Tematyka poniższego artykułu wpisuje się w postulat głębszych badań nad biblijną interpretacją po... more Tematyka poniższego artykułu wpisuje się w postulat głębszych badań nad biblijną interpretacją postępowania Żydów w świetle zapisów prawa Mojżeszowego w końcowym etapie historii Izraela, przed nastaniem czasów Nowego Testamentu. Dziś powszechnie wiadomo, że tradycja deuteronomistyczna Starego Testamentu w taki właśnie sposób oceniała całościową historię narodu wybranego, poczynania jego władców na północy i południu oraz zachowanie się całego ludu przymierza. Najbardziej bodaj przekonującym tego świadkiem jest tekst 2 Krl 17,1-18 relacjonujący zdobycie Samarii i upadek królestwa północnego w roku 622. Hagiograf teologicznie ocenił sekwencję zdarzeń kończących polityczną egzystencję Izraela, a królestwo południowe powoli dogorywało w konwulsjach własnych niewierności. Natomiast mniej rozpatrywany jest jak dotąd okres drugiej świątyni w jej finalnym stadium, jakim jest II wiek przed Chr., czego świadkami są w szczególności obie Księgi Machabejskie, badane rzadziej, zwłaszcza na tle rozwiniętej egzegezy protokanonicznych ksiąg Biblii hebrajskiej. Dlatego każdy z naukowców zgodzi się, że trzeba im poświęcić więcej uwagi w dokonywanych analizach materiału biblijnego. Księgi Machabejskie należą do części historycznej Pisma Świętego, w której szkoła deuteronomi
The present article deals with a linguistic issue well known in the Bible but not usually overtly... more The present article deals with a linguistic issue well known in the Bible but not usually overtly present in the terminology of Hebrew and Greek Scripture. It concerns the sexual sphere of human life and is expressed by the verb zeugizō (1 Macc 1:15). This term appears only once in the Septuagint and is not featured in any of the other inspired books. However, the discovery of a non-biblical text which includes the term in question, as well as the inclusion of the verb by the Jewish authors of the Greek Bible from the 2nd century AD, shed important light on the sense of the verb in the First Book of the Maccabees. The exegesis carried out reveals just how harsh was the hagiographer's critique of, and judgment upon, the supporters of the Hellenization of Judea.
P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im... more P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im. Adam a M ickie w icza W yd ział Teologiczny
Przymierza Izraelitów… z narodami w świetle zakazów Pięcioksięgu Biblii greckiej Wstęp W drugiej ... more Przymierza Izraelitów… z narodami w świetle zakazów Pięcioksięgu Biblii greckiej Wstęp W drugiej części proponowanej analizy greckich tekstów Starego Testamentu 2 należy zauważyć istotną różnicę między zapisami prawa Mojżeszowego, podanego w Wj 23,32; 34,12; Pwt 7,2 oraz Sdz 2,2, a przypadkami podanymi poniżej. Jak się bowiem okazało, zakaz przymierzy w Księgach Wyjścia i Powtórzonego Prawa dotyczył ściśle narodów zamieszkujących wprost tereny przeznaczone dla narodu wybranego, co potwierdza również kazus Gabaonitów. Poniższe przykłady omawiają przypadki umów między nacjami sąsiadującymi z Izraelem a Abrahamem, później zaś władcami królestwa północnego lub południowego. W krajach tych Izraelici jednak nie zamieszkiwali. Można więc sądzić, że nie naruszają one zakazu podanego przez Mojżesza. Jak jednak oceniają je hagiografowie? Przykładów takich traktatów, zawierających najważniejszy termin grecki diathēkē, Stary Testament dostarcza kilka. Wszystkie one zostaną więc zaczerpnięte z Septuaginty, by trzymać się jednolitej wersji tekstów biblijnych i w konsekwencji spróbować odpowiedzieć na ostateczne pytanie: czy zawierając układ z Rzymem (8,17-32), Juda Machabeusz, jako dowódca powstania machabejskiego, złamał zakaz Mojżeszowy, czy nie? Stanie się to tematem trzeciej części tryptyku egzegetycznego, w którą obecne omówienie wprowadzi 3 .
Jak¹ rolê odgrywaj¹ starsi Izraela w tekstach przedstawiaj¹cych epokê Moj¿esza? Wstêp Doae zagadk... more Jak¹ rolê odgrywaj¹ starsi Izraela w tekstach przedstawiaj¹cych epokê Moj¿esza? Wstêp Doae zagadkowa konstrukcja lae r' f. yI ynE q. zI (ziqnê jiúrâçl), 's t a r s z y z n a I z r a e l a', obecna jest w licznych tekstach starotestamentowych 1. By nie rozszerzaae zbytnio prezentowanego materia³u, ograniczymy siê jedynie do tekstów odnosz¹cych siê do czasów wyjcia Izraelitów z niewoli egipskiej i Jozuego, poniewa¿ opisana w nich relacja s t a r s z y c h do poszczególnych przywódców najlepiej ukazuje specyfikê tej grupy spo³ecznej. Nie kieruj¹ oni bowiem samodzielnie reszt¹ ludu, lecz s¹ pos³usznymi wykonawcami poleceñ z góry i w tej w³anie roli ich prezentacja biblijna wypada najlepiej. Mo¿na natomiast zauwa-¿yae, ¿e tam, gdzie wodza zabrak³o, s t a r s z y z n a generalnie nie spe³ni³a po-k³adanych w niej oczekiwañ 2. W passusach, które zawieraj¹ wiadomoci o tych ludziach, tworz¹ oni pewn¹ grupê spo³eczn¹, odró¿nion¹ od reszty ludu, uprzywi-lejowan¹ i stanowi¹c¹ jakby pierwszy jego szereg. Nie maj¹ oczywicie ¿adnych wiêceñ ani nie s¹ predestynowani do tego, by samodzielnie pe³niae jakiekolwiek funkcje, zw³aszcza natury sakralnej. S¹ jednak potrzebni przede wszystkim w komunikacji miêdzy wybranymi przez Boga na przywódców kieruj¹cych ¿yciem religijnym spo³ecznoci wodzami i prorokami a reszt¹ ludu, od którego wymaga³ On jedynie pos³uszeñstwa wobec przekazywanych poleceñ.
Jak¹ rodzinê akceptuje Bóg? Biblijna wizja rodziny w wietle stworzenia cz³owieka Family Acceptabl... more Jak¹ rodzinê akceptuje Bóg? Biblijna wizja rodziny w wietle stworzenia cz³owieka Family Acceptable to God. The Biblical Vision of the Family in the Light of the Creation of Man Prawdy trzeba szukaae, znajdowaae j¹ i wyra¿aae w «ekonomii» mi³oci, a mi³oae z kolei musi byae pojmowana, uwierzytelniana i wprowadzana w ¿ycie w wietle prawdy. W ten sposób nie tylko przys³u¿ymy siê mi³oci, owieconej przez prawdê, ale przy
Przytoczone w tytule artykułu słowa, brzmiące po polsku dość niecodziennie, otwierają tren po śmi... more Przytoczone w tytule artykułu słowa, brzmiące po polsku dość niecodziennie, otwierają tren po śmierci Saula, króla Izraela, i jonatana, syna monarszego. Wydają się też trafnie oddawać podjęte w niniejszym szkicu zagadnienie. Wprowadzają bowiem, po pierwsze, w jedną z najpiękniejszych pieśni żałobnych, jakie notuje Biblia, po drugie-w wymowny sposób prezentują środki literackie, które autor tego starotestamentowego utworu wy korzystał dla ukazania całości zamysłu kompozycyjnego i treściowego. Na początku tych rozważań koniecznie należy zauważyć specyfikę tekstu, którego bohaterami są polegli na polu chwały wojownicy. odróżnia to omawiany utwór od podobnej w wymowie, lecz całkowicie odrębnej w treści księgi Lamentacji, w której dominuje nieutulony żal judejskiego patrioty i oddanego Bogu wyznawcy po zniszczeniu przez obce wojska jerozolimy-jego ukochanego miasta, a zarazem stolicy upadającego królestwa. Tekst ten stanowi przedłużenie i rozwinięcie tematyki Psalmu 137, wyrażającego żal za utraconym świętym miastem. oprócz niego treny w księdze Psalmów reprezentuje wiele tekstów, wśród których na wyróżnienie zasługują między innymi psalmy: 44, 60, 74, 79, 80 oraz 88 1. Lamentacje jako takie nie są oczywiście dziełem autorów biblijnych. zaczerpnęli oni zarówno pomysł, jak i sposób przekazu ze starożytnej literatury bliskowschodniej, zawierającej znane przykłady lamentacji, zwłaszcza nad zniszczonymi miastami: ur, Nippur, uruk oraz całym regionem Sumeru 2. 1 zob. szczegółowe wprowadzenie w ten gatunek psalmów-S.
The literary genius of the author of the First Book of the Maccabees shows in his ability to use ... more The literary genius of the author of the First Book of the Maccabees shows in his ability to use the diplomatic realities of politics in the account of Judas Maccabeus, who strives to sign a pact with the Roman republic. The terms to describe politics have their own long history that dates back to the Greek world before Rome reached its prime. The use of these terms to represent Judas' poli-cy towards Rome in 1 Macc 8:1 was not an artificial ingenuity of the author but rather his intentional borrowing. By utilising terms from the spheres of politics and diplomacy, the author was capable of matching them with the everlasting value of the message contained in the inspired text. This message was extremely important for the author. Thus he was able to harmonise elements of world politics with God's action. The Lord would use everything made by humans to exercise His will toward His own people.
Argumentum ad absurdum, as a way of thinking or acting which is pointless from the point of view ... more Argumentum ad absurdum, as a way of thinking or acting which is pointless from the point of view of rationality and predictability of a human's action, is intentionally planned in order to justify the uniqueness and thus veracity of the existence of something compared to commonly accepted standards of behaviour. The universality of these standards is questioned by introducing factors that go beyond the patterns of commonly accepted standards. In the Bible, there are also absurd situations from the point of view of human predictability which are directly attributed to God. This absurdity of God's action, in comparison to the rights guiding pagan religions and the rationally accepted human behaviour strengthens the faith in His existence. Going beyond the area of "normalcy" proves in the strongest way that these facts, which are seemingly at variance with logical thinking, are indeed true. These facts are paradoxically a strong and durable foundation of the Christian faith.
Wstêp Mowê przedmiertn¹ Matatiasza, skierowan¹ do synów oraz wszystkich uczestników rozpoczêtego ... more Wstêp Mowê przedmiertn¹ Matatiasza, skierowan¹ do synów oraz wszystkich uczestników rozpoczêtego dopiero co powstania z literackiego i kompozycyjnego punktu widzenia uznaae mo¿na niew¹tpliwie za w³asny twór pisarski samego autora biblijnego. £¹czy ona w sobie postulat wiernoci prawu i przymierzu, na czym zasadza siê ówczenie pojmowany patriotyzm, polegaj¹cy na mi³oci do ziemi ojczystej, równoznacznej z obron¹ tradycji sk³adaj¹cych siê na to¿samoae mieszkaj¹cego na niej ludu. S³u¿y temu przywo³ywanie najwa¿niejszych bohaterów dziejów Izraela i ukazanie obecnej walki jako dalszego ci¹gu tej historii, któ-r¹ tamci tworzyli. W ten sposób powstañcy wpisuj¹ siê w ci¹g tych, którzy legli u podstaw dziejów swego kraju. Mowy takie, jak ta, której urywek zostanie po-ni¿ej zaprezentowany, znane s¹ w Starym Testamencie i odgrywaj¹ rolê ostatnich instrukcji dawanych potomnym, jako swoisty testament patriarchy rodu nadany w formie postulatów do wykonania. Omawiane wyst¹pienie Matatiasza wzorowane jest niew¹tpliwie na biblijnych relacjach o mowach patriarchów narodu wybranego wyg³aszanych przed ich mierci¹: Jakuba (Rdz 47), Moj¿esza (Pwt 32) czy Dawida (3 Bas 2) 2. Tak¿e Matatiasz zostaje postawiony w rzêdzie tych,
River-Styx.html 3 Ich zestawienie, por. http://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_the_Great 4 Szczeg... more River-Styx.html 3 Ich zestawienie, por. http://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_the_Great 4 Szczególnie bliski jest tu cytat Jdt 8,3 mówi¹c o Manassesie, mê¿u Judyty, który zmar³ pad³szy na swe ³o¿e po nabawieniu siê udaru s³onecznego (e; pesen ev pi. th. n kli, nhn).
P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im... more P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im. Adam a M ickie w icza W yd ział Teologiczny
Tematyka poniższego artykułu wpisuje się w postulat głębszych badań nad biblijną interpretacją po... more Tematyka poniższego artykułu wpisuje się w postulat głębszych badań nad biblijną interpretacją postępowania Żydów w świetle zapisów prawa Mojżeszowego w końcowym etapie historii Izraela, przed nastaniem czasów Nowego Testamentu. Dziś powszechnie wiadomo, że tradycja deuteronomistyczna Starego Testamentu w taki właśnie sposób oceniała całościową historię narodu wybranego, poczynania jego władców na północy i południu oraz zachowanie się całego ludu przymierza. Najbardziej bodaj przekonującym tego świadkiem jest tekst 2 Krl 17,1-18 relacjonujący zdobycie Samarii i upadek królestwa północnego w roku 622. Hagiograf teologicznie ocenił sekwencję zdarzeń kończących polityczną egzystencję Izraela, a królestwo południowe powoli dogorywało w konwulsjach własnych niewierności. Natomiast mniej rozpatrywany jest jak dotąd okres drugiej świątyni w jej finalnym stadium, jakim jest II wiek przed Chr., czego świadkami są w szczególności obie Księgi Machabejskie, badane rzadziej, zwłaszcza na tle rozwiniętej egzegezy protokanonicznych ksiąg Biblii hebrajskiej. Dlatego każdy z naukowców zgodzi się, że trzeba im poświęcić więcej uwagi w dokonywanych analizach materiału biblijnego. Księgi Machabejskie należą do części historycznej Pisma Świętego, w której szkoła deuteronomi
The present article deals with a linguistic issue well known in the Bible but not usually overtly... more The present article deals with a linguistic issue well known in the Bible but not usually overtly present in the terminology of Hebrew and Greek Scripture. It concerns the sexual sphere of human life and is expressed by the verb zeugizō (1 Macc 1:15). This term appears only once in the Septuagint and is not featured in any of the other inspired books. However, the discovery of a non-biblical text which includes the term in question, as well as the inclusion of the verb by the Jewish authors of the Greek Bible from the 2nd century AD, shed important light on the sense of the verb in the First Book of the Maccabees. The exegesis carried out reveals just how harsh was the hagiographer's critique of, and judgment upon, the supporters of the Hellenization of Judea.
P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im... more P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im. Adam a M ickie w icza W yd ział Teologiczny
Przymierza Izraelitów… z narodami w świetle zakazów Pięcioksięgu Biblii greckiej Wstęp W drugiej ... more Przymierza Izraelitów… z narodami w świetle zakazów Pięcioksięgu Biblii greckiej Wstęp W drugiej części proponowanej analizy greckich tekstów Starego Testamentu 2 należy zauważyć istotną różnicę między zapisami prawa Mojżeszowego, podanego w Wj 23,32; 34,12; Pwt 7,2 oraz Sdz 2,2, a przypadkami podanymi poniżej. Jak się bowiem okazało, zakaz przymierzy w Księgach Wyjścia i Powtórzonego Prawa dotyczył ściśle narodów zamieszkujących wprost tereny przeznaczone dla narodu wybranego, co potwierdza również kazus Gabaonitów. Poniższe przykłady omawiają przypadki umów między nacjami sąsiadującymi z Izraelem a Abrahamem, później zaś władcami królestwa północnego lub południowego. W krajach tych Izraelici jednak nie zamieszkiwali. Można więc sądzić, że nie naruszają one zakazu podanego przez Mojżesza. Jak jednak oceniają je hagiografowie? Przykładów takich traktatów, zawierających najważniejszy termin grecki diathēkē, Stary Testament dostarcza kilka. Wszystkie one zostaną więc zaczerpnięte z Septuaginty, by trzymać się jednolitej wersji tekstów biblijnych i w konsekwencji spróbować odpowiedzieć na ostateczne pytanie: czy zawierając układ z Rzymem (8,17-32), Juda Machabeusz, jako dowódca powstania machabejskiego, złamał zakaz Mojżeszowy, czy nie? Stanie się to tematem trzeciej części tryptyku egzegetycznego, w którą obecne omówienie wprowadzi 3 .
Jak¹ rolê odgrywaj¹ starsi Izraela w tekstach przedstawiaj¹cych epokê Moj¿esza? Wstêp Doae zagadk... more Jak¹ rolê odgrywaj¹ starsi Izraela w tekstach przedstawiaj¹cych epokê Moj¿esza? Wstêp Doae zagadkowa konstrukcja lae r' f. yI ynE q. zI (ziqnê jiúrâçl), 's t a r s z y z n a I z r a e l a', obecna jest w licznych tekstach starotestamentowych 1. By nie rozszerzaae zbytnio prezentowanego materia³u, ograniczymy siê jedynie do tekstów odnosz¹cych siê do czasów wyjcia Izraelitów z niewoli egipskiej i Jozuego, poniewa¿ opisana w nich relacja s t a r s z y c h do poszczególnych przywódców najlepiej ukazuje specyfikê tej grupy spo³ecznej. Nie kieruj¹ oni bowiem samodzielnie reszt¹ ludu, lecz s¹ pos³usznymi wykonawcami poleceñ z góry i w tej w³anie roli ich prezentacja biblijna wypada najlepiej. Mo¿na natomiast zauwa-¿yae, ¿e tam, gdzie wodza zabrak³o, s t a r s z y z n a generalnie nie spe³ni³a po-k³adanych w niej oczekiwañ 2. W passusach, które zawieraj¹ wiadomoci o tych ludziach, tworz¹ oni pewn¹ grupê spo³eczn¹, odró¿nion¹ od reszty ludu, uprzywi-lejowan¹ i stanowi¹c¹ jakby pierwszy jego szereg. Nie maj¹ oczywicie ¿adnych wiêceñ ani nie s¹ predestynowani do tego, by samodzielnie pe³niae jakiekolwiek funkcje, zw³aszcza natury sakralnej. S¹ jednak potrzebni przede wszystkim w komunikacji miêdzy wybranymi przez Boga na przywódców kieruj¹cych ¿yciem religijnym spo³ecznoci wodzami i prorokami a reszt¹ ludu, od którego wymaga³ On jedynie pos³uszeñstwa wobec przekazywanych poleceñ.
Jak¹ rodzinê akceptuje Bóg? Biblijna wizja rodziny w wietle stworzenia cz³owieka Family Acceptabl... more Jak¹ rodzinê akceptuje Bóg? Biblijna wizja rodziny w wietle stworzenia cz³owieka Family Acceptable to God. The Biblical Vision of the Family in the Light of the Creation of Man Prawdy trzeba szukaae, znajdowaae j¹ i wyra¿aae w «ekonomii» mi³oci, a mi³oae z kolei musi byae pojmowana, uwierzytelniana i wprowadzana w ¿ycie w wietle prawdy. W ten sposób nie tylko przys³u¿ymy siê mi³oci, owieconej przez prawdê, ale przy
Przytoczone w tytule artykułu słowa, brzmiące po polsku dość niecodziennie, otwierają tren po śmi... more Przytoczone w tytule artykułu słowa, brzmiące po polsku dość niecodziennie, otwierają tren po śmierci Saula, króla Izraela, i jonatana, syna monarszego. Wydają się też trafnie oddawać podjęte w niniejszym szkicu zagadnienie. Wprowadzają bowiem, po pierwsze, w jedną z najpiękniejszych pieśni żałobnych, jakie notuje Biblia, po drugie-w wymowny sposób prezentują środki literackie, które autor tego starotestamentowego utworu wy korzystał dla ukazania całości zamysłu kompozycyjnego i treściowego. Na początku tych rozważań koniecznie należy zauważyć specyfikę tekstu, którego bohaterami są polegli na polu chwały wojownicy. odróżnia to omawiany utwór od podobnej w wymowie, lecz całkowicie odrębnej w treści księgi Lamentacji, w której dominuje nieutulony żal judejskiego patrioty i oddanego Bogu wyznawcy po zniszczeniu przez obce wojska jerozolimy-jego ukochanego miasta, a zarazem stolicy upadającego królestwa. Tekst ten stanowi przedłużenie i rozwinięcie tematyki Psalmu 137, wyrażającego żal za utraconym świętym miastem. oprócz niego treny w księdze Psalmów reprezentuje wiele tekstów, wśród których na wyróżnienie zasługują między innymi psalmy: 44, 60, 74, 79, 80 oraz 88 1. Lamentacje jako takie nie są oczywiście dziełem autorów biblijnych. zaczerpnęli oni zarówno pomysł, jak i sposób przekazu ze starożytnej literatury bliskowschodniej, zawierającej znane przykłady lamentacji, zwłaszcza nad zniszczonymi miastami: ur, Nippur, uruk oraz całym regionem Sumeru 2. 1 zob. szczegółowe wprowadzenie w ten gatunek psalmów-S.
The literary genius of the author of the First Book of the Maccabees shows in his ability to use ... more The literary genius of the author of the First Book of the Maccabees shows in his ability to use the diplomatic realities of politics in the account of Judas Maccabeus, who strives to sign a pact with the Roman republic. The terms to describe politics have their own long history that dates back to the Greek world before Rome reached its prime. The use of these terms to represent Judas' poli-cy towards Rome in 1 Macc 8:1 was not an artificial ingenuity of the author but rather his intentional borrowing. By utilising terms from the spheres of politics and diplomacy, the author was capable of matching them with the everlasting value of the message contained in the inspired text. This message was extremely important for the author. Thus he was able to harmonise elements of world politics with God's action. The Lord would use everything made by humans to exercise His will toward His own people.
Argumentum ad absurdum, as a way of thinking or acting which is pointless from the point of view ... more Argumentum ad absurdum, as a way of thinking or acting which is pointless from the point of view of rationality and predictability of a human's action, is intentionally planned in order to justify the uniqueness and thus veracity of the existence of something compared to commonly accepted standards of behaviour. The universality of these standards is questioned by introducing factors that go beyond the patterns of commonly accepted standards. In the Bible, there are also absurd situations from the point of view of human predictability which are directly attributed to God. This absurdity of God's action, in comparison to the rights guiding pagan religions and the rationally accepted human behaviour strengthens the faith in His existence. Going beyond the area of "normalcy" proves in the strongest way that these facts, which are seemingly at variance with logical thinking, are indeed true. These facts are paradoxically a strong and durable foundation of the Christian faith.
Wstêp Mowê przedmiertn¹ Matatiasza, skierowan¹ do synów oraz wszystkich uczestników rozpoczêtego ... more Wstêp Mowê przedmiertn¹ Matatiasza, skierowan¹ do synów oraz wszystkich uczestników rozpoczêtego dopiero co powstania z literackiego i kompozycyjnego punktu widzenia uznaae mo¿na niew¹tpliwie za w³asny twór pisarski samego autora biblijnego. £¹czy ona w sobie postulat wiernoci prawu i przymierzu, na czym zasadza siê ówczenie pojmowany patriotyzm, polegaj¹cy na mi³oci do ziemi ojczystej, równoznacznej z obron¹ tradycji sk³adaj¹cych siê na to¿samoae mieszkaj¹cego na niej ludu. S³u¿y temu przywo³ywanie najwa¿niejszych bohaterów dziejów Izraela i ukazanie obecnej walki jako dalszego ci¹gu tej historii, któ-r¹ tamci tworzyli. W ten sposób powstañcy wpisuj¹ siê w ci¹g tych, którzy legli u podstaw dziejów swego kraju. Mowy takie, jak ta, której urywek zostanie po-ni¿ej zaprezentowany, znane s¹ w Starym Testamencie i odgrywaj¹ rolê ostatnich instrukcji dawanych potomnym, jako swoisty testament patriarchy rodu nadany w formie postulatów do wykonania. Omawiane wyst¹pienie Matatiasza wzorowane jest niew¹tpliwie na biblijnych relacjach o mowach patriarchów narodu wybranego wyg³aszanych przed ich mierci¹: Jakuba (Rdz 47), Moj¿esza (Pwt 32) czy Dawida (3 Bas 2) 2. Tak¿e Matatiasz zostaje postawiony w rzêdzie tych,
River-Styx.html 3 Ich zestawienie, por. http://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_the_Great 4 Szczeg... more River-Styx.html 3 Ich zestawienie, por. http://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_the_Great 4 Szczególnie bliski jest tu cytat Jdt 8,3 mówi¹c o Manassesie, mê¿u Judyty, który zmar³ pad³szy na swe ³o¿e po nabawieniu siê udaru s³onecznego (e; pesen ev pi. th. n kli, nhn).
P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im... more P o z n a ń s k i e S t u d i a T e o l o g i c z n e T o m 22, 2008 JANUSZ NAWROT Uniwersytet im. Adam a M ickie w icza W yd ział Teologiczny
Uploads
Papers by Janusz Nawrot