Atak na Pearl Harbor

Atak na Pearl Harbor

II wojna światowa, wojna na Pacyfiku
Czas	7 grudnia 1941
Miejsce	Oʻahu, Hawaje
Terytorium	Stany Zjednoczone
Przyczyna	japońska próba unieszkodliwienia amerykańskiej Floty Pacyfiku
Wynik	zwycięstwo Japonii
Strony konfliktu
Stany Zjednoczone Japonia
Dowódcy
Husband E. Kimmel Walter Short Isoroku Yamamoto Chūichi Nagumo Tamon Yamaguchi Mitsuo Fuchida
Siły
8 pancerników, 8 krążowników, 30 niszczycieli, 4 okręty podwodne, 49 innych jednostek, ok. 390 samolotów 6 lotniskowców, 2 pancerniki, 2 ciężkie krążowniki, 1 lekki krążownik, 9 niszczycieli, 8 zbiornikowców, 23 okręty podwodne, 5 miniaturowych okrętów podwodnych, 414 samolotów
Straty
5 pancerników zatopionych, 3 pancerniki uszkodzone, 3 krążowniki uszkodzone 2 niszczyciele zatopione, 1 niszczyciel uszkodzony 1 inny okręt zatopiony, 3 inne okręty uszkodzone 188 samolotów zniszczonych, 155 samolotów uszkodzonych, zabitych 2345 żołnierzy i 68 cywilów, rannych 1247 żołnierzy i 35 cywilów 4 miniaturowe okręty podwodne zatopione, 1 miniaturowy okręt podwodny wyrzucony na brzeg, 29 samolotów zniszczonych, zabitych 55 lotników, 9 marynarzy 1 marynarz wzięty do niewoli
Położenie na mapie Hawajów miejsce bitwy
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego miejsce bitwy
21°21′54″N 157°57′00″W

Atak na Pearl Harbor – przeprowadzony 7 grudnia 1941 roku japoński nalot na amerykańskie bazy floty i lotnictwa w Pearl Harbor na Hawajach. Atak na najważniejszą bazę amerykańskiej Floty Pacyfiku oraz kilka baz armii amerykańskiej wciągnął Stany Zjednoczone do II wojny światowej i rozpoczął działania wojenne na obszarze Pacyfiku. Precyzyjnie zaplanowana i ćwiczona przez wiele miesięcy japońska operacja lotnicza, została przeprowadzona za pomocą 353 samolotów bombowych, torpedowych oraz myśliwskich. Przeprowadzając atak bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny, japońska marynarka wojenna osiągnęła taktyczne zaskoczenie zadając duży cios amerykańskim zasobom militarnym na Pacyfiku. W dwugodzinnym ataku zatopionych lub ciężko uszkodzonych zostało pięć pancerników, na lotniskach zaś na wyspie Oʻahu zniszczonych lub ciężko uszkodzonych zostało 328 amerykańskich samolotów.

Mimo zadania amerykańskiej flocie ciężkich strat, japońskie dowództwo nie osiągnęło swoich głównych celów ataku, którymi było przede wszystkim zniszczenie amerykańskich lotniskowców oraz uniemożliwienie Stanom Zjednoczonym przeciwdziałania japońskiej ofensywie na obszarze Azji południowo-wschodniej przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Rozpoczęło jednak amerykańskie działania zmierzające do zapewnienia Stanom Zjednoczonym obiecanego po ataku przez prezydenta Roosevelta "absolutnego zwycięstwa" oraz w konsekwencji utraty przez Japonię większości zdobyczy terytorialnych na terenie Azji oraz obszarze Pacyfiku. Japoński atak oraz zwycięstwo Armii Czerwonej w bitwie o Moskwę spowodowały przewartościowanie ocen ZSRR przez USA i Wielką Brytanię, i uznanie go za partnera w wojnie z III Rzeszą.

Geneza ataku

Podczas I wojny światowej Stany Zjednoczone ostatecznie podjęły decyzję o rozbudowie bazy Pearl Harbor, tak by stała się jedną z głównych baz amerykańskiej floty, porównywalną wielkością i infrastrukturą do baz na zachodnim wybrzeżu kontynentalnych Stanów Zjednoczonych. Do 1934 r. wydano 47 mln dolarów na budowę bazy, która stała się zdolna do pomieszczenia całej Floty Pacyfiku z wyjątkiem największych lotniskowców (typu Lexington), dla których wejście do zatoki było jeszcze za płytkie (wejście pogłębiono w następnych latach). Ciężkie okręty floty często odwiedzały Pearl Harbor podczas ćwiczeń, lecz nadal były bazowane na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych w San Diego (gdzie wcześniej ich część stacjonowała).

Wraz z pojawieniem się na horyzoncie wojny, amerykańskie wydatki na budowę bazy gwałtownie wzrosły, sięgając 100 mln dolarów do 1940 r. W maju 1940 r. Stany Zjednoczone podjęły decyzję o przebazowaniu głównych sił floty do Pearl Harbor, m.in. w celu wywarcia presji na Japonię oraz w obawie przed możliwym wycofaniem floty brytyjskiej z Dalekiego Wschodu. Ponadto zamierzano wzmocnić tym posunięciem obronę zależnych w tym czasie od USA Filipin.

Wielu wysokich rangą oficerów floty amerykańskiej uważało ten ruch za zbyt ryzykowny, obawiając się, że wysunięta baza w Pearl Harbor jest zbyt podatna na niespodziewany atak ze strony Japonii, która w dążeniu do rozwoju przemysłowego i gospodarczego, poszukiwała źródeł surowców drogą podbojów. Takie same potrzeby materiałowe miały armia i flota cesarska. Baza w Pearl Harbor widziana była więc jako zagrożenie dla dalszej ekspansji, mogła też stanowić punkt wyjścia dla spodziewanego przez Japończyków amerykańskiego kontrataku po przygotowywanej japońskiej inwazji na Holenderskie Indie Wschodnie i Singapur. U podłoża japońskiego ataku leżało też przekonanie japońskich najwyższych władz cywilnych i wojskowych, że w związku z japońską ekspansją w Azji południowo-wschodniej wojna ze Stanami Zjednoczonymi jest nieunikniona. Dowodzący japońską flotą adm. Isoroku Yamamoto uważał, że z racji różnicy potencjałów, Japonia nie jest w stanie wygrać takiej wojny. Rząd Japonii pod kierownictwem premiera Hideki Tōjō oraz najwyższe dowództwo Armii zamierzały jednak wypowiedzieć wojnę Stanom Zjednoczonym, przekonane że bez tego nie będzie możliwa realizacja japońskich planów na Zachodnim Pacyfiku. Adm. Yamamoto został więc zmuszony do opracowania planu wojny przeciw USA, w nadziei na zajęcie Hawajów, odrzucenie floty amerykańskiej aż na zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, i zmuszenie w ten sposób USA do zawarcia pokoju na warunkach podyktowanych przez Japonię. Admirał Yamamoto jedyną szansę realizacji tego planu polityczno-wojskowego, upatrywał w wyeliminowaniu jednym uderzeniem lotniczym amerykańskiej Floty Pacyfiku.

Przygotowania do ataku

Japoński plan wojny ze Stanami Zjednoczonymi z lat 30. XX wieku zakładał oczekiwanie na nadejście floty amerykańskiej, co ostatecznie miało doprowadzić do wielkiej i zwycięskiej bitwy z nadszarpniętą wcześniej flotą amerykańską (podobnie udało się rozstrzygnąć wojnę z Rosją, w bitwie pod Cuszimą w 1905 roku). Jednakże wywiadowi japońskiemu udało się zdobyć amerykańskie plany dotyczące wojny z Japonią. Ów plan noszący kryptonim Rainbow Five („Tęcza 5”) zakładał zajęcie przez Amerykanów Wysp Marshalla, z których mogliby oni przejąć kontrolę nad Karolinami oraz Marianami. Z wielu względów, plan ten według japońskiego dowództwa oddalał w czasie decydującą bitwę na wodach Japonii, co doprowadziło do zrodzenia pomysłu, w którym owa decydująca wygrana batalia powinna się rozegrać na początku wojny w bazie przeciwnika.

Marszruta japońskiego zespołu uderzeniowego Kidō Butai w drodze do i z Pearl Harbor.

Plan ataku na Pearl Harbor zrodził się w głowie dowódcy Połączonej Floty admirała Isoroku Yamamoto wiosną 1940 roku. U podstaw tego planu miał leżeć atak z 8 lutego 1904 roku, kiedy to bez wypowiedzenia wojny japońska eskadra zaatakowała niespodziewanie część rosyjskiej floty zakotwiczonej w Port Artur (w wyniku ataku ciężko uszkodzono pancerniki „Cesariewicz” i „Retwizan” oraz krążownik „Pałłada”). Całkowitego jednak przekonania do ataku na amerykańską bazę na Hawajach Yamamoto uzyskał po ataku na Tarent, kiedy to brytyjskie samoloty torpedowe zaatakowały bazę włoskiej marynarki wojennej w płytkich wodach portu Tarent. Dla Yamamoto to właśnie atak torpedowy był kluczem do sukcesu. Dotychczasowe próby w tak płytkich wodach kończyły się niepowodzeniem (torpedy grzęzły w dnie lub zmieniały całkowicie kurs), tym samym sukces Brytyjczyków, którzy zastosowali drewniane stabilizatory zanurzenia torped, miał przekonać ostatecznie Yamamoto. W grudniu 1940 Yamamoto przedstawił koncepcję ataku swojemu szefowi sztabu, a następnie zlecił mu wyszukanie osoby, która opracuje szczegółowy plan ataku. Wybór padł na admirała Takijuro Ohnishi, który rozpoczął przygotowania dokładnego planu ataku na Pearl Harbor.

W kwietniu 1941 roku Ohnishi przedstawił ogólny plan ataku, w którym zrodziły się dwa istotne problemy. Pierwszym z nich był problem zrzucania torped zwykłą metodą w płytkich wodach portu Pearl Harbor, drugi natomiast leżał u podstaw całej operacji i polegał na zachowaniu elementu zaskoczenia przy flocie składającej się z kilkudziesięciu okrętów. Dodatkowo japoński wywiad poinformował, że amerykańskie pancerniki cumują w Pearl Harbor parami, co oznaczało, że część z nich jest nieosiągalna dla torped. Japończycy podjęli działania w celu usunięcia przeszkód przed atakiem. Doświadczeni piloci rozpoczęli ćwiczenia w zatoce Kagoshima na wyspie Kiusiu zrzucania torped z możliwie jak najmniejszej wysokości. Ponadto Japończycy zamówili torpedy typu brytyjskiego, które były mniejsze od torped japońskich (zawierały jednocześnie mniej materiału wybuchowego). Na torpedach zamontowano dodatkowo drewniane stabilizatory, dzięki czemu po zrzuceniu żadna z nich nie grzęzła w dnie. Drugim głównym problemem do rozwiązania było utrzymanie w tajemnicy marszu kilkudziesięciu okrętów przez Ocean Spokojny. Dowództwo po długiej analizie zdecydowało, że flota popłynie w stronę Hawajów północną częścią Pacyfiku, która była rzadko uczęszczana z uwagi na panujące warunki pogodowe, ryzyko złego stanu morza uniemożliwiającego start samolotów uznano za konieczne. Problem nieosiągalności przez torpedy części pancerników postanowiono rozwiązać poprzez przeróbkę pocisków morskich o kalibrze 406 mm na bomby o masie około jednej tony.

13 września 1941 roku zakończono opracowywanie planu, kilka tygodni później (5 października 1941) na lotniskowcu „Akagi” odbyła się odprawa pilotów wybranych do przeprowadzenia ataku.

Siły przeciwników

Japoński zespół uderzeniowy stanowiły 33 jednostki, w tym sześć lotniskowców: „Akagi”, „Kaga”, „Hiryū”, „Sōryū”, „Zuikaku” i „Shōkaku”. Na pokładach stacjonowało 380 samolotów w tym 143 torpedowe, 129 bombowców nurkujących oraz 108 myśliwców. Osłonę stanowiły 3. Dywizjon Okrętów Liniowych, składający się z 2 pancerników i 8. Dywizjon Krążowników złożony z 2 ciężkich krążowników i jednego lekkiego. Ponadto wsparcia udzielało 9 niszczycieli i 8 okrętów podwodnych (3 oceaniczne jednostki strzegły podejścia do bazy USA, a 5 miniaturowych typu Ko-hyoteki płynęło do serca tejże bazy). Zaopatrywaniem zespołu uderzeniowego zajęło się 8 zbiornikowców i statków zaopatrzenia.

Wśród sił amerykańskich w Pearl Harbor znajdowało się 8 pancerników, 2 ciężkie i 6 lekkich krążowników, 29 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych, 20 okrętów pozostałych klas (stawiacze min, trałowce) oraz 24 jednostki pomocnicze. Na lotniskach osłonę powietrzną zapewniało zaś 387 samolotów wspieranych przez baterie przeciwlotnicze. Z kolei główny cel ataku – oba lotniskowce wyszły w ocean nieco wcześniej.

Nalot

7 grudnia 1941 r. rozpoczął się japoński nalot na bazę Pearl Harbor, rozpoczynając tym samym wojnę na Pacyfiku. Na dzień ataku została wybrana niedziela, aby opóźnić reakcję. Rozkaz przygotowania się do ataku (Tenkai!) nadał o 7:40 komandor porucznik lotnictwa Mitsuo Fuchida. Hasło wzywające do właściwego ataku brzmiało To! To! To!, nadane o 7:49. Najbardziej znane z trzech haseł, Tora! Tora! Tora!, oznaczało, że wróg został zupełnie zaskoczony. Niecałe trzy minuty później z pancernika USS „Oklahoma” zestrzelono japoński samolot torpedowy, który rozbił się przy hangarach na lotnisku.

Atak na lotniska

Zniszczony bombowiec B-17 po ataku na bazę lotniczą Hickam

Pierwsza japońska bomba upadła o godzinie 07:51 na lotnisko armii Wheeler, sześć minut przed zrzuceniem pierwszej torpedy w Pearl Harbor. Lotnisko zaatakowane zostało przez 25 bombowców nurkujących Aichi D3A „Val”, które bombami 250 kg zbombardowały gęsto zaparkowane celem utrudnienia sabotażu samoloty. Mimo tego, niektóre amerykańskie samoloty pozostawały nieuszkodzone, toteż bombowce wraz z towarzyszącymi im samolotami myśliwskimi Mitsubishi A6M „Zero” rozpoczęły ich ostrzał z broni pokładowej. O godzinie 07:48 (bądź 07:53), zaatakowana została baza lotnicza piechoty morskiej Kaneohe, chwilę zaś później 17 bombowców zaatakowało hangary i budynki administracyjne Hickam Air Force Base z jej bombowcami B-17, B-18 i A-20. Jedna z bomb natychmiast zabiła 35 osób, trafiając w mesę podczas trwającego śniadania. Myśliwce eskortujące zbliżające się do Pearl Harbor bombowce, odłączyły się od nich, aby zaatakować lotnisko marines Ewa, i do godziny 08:15 2/3 zgromadzonych tam samolotów, zostało zniszczonych lub uszkodzonych.

Atak torpedowy

Niezgodnie z japońskim planem operacyjnym, nad samą bazę Pearl Harbor pierwsze nadleciały bombowce nurkujące, które skutkiem błędu dowodzącego pierwszą falą uderzenia Fuchidy, przystąpiły do ataku zanim nadleciały bombowce torpedowe. Jako pierwszy, zaatakowany został południowy brzeg wyspy Ford z jej hangarami wodnosamolotów i zaparkowanymi samolotami. Tymczasem samoloty torpedowe podzielone były na dwie grupy po dwie formacje każda, i prowadzone były przez twórcę japońskiego lotnictwa torpedowego kmdra ppor Shigeharu Muratę, dowódcę grupy lotniczej lotniskowca „Akagi”. Murata prowadził do ataku 12 bombowców torpedowych Nakajima B5N „Kate” z „Akagi” i 12 z lotniskowca „Kaga”, w drugiej zaś grupie znajdowało się o 8 „Kate” z lotniskowca „Sōryū” i 8 z „Hiryū”, pod dowództwem kpt. Hiraty Matsumary. Grupa samolotów Muraty kierowała się do ataku na „Battleship Row” gdzie stacjonowały pancerniki, grupa Matsumary natomiast na miejsce cumowania lotniskowców.

Na miejscu cumowania lotniskowców nie było jednak okrętów lotniczych, przez pomyłkę w identyfikacji, sześć samolotów Matsumary zaatakowało natomiast stary pancernik USS „Utah” (BB-31) pełniący w tym okresie rolę już tylko okrętu-celu. Z sześciu zrzuconych torped wz. 93 jedynie dwie trafiły cel, jedna natomiast chybiając, o 07:55 trafiła w krążownik „Raleigh”. Pozostałe samoloty Matsumary, które nie odnalazły lotniskowców, skierowały się w kierunku „Battleship Row”.

Samoloty które skierowały się w stronę miejsca cumowania USS „Pennsylvania” (BB-38) przy nabrzeżu 1010 nie odnalazły w nim pancernika, który był w tym czasie w suchym doku, dostrzegły za to krążownik lekki USS „Helena” (CL-50) i stojący przy jego burcie flagowy stawiacz min Floty Pacyfiku USS „Oglala” (CM-4). Biorąc sylwetki dwóch stojących obok siebie okrętów za jeden pancernik, Japończycy przeprowadzili atak torpedowy zakończony pojedynczym trafieniem „Heleny” o godzinie 07:57, przez torpedę która przepłynęła pod stępką „Oglali”. Krążownik został uszkodzony przez trafienie w maszynownię, eksplozja tej torpedy uszkodziła jednak również stary okręt minowy. Samoloty japońskie nie miały jednak wykorzystywać torped do ataku na cele tak małe jak lekki krążownik i okręt minowy, tymczasem kolejny spowodowany błędną identyfikacją atak, spowodował bezużyteczne wykorzystanie dodatkowych czterech torped, które nie trafiły celu.

Tymczasem kmdr Murata prowadził swoje 24 bombowce torpedowe „Akagi” i „Kaga” 10 mil na zachód od Pearl Harbor w kierunku południowo-wschodnim, dym z płomieni i eksplozji wywołanych przez bombowce nurkujące przysłaniał mu jednak widok na port. Murata okrążył więc „Battleship Row” i ostatecznie rozpoczął swój atak cztery minuty po pierwszych bombach bombowców nurkujących. Celem pierwszego ataku grupy Muraty był pancernik USS „Oklahoma” (BB-37), a pierwsza z torped upadła do wody w „Battleship Row” tuż przed podniesieniem bander o godzinie 08:00. Japońskie samoloty torpedowe obu grup, często przeszkadzały sobie wzajemnie w małej przestrzeni powietrznej nad portem, utrudniając a czasami doprowadzając do przerwania celowania i ataków torpedowych. Na domiar złego, wcześniejszy atak bombowców nurkujących na wyspę Ford zaalarmował załogi amerykańskich okrętów, które zdołały w niektórych przypadkach obsadzić swoją artylerię przeciwlotniczą. Obsługi karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm niszczyciela USS „Bagley” (DD-386) na przykład, miały udział w zestrzeleniu 4 z 5 strąconych japońskich samolotów torpedowych, zaś pocisk działa 127 mm z pancernika USS „Nevada” (BB-36) spowodował eksplozję głowicy torpedy bezpośrednio pod kadłubem przenoszącego ją „Kate” kapitana Suzuki Mimori. W obliczu jednak tężejącego ognia przeciwlotniczego, większość samolotów torpedowych obrała za cel pancerniki „Oklahoma” i USS „West Virginia” (BB-48). Toteż wkrótce „Oklahoma” przewróciła się do góry stępką, dysponująca natomiast nowocześniejszym systemem biernej ochrony przeciwtorpedowej „West Wirginia”, została ocalona przed przewróceniem się dzięki inicjatywie młodszych oficerów, którzy wykonali przeciwzalewanie, przez co okręt osiadł na dnie na równej stępce.

Bierny system ochrony przeciwtorpedowej pancernika USS „California” (BB-44) wytrzymywał ataki torpedowe, efekty jednak jego działania zostały zniweczone przez otwarte celem przeglądu materiałowego luki inspekcyjne. „Nevada” została natomiast storpedowana w przednią część bakburty, co powinna była wytrzymać, jednak konieczność celowego zalania jej przedniego magazynu amunicji skutkiem bliskości pożaru, problemy komunikacyjne wewnątrz okrętu, dodatkowe uszkodzenia odniesione skutkiem uderzeń bomb, słaba integralność wodoszczelna oraz powodujące jej zalewanie niedoskonałości konstrukcyjne, spowodowały że okręt został ostatecznie celowo wysadzony na brzeg.

Atak bombowców horyzontalnych

USS „California” tonie podczas ataku

Atakujące w pierwszej fali bombowce horyzontalne, podzielone były na 10 formacji w kształcie „V” z pięcioma samolotami każda, z wiodącym bombardierem na czele każdej z nich. Wszystkie formacje ustawione były do przelecenia nad celami pojedynczo, jedna za drugą. Wprawdzie operujące jako bombowce horyzontalne Nakajima B5N „Kate” rozpoczęły atak zaledwie 10 minut po „Kate” przenoszących torpedy, wszystkie zostały zaskoczone ciężkim ogniem przeciwlotniczym, co w połączeniu z liniową formacją samolotów, narażało je na ryzyko znacznych strat. Na dodatek podobnie jak w przypadku samolotów torpedowych, zadymienie spowodowane wcześniejszymi atakami utrudniło bombardierom uzyskanie czystego obrazu sytuacji, w sytuacji gdy dokładne wyrównanie nad celami było krytycznym czynnikiem uzyskania odpowiedniej celności.

Początkowym celem była Nevada, co było o tyle dziwnym wyborem, że okręt ten nie stał samotnie i jako taki był dogodnym celem dla ataków torpedowych. Atak na Nevadę został jednak przerwany przez eksplozję magazynów USS „Arizony” (BB-39). Ponowny atak na nią, a być może nawet dwa, zostały przerwane z powodu zadymienia. Ostatecznie udało im się sformować atak na USS „Maryland” (BB-46). Z dziesięciu grup samolotów, dwie grupy – w tym formacja Fuchidy – zrzuciły swoje bomby całkowicie niecelnie. Druga zaś, usiłując zbombardować „Californię” (BB-44), o 08:25 zrzuciła swoje bomby w lagunę po stronie dziobowej części sterburty. Z dwóch formacji atakujących „Arizonę” każda uzyskała po jednym trafieniu, jedna z bomb trafiła też stojący obok transportowiec USS „Vestal” (AR-4).

Po ataku

Zniszczony SB2U Vindicator na lotnisku Ewa Field

USS „Arizona” zniszczony podczas ataku

W ciągu jednego dnia zginęło w amerykańskiej bazie wojskowej 2335 żołnierzy i marynarzy oraz 68 cywilów. Rany odniosło odpowiednio 1143 i 35 osób. Jednak tego zdarzenia podobno można było uniknąć – w nocy amerykański niszczyciel USS „Ward” dostrzegł jeden z miniaturowych japońskich okrętów podwodnych próbujących wślizgnąć się do Pearl Harbor, powiadomił oficera dyżurnego i rozkazano otworzyć ogień. Trafiono kiosk okrętu, po czym ten zatonął. Jednak dowódca niszczyciela pełnił swój pierwszy patrol morski jako kapitan niszczyciela, więc oficer dyżurny zignorował jego ostrzeżenie, myśląc iż zobaczono wieloryba.

Z ośmiu amerykańskich pancerników obecnych w porcie, 5 zostało zatopionych, a pozostałe 3 odniosły lekkie uszkodzenia. Ponadto Amerykanie utracili dwa niszczyciele i jeden stary pancernik USS „Utah” służący jako okręt-cel oraz jednostka szkoleniowa obrony przeciwlotniczej, a wiele innych mniejszych okrętów odniosło uszkodzenia. Amerykanie stracili również wiele samolotów zniszczonych na lotniskach. Zwycięstwo Japonii kosztowało ją zaledwie 29 samolotów i 5 miniaturowych okrętów podwodnych oraz 65 ludzi.

Jednak amerykańskie straty miały w rzeczywistości dużo mniejsze znaczenie, niż się z początku wydawało. Dalsze działania na Pacyfiku udowodniły, że tradycyjne pancerniki nie są w stanie odgrywać znaczącej roli w wojnie morskiej zdominowanej przez lotnictwo. Tak więc wyeliminowanie około połowy amerykańskich okrętów tego typu nie miało decydującego wpływu na praktyczne możliwości bojowe amerykańskiej floty. Japończycy zdawali sobie z tego sprawę i dlatego za najważniejsze cele uważali amerykańskie lotniskowce, a tych akurat nie było w porcie podczas japońskiego ataku.

Mimo to japoński sukces był dla Amerykanów dużym szokiem i skłonił ich do przejścia do obrony na akwenie Pacyfiku. To pozwoliło Japończykom na przeprowadzenie udanej serii śmiałych ataków i stworzenie rozległej pozycji obronnej przez opanowanie szeregu wysp na wielkim łuku od Aleutów po Birmę, a także zniszczenie sił amerykańskich na Filipinach. Pasmo japońskich zwycięstw na Pacyfiku ciągnęło się przez następne pół roku, aż do ich klęski w bitwie pod Midway.

Atak Japończyków był bezprecedensowy, bowiem nie wypowiedzieli oni wcześniej wojny Amerykanom. W okresie bezpośrednio poprzedzającym japoński atak, obserwowano jednak symptomy zbliżającego się ataku, były one jednak błędnie interpretowane, nierozpoznane lub ignorowane. Dowództwo amerykańskiej Floty Pacyfiku, zdając sobie sprawę z nieuchronności wojny z Japonią, spodziewało się raczej cesarskiego ataku na Filipiny. Starało się wobec tego wzmocnić obronę Filipin, a w dalszej kolejności Wysp Midway.

Z pięciu zatopionych amerykańskich pancerników tylko dwa, USS „Arizona” i USS „Oklahoma”, zostały stracone bezpowrotnie. Pozostałe trzy, USS „California”, USS „Nevada” i USS „West Virginia”, zostały podniesione z dna w pierwszej połowie 1942 r., a następnie naprawione lub przebudowane i przywrócone do czynnej służby. „Oklahoma” został podniesiony i wprowadzony do suchego doku, ale wyremontowanie okrętu uznano za nieopłacalne. Do dziś na dnie na małej głębokości leży wrak pancernika „Arizona”, zniszczonego przez eksplozję wewnętrzną, która zabiła 1117 marynarzy, powodując blisko połowę amerykańskich strat podczas ataku. W 1962 r. wrak przekształcono w pomnik przez skonstruowanie bezpośrednio na nim specjalnej budowli.

Podczas ataku infrastruktura bazy w Pearl Harbor odniosła tylko nieznaczne szkody. Japończycy nie zniszczyli również ogromnych i łatwo widocznych zbiorników z olejem napędowym, niezbędnych do dalszych działań floty (zgromadzonych było 4,5 mln baryłek ropy). Stało się tak dlatego, iż atak na infrastrukturę i zapasy paliwa miał być przeprowadzony w III fazie ataku. Do tego jednak nie doszło, gdyż ostrożny admirał Nagumo stwierdził, że główny cel – neutralizacja amerykańskiej Floty Pacyfiku – został osiągnięty. Okazało się to potem fatalnym błędem, gdyż efekty III fazy ataku mogłyby wyłączyć z użycia port w Pearl Harbor na bardzo długi czas. Baza odegrała kluczową rolę w walkach na Pacyfiku, korzystając z doskonałego położenia, stosunkowo bliskiego do rejonów, gdzie odbywały się walki. Po ataku pierwszego dnia wojny Japończycy nie podjęli już jakichkolwiek prób ponownego ataku na bazę, choć kilkakrotnie ich samoloty próbowały wykonać nad nią loty rozpoznawcze.

Dzień po ataku prezydent Franklin Delano Roosevelt wygłosił orędzie do narodu amerykańskiego o treści:

Wczoraj, 7 grudnia 1941 roku – w dniu hańby – Stany Zjednoczone Ameryki zostały w niesprowokowanym i tchórzliwym ataku z premedytacją zaatakowane przez morskie i lotnicze siły Cesarstwa Japonii. Z żalem zawiadamiam was, że wielu Amerykanów straciło życie. Wobec tego zwracam się do Kongresu, aby ogłosił stan wojny pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, a Japonią.

Kongres 8 grudnia podjął żądaną uchwałę. W odpowiedzi, 11 grudnia sojusznicy Japonii, III Rzesza i Królestwo Włoch, wypowiedzieli wojnę Stanom Zjednoczonym. Tego samego dnia stan wojny z oboma tymi państwami ogłosił Kongres USA.

Nie ustalono kto był pierwszą ofiarą japońskiego nalotu na Pearl Harbor, jednakże pierwsza depesza wysłana do USA z informacją o zabitym w wyniku tego ataku żołnierzu amerykańskim, dotyczyła Roberta Niedźwiedzkiego – Amerykanina polskiego pochodzenia. Niektóre źródła podają, że w ten sposób stał się on pierwszym oficjalnie zarejestrowanym żołnierzem amerykańskim poległym w czasie II wojny światowej (oraz że pierwszym poległym w I wojnie światowej Amerykaninem był również żołnierz polskiego pochodzenia). Inne źródła jako pierwszego Amerykanina poległego w czasie konfliktu podają Roberta M. Loseya, który zginął w Norwegii w kwietniu 1940, a więc ponad półtora roku przed japońskim atakiem. Co do pierwszego Amerykanina poległego w czasie I wojny światowej nie ma zgodności, jednak żadna z domniemanych osób nie jest polskiego pochodzenia.

Następnego dnia po ataku na Pearl Harbor – 8 grudnia 1941 – samoloty japońskie przeprowadziły intensywne i wielokrotne naloty na Dalekie Wyspy Mniejsze Stanów Zjednoczonych – Howland, Baker, Jarvis oraz wyspy z atolu Feniks, wspierane ostrzałem artyleryjskim z okrętów podwodnych. W ich wyniku zginęło dwóch kolonistów na wyspie Howland. Stany Zjednoczone wycofały kolonistów i personel wojskowy z tych wysp, a atak Japończyków na wyspy został utajniony (nie był nawet raportowany do Waszyngtonu).

Straty amerykańskie

Nazwa okrętu	Klasa	Rodzaj trafień	Uszkodzenia	Zabici	Status
USS „Arizona”	pancernik	7 bomb (w tym 4 bezpośrednie trafienia)	zatopiony	1177	całkowite zniszczenie
USS „California”	pancernik	2 bomby, 2 torpedy	zatopiony	100	przywrócony do służby w styczniu 1944
USS „Cassin”	niszczyciel	1 bomba	spalony	brak	przywrócony do służby w lutym 1944
USS „Curtiss”	tender wodnosamolotów	1 bomba, zderzenie z 1 samolotem wroga	częściowe zniszczenie pokładów, uszkodzony dźwig	19	przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Downes”	niszczyciel	brak	spalony	brak	przywrócony do służby w listopadzie 1943
USS „Helena”	lekki krążownik	1 torpeda	częściowe zalanie	20	przywrócony do służby w styczniu 1942
USS „Honolulu”	lekki krążownik	brak bezpośrednich, 1 wybuch w bezpośredniej bliskości	niewielkie uszkodzenia kadłuba	brak	pozostał w służbie po naprawach
USS „Maryland”	pancernik	2 bomby	lekkie uszkodzenia	4	przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Nevada”	pancernik	16 bomb (w tym 6 bezpośrednich trafień), 2 torpedy	stosunkowo niewielkie, osadzony na mieliźnie	60	przywrócony do służby w październiku 1942
USS „Oglala”	stawiacz min	1 torpeda, 1 bomba w pobliżu	zatopiony	brak	przywrócony do służby w lutym 1944
USS „Oklahoma”	pancernik	10 torped (w tym 9 bezpośrednich trafień)	zatopiony	429	podniesiony z dna w listopadzie 1943; sprzedany na złom, zatonął
USS „Pennsylvania”	pancernik	1 bomba	niewielkie uszkodzenia	15 zabitych (i 14 zaginionych)	przywrócony do służby w kwietniu 1942
USS „Raleigh”	lekki krążownik	1 torpeda	lekkie uszkodzenia	brak	przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Shaw”	niszczyciel	3 bomby	częściowe zatopienie, zniszczenie przedniego magazynu	brak	przywrócony do służby latem 1942
USS „Tennessee”	pancernik	2 bomby	lekkie uszkodzenia	brak	przywrócony do służby w lutym 1942
USS „Utah”	pancernik	1 torpeda	częściowo zatopiony	58	wycofany ze służby – pozostaje w częściowym zanurzeniu do dziś
USS „Vestal”	okręt naprawczy	2 bomby; ogień z „Arizony”	nadpalenia, częściowe zalanie, osadzony na mieliźnie	brak	przywrócony do służby w sierpniu 1942
USS „West Virginia”	pancernik	2 bomby, 7 torped	zatopiony	106	przywrócony do służby w lipcu 1944

Zobacz też

• Tora! Tora! Tora! - hasło
• Tora! Tora! Tora! - film
• Takeo Yoshikawa
• Pearl Harbor (film)
• Pearl Harbor Trilogy: Red Sun Rising - gra wideo przedstawiająca m.in. atak na Pearl Harbor

Bibliografia

• Zbigniew Flisowski: Burza nad Pacyfikiem Tom 1. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986. ISBN 83-210-0412-1.
• Pearl Harbor; December 7, 1941. „Time”, grudzień 2016. Time Inc. Books. ISSN 0040-781X. (ang.). brak numeru strony
• Fryderyk Zbiniewicz: Armia Radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami 1941-1945. Warszawa: 1988. ISBN 83-11-07489-5.
• Alan Zimm: The Attack on Pearl Harbor: Strategy, Combat, Myths, Deceptions. Casemate Publishers, 2011. ISBN 978-1-61200-010-7. Brak numerów stron w książce