenguèt un empèri coloniau vast entre lei sègles XIX e XX. Dempuei la fin de la Segonda Guèrra Mondiala, es un membre permanent dau Conseu de Seguretat de l'ONU, es dotat de l'arma nucleara e a un ròtle primordiau dins la construccion de l'Union Europèa. Fa tanben partida dei poissanças economicas principalas amb una populacion d'aperaquí 65 milions d'abitants e una economia fòrça desvolopada de tipe capitalista. Enfin, lo país aguèt una influéncia majora dins lo domeni culturau.
15 de julhet de 2014 veire/modificar La Guèrra de Cent Ans foguèt lo conflicte que se debanèt entre lei reiaumes de França e d'Anglatèrra, cada país recebent l'ajuda de divèrseis aliats coma Borgonha, de 1337 a 1453. Lei rasons d'aquela guèrra son situadas dins la rivalitat entre lei rèis dei dos país, especialament per lo contraròtle de fèus de França (Guiana, Flandra...). L'element entraïnador foguèt la succession dau rèi Carles IV de França mòrt en 1328. En 1337, lo rèi anglés Edoard III contestèt la legitimat dau rèi Felip VI e se proclamèt rèi de França. Lo debanament de la guèrra, que foguèt copada per de trèvas nombrosas, es devesida en quatre etapas principalas. Inicialament, leis Anglés capitèron de conquistar una partida de França après la captura dau rèi Joan II en 1356 a Peitieus. La situacion francesa se melhorèt pendent lo rèi de Carles V que poguèt reconquistar la màger part de son reiaume en 1380. Après una trèva, lo conflicte acomencèt tornarmai en 1415 enterin que França èra a faciar una guèrra civila entre son aristocràcia. Venceires, leis Anglés aprofichèron la foliá dau rèi Carles VI per faire dau rèi Enric V l'eiretier dau tròne francés. Pasmens, en 1429, acomencèt lo redreiçament francés impulsat per Joana d'Arc. Ansin, a partir de 1430, lei Francés capitèron de replegar pauc a pauc Anglatèrra fins a conquistar totei lei territòris anglés sus lo continent levat de Calais. Aquela guèrra aguèt de consequéncias importantas, magerament au nivèu politic car permetèt una extension fòrça importanta dau domeni reaiu francés e entraïnèt la formacion dau poderós ducat de Borgonha que será la fònt d'unei guèrras a la fin dau sègle XV. La Guèrra de Cent Ans causèt tanben l'aparicion d'un sentiment nacionau fòrt en França e en Anglatèrra.	16 de julhet de 2014 veire/modificar George Washington (22 de febrièr de 1732 — 14 de decembre de 1799), foguèt lo primièr president dels Estats Units (1789 – 1797) e comandant en cap de l'armada continentala de las fòrças revolucionàrias pendant la Guèrra d'Independéncia dels Estats Units (1775–1783). Washington comencèt de ganhar de trofèus, en armant de tropas de Virgínia (Estats Units) per apiejar l'Empèri Britanic pendent la Guèrra francesa e indiana (1754–1763), un conflicte qu'el a l'amagat ajudèt a provocar. Après aver menat a la victòria nòrd-americana dins la Guèrra de Revolucion, renoncièt a las sieunas cargas militaras e tornèt a la vida de plantaire, çò que li portèt encara mai de renom. En 1787, presidiguèt la Convencion de Filadèlfia qu'esbossèt la Constitucion dels Estats Units d'America e en 1789, foguèt elegit de manièra unanima coma primièr president dels Estats Units. Los sieus dos periòdes d'administracion establiguèron fòrça politicas e tradicions qu'existisson fins a uèi. Abans la fin del sieu periòde de govèrn, Washington se retirèt dins la vida civila, en establir aital un important precedent de cambiament de govèrn pacific que serviguèt d'exemple non solament als Estats Units mas tanben dins d'autras futuras republicas.
17 de julhet de 2014 veire/modificar La quinina es un alcaloïde natural qu'es antipiretic, analgesic e, subretot, antipaludic. Extracha d'un arbrilhon origenari d'America del Sud foguèt utilizada per la prevencion del paludisme (ou « malària ») abans d'èsser remplaçada per de derivats, quinacrina, cloroquina, e primaquina.	18 de julhet de 2014 veire/modificar Michelangelo Merisi da Caravaggio, dich Caravaggio, nascut a Milan lo 28 de setembre de 1571, mòrt a Porto Ercole lo 18 de julhet de 1610, foguèt un pintre italian. Actiu a Roma, Nàpols, Malta e en Sicília entre 1593 e 1610, es considerat coma lo premier grand representant de l'escòla barròca e un dei pintres pus celèbres dau Mond.
19 de julhet de 2014 veire/modificar L’èuro es la moneda comuna dels 28 estats de l’Union Europèa (UE) — e la moneda unica de 19 estats membres pel moment — que succedís a l’ECU (European Currency Unit, o « unitat de compte europèa ») que n'èra la moneda comuna. Es la moneda comuna de facto de certans estats e territòris, coma Kosovo. Es enfin ara la moneda comuna de totes los païses occitans. L’èuro es administrat per la Banca Centrala Europèa que ne contraròtla l'emission.	20 de julhet de 2014 veire/modificar L'apartheid foguèt una politica de segregacion raciala qu'es estat en vigor entre 1948 e 1990 en Sud-Africa e Namibia (alara jos tutèla sud-africana). Aqueste mot foguèt prononciat per lo primièr còp dins un discors de Jan Smuts, alavetz primièr Ministre de Sud-Africa. Lo tèrme significa «separacion» en afrikaans e neerlandés mas es estat adoptat per gaireben totas las lengas per exprimir una situacion de discriminacion raciala. La segregacion raciala en Sud-Africa comencèt durant lo colonialisme, mas l'oficializacion de l'apartheid comencèt après las eleccions generalas de 1948. La nòva legislacion classificava los abitants en grops racials (blancs, negres, coloured e Indians) e las zònas residencialas foguèron segregadas per de transferiments forçats de populacion. Los abitants negres foguèron despossedits de la ciutadanetat e transferits dins un dels 10 territòris tribals autonònms diches bantostans, que quatre venguèron d'estats independents. Lo govèrn segreguèt l'educacion, la santat e d'autres servicis publics, e reservèt per los blancs los de melhora qualitat e pels negres los piègers. L'apartheid encontrèt una resisténcia intèrna considerabla. Lo govèrn respondiguèt a las protèstas e rebellions en illegalizant l'oposicion, e per una fòrta repression e en empresonant los líders anti-apartheid mai significatius, coma Nelson Mandela. Las reformas promogudas dins los ans 1980 capitèron pas d'estofar l'oposicion, e en 1990 lo president Frederik Willem de Klerk comencèt las negociacions per metre fin al sistèma. En 1994 i aguèt d'eleccions multiracialas per sufragi universal que ganhèt lo Congrès Nacional African de Nelson Mandela.
21 de julhetde 2014 veire/modificar Esmirna (en turc e oficialament: İzmir, en grèc: Σμύρνη / Smyrni, coneguda tanben dins d'autres lengas coma Smyrna e Smirne) es una vila del sud-oèst de Turquia, situada dins la region Egeà (turc: Ege Bölgesi), capitala de l'airal metropolitan (turc: büyükşehir belediyesi) e de la província d'İzmir. En 2009, la populacion de totes los districtes urbans èra de 3 276 815 abitants, que ne fa la tresena vila mai granda de Turquia, aprèl d'Istambol e Ankara.	22 de julhet de 2014 veire/modificar La calç (var. cauç, chauç) es una matèria generalament polverosa e de color blanca, obtenguda per combustion del calcari. S'utiliza dempuèi l'Antiquitat, en particular dins la construccion. Quimicament, es un oxid de calci amb mai o mens d'oxid de magnèsi mas la designacion ordinària de «calç» pòt englobar diferents estats quimics d'aquel produit. Òm distinguís per exemple dins lo lengatge ordinari segon lors utilizacions dins la construccion : La calç viva, produit dirècte de la pirolisi del calcari, principalament de l'oxid de calci (CaO). La calç aeriana, o calç apagada, obtenguda par la reaccion de la calç viva amb d'aiga. Es constituida sustot d'idroxid de calci (Ca(OH)2). Es dita «aeriana», perque reagís amb lo CO2 de l'aire. La calç idraulica, obtenguda en apondent de silicat e d'aluminat perque es eissida de calcari mens pur. Es nomenada «idraulica» perque durcís amb d'aiga. Enfin, la calç designa tanben lo material « faguèt presa » aprèp utilizacion. Encara qu'es pas mai qu'un liant, se parla d'una paret a la calç, mas quimicament la calç en question es majoritàriament tornat al calcari (CaCO3).
23 de julhet de 2014 veire/modificar Vaslav Fomitch Nijinski (en rus Вацлав Фомич Нижинский, Vaclav Fomič Nižinskij; en polonés Wacław Niżyński), nasquèt a Kiev le 12 de mars (juli.)/ 28 de febrièr (greg) de 1889 e mòrt lo 8 d'abril de 1950 a Londres, èra un dançaire e coregraf rus d'origena polonesa. Nijinski es tanben l'autor d'un sistèma de notacion de la dança qu'inventèt pel seu usatge. mercé a de recercas d'especialistas, foguèt possible de tornar fidèlament unas de las seunas coregrafias, que L'Après-midi d'un faune e una partida de Le Sacre du printemps.	24 de julhet de 2014 veire/modificar La Guèrra dels Segaires (var. Guèrra deus Segadors / Guerra dei Meissonaires) es un afrontament que se debanèt dins una bona part del Principat de Catalonha entre los ans 1640 e 1652, e que aguèt coma consequéncia la signatura del Tractat dels Pirenèus en 1659 entre Espanha e França.
25 de julhet de 2014 veire/modificar En matematicas, e pus particularament en algèbra, un monoïde es una estructura algebrica que consistís en un ensemble provesit d'una lèi de composicion intèrna associativa e d'un element neutre. Autrament dich, es un magma associatiu e unitari.	26 de julhet de 2014 veire/modificar Un trobador èra un poèta, e/o cantaire, durant l'Edat Mejana, en Occitània, e en Catalonha, en Aragon e en Itàlia. Lo tèrme de trobador s'utiliza per designar los artistas que s'exprimisson en occitan (lemosin, auvernhat, provençal...) L’omològ femenin del trobador es la trobairitz.
27 de julhet de 2014 veire/modificar L'Edat Mejana es un periòde istoric que s'estend dau sègle V au sègle XV. Generalament definit dins lo cas d'Euròpa, sei limits pus frequents son la casuda de l'Empèri Roman d'Occident en 476 e la presa de Constantinòple per lei Turcs en 1453 o la descubèrta dau continent american per Cristòl Colomb en 1492. Per extension, aquela epòca se pòu tanben definir per leis autrei continents.	28 de julhet de 2014 veire/modificar La Republica Populara de China, generalament dich China e de còps China Populara, es un país d'Asia Orientala enviroutat per Russia, Mongolia, la Corèa dau Nòrd, Vietnam, Laos, Birmania, Índia, Botan, Nepal, Paquistan, Afganistan, Tatgiquistan, Quirguizstan e Cazacstan. A tanben de frontieras maritimas ambé Japon, Corèa dau Sud e Taiwan. Es lo tresen país pus estendut amb una superficia de 9 596 961 km² e lo país pus grand situat totalament sus lo continent asiatic. China es tanben lo país pus poblat de la planeta amb una populacion egala a 1,3 miliards d'abitants. Sa capitala es Pequin.
29 de julhet de 2014 veire/modificar Los moissals (var. moissaus, mosquits ) son d'insèctes de la familha de culicidae, de l'òrdre de diptèrs e sos òrdre de nematocèrs. Forman lo grop pus important de vectors d’agents patogèns transmissibles a l’òme. Mai de 3500 espècias son a l'ora d'ara descritas.	30 de julhet de 2014 veire/modificar Lo negre (var. nere, negue, nèir) es la color dels objèctes qu'emeton o reflectisson pas ges de partida de l'espèctre de lutz visibla. E mai lo negre siá de còps descrich coma acromatic, o sens tinta, se pòt en practica considerar coma una color, coma dins las expressions « gat negre » o « pintura negra ». D'efèit, quand se considèra la sintèsi sostractiva, lo negre s'obten per una mescla de pigments absorbissent cadun una longor d'onda, combinats de tal biais que las absorbisson totas ; es ben una color obtenguda per mesclatge. Pasmens, quand se considèra la sintèsi additiva (superposicion de faissèls luminoses monocromatics), lo negre es al contrari una abséncia de color. Dins l'espaci estandard RVB ("Roge-Verd-Blau"), a per compausantas (0, 0, 0). S'opausa tanben lo negre al blanc, perque lo blanc es constituit per l'ensemble de las longors d'ondas visiblas. Quand se combina las tres colors primàrias en proporcions equivalentas dins la sintèsi additiva, se va del negre al blanc en passant per totas las nuanças de gris.
31 de julhet de 2014 veire/modificar Mercuri es la planeta del Sistèma Solar pus pròcha del Solelh e la pus pichona (que Pluton es pas mai considerada coma una planeta). Fa partida de las planetas terrèstras o telluricas. A practicament pas d'atmosfèra e sa superficia es claufida de cratèrs. A pas cap de satellits naturals nimai d'anèls. Ja qu'es talament a ras del Solelh, la temperatura a la superficia pòt arribar fins a 450 °C. Probablament per encausa de son movement, aparentament rapid, a travèrs lo cèl crepuscular, los Romans la bategèron del nom del dieu del comèrci, dels viatges e messatgièr dels dieus de la mitologia romana, Mercuri, que se podiá desplaçar a una velocitat granda gràcias a sas sandalas e son casc qu'avián d'alas.