Hispano-Suiza
 przedwojenne logo Hispano-Suiza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Bezons, Francja |
| Data założenia |
1904 |
| Data likwidacji |
2016 |
| Forma prawna |
spółka zależna |
| Prezes |
Eric Valentin |
| Udziałowcy |
Safran (100%) |
| Zatrudnienie |
53 (2015)[1] |
| Strona internetowa | |
Hispano-Suiza – dawny hiszpański producent sprzętu lotniczego, broni i samochodów luksusowych z siedzibą w Bezons działający w latach 1904–2016. Należał do francuskiego koncernu lotniczego Safran.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początki
[edytuj | edytuj kod]Historia przedsiębiorstwa sięga roku 1898, kiedy to hiszpański kapitan artylerii Emilio de la Cuadra rozpoczął w Barcelonie produkcję samochodów elektrycznych[2] pod nazwą La Cuadra. W 1903 przedsiębiorstwo upadło, jednak pomysłodawca nie zarzucił swojej działalności koncentrując się odtąd na wytwarzaniu silników spalinowych[2]. W 1904 firma została reaktywowana pod zmienioną nazwą La Hispano–Suiza Fábrica de Automóviles z inicjatywy Damiána Mateu i szwajcarskiego inżyniera Marca Birkigta[3]. Rok później zakłady w Barcelonie opuścił pierwszy samochód[3], koncentrując się odtąd na konstruowaniu luksusowych samochodów konkurujących m.in. z brytyjskim Rolls-Royce'm[2].
W 1911 utworzono nową fabrykę na przedmieściach Paryża w Levallois-Perret, a w 1914 do dużych zakładów w Bois–Colombes[3]. W międzyczasie Hispano-Suiza skonstruowało i opracowało samochód na specjalne zamówienie ówczesnego hiszpańskiego monarchy, Alfonsa XIII Burbona[3], który nazwano na jego cześć Hispano-Suiza Alfonso XIII[3]. W 1919 roku rozpoczęła się produkcja najpopularniejszego i najdłużej wytwarzanego pojazdu marki Hispano-Suiza w postaci wytwarzanego przez kolejne 14 lat modelu Hispano-Suiza H6[2]. Wraz z początkiem I wojny światowej firma rozpoczęła produkcję silników lotniczych[3]. W 1938 roku zakłady produkcyjne pod Paryżem opuścił ostatni w historii samochód Hispano-Suizy, model J12[4]. Na początku II wojny światowej firma wstrzymała produkcję silników samochodowych i samochodów, lecz rozpoczęła produkcję silników lotniczych. Po zakończeniu wojny firma nie powróciła już nigdy do produkcji samochodów osobowych[2].
Okres powojenny
[edytuj | edytuj kod]W okresie powojennym, z połową lat 40. XX wieku Hispano-Suiza stało się firmą branży lotniczej, wytwarzając samoloty, a przede wszystkm - silniki lotnicze. Znana był także z produkcji armat przeciwlotniczych małego kalibru (jej najbardziej znaną konstrukcją było działko HS.404)[5]. W 1968 roku Hispano-Suiza zostało przejęte przez francuskiego producenta silników lotniczych nazywającego się wówczas SNECMA[4], z kolei w 1999 przeniesiono produkcję turbin poza Hiszpanię do fabryki w podparyskim Bezons we Francji. W 2005 przedsiębiorstwo weszło w skład nowej grupy powstałej po fuzji SNECMA z Sagemem o nazwie Safran Group[6]. Po 2005 roku, Hispano-Suiza wywodzące się z pnia oryginalnej hiszpańskiej firmy powstałej w 1904 roku istniało jeszcze przez kolejne 11 lat. W maju 2016 roku francuski właściciel podjął przełomową decyzję o zakończeniu stosowania nazwy Hispano-Suiza, zastępując ten oddział nowym o nazwie Safran Transmission Systems[7].
Modele samochodów
[edytuj | edytuj kod]
Historyczne
[edytuj | edytuj kod]- HP (1904–1909)
- Alfonso XIII (1911–1914)
- T21 (1913–1914)
- T22 (1913–1914)
- T23 (1913–1914)
- T26 (1913–1915)
- T30 (1915–1924)
- L6 (1924)
- T48 (1928)
- H6 (1919–1933)
- T64 (1929–1933)
- T60 (1932–1933)
- T49 (1924–1936)
- T56 (1928–1936)
- T64 (1929–1936)
- K6 (1934–1937)
- J12 (1931–1938)
- H6B Dubonnet Xenia (1938)
Studyjne
[edytuj | edytuj kod]- Hispano-Suiza HS21 (2000)
- Hispano-Suiza K8 (2001)
- Hispano-Suiza HS21 GTS (2002)
Lotnictwo
[edytuj | edytuj kod]
Samoloty
[edytuj | edytuj kod]- Hispano Barrón (1919)
- Hispano-Suiza E-30 (1930)
- Hispano-Suiza E-34 (1935)
- Hispano HS-42 (1942)
- Hispano HA-100 (1954)
- Hispano HA-1112 (1954)
- Hispano HA-200 (1955)
Silniki lotnicze
[edytuj | edytuj kod]- Hispano-Suiza 6M
- Hispano-Suiza 6P
- Hispano-Suiza 8A
- Hispano-Suiza 8B
- Hispano-Suiza 8E
- Hispano-Suiza 8F
- Hispano-Suiza 9Q
- Hispano-Suiza 9T
- Hispano-Suiza 9V
- Hispano-Suiza 12B
- Hispano-Suiza 12G
- Hispano-Suiza 12H
- Hispano-Suiza 12J
- Hispano-Suiza 12K
- Hispano-Suiza 12L
- Hispano-Suiza 12M
- Hispano-Suiza 12N
- Hispano-Suiza 12X
- Hispano-Suiza 12Y
- Hispano-Suiza 12Z
- Hispano-Suiza 14AA
- Hispano-Suiza 14AB
- Hispano-Suiza 14H
- Hispano-Suiza 18R
- Hispano-Suiza 18S
- Hispano-Suiza 24Z
- Hispano-Suiza 48H
- Hispano-Suiza 48Z
- Hispano-Suiza R.300
- Hispano-Suiza R.800
- Hispano-Suiza Tay
- Hispano-Suiza Verdon
- Latécoère-Hispano-Suiza 36Y
Reaktywacje
[edytuj | edytuj kod]
Mazel Inginieros
[edytuj | edytuj kod]Początek XXI wieku przyniósł pojawienie się pierwszych od 60 lat prób wznowienia produkcji samochodów marki Hispano-Suiza, po raz ostatni użytej w 1938 roku przy zakończeniu produkcji modelu Hispano-Suiza J12[8]. W roku 2000 hiszpańskie przedsiębiorstwo inżynieryjne Mazel Ingenieros wykorzystało prawa do stosowania nazwy w celu opracowania w kolejnych latach linii trzech prototypów mających zwiastować pierwsze nowożytne samochody Hispano-Suiza. Na Geneva Motor Show w marcu przedstawiono studium luksusowego coupe o nazwie Hispano-Suiza HS21[9].
Rok później na tej samej szwajcarskiej wystawie przedstawiono prototyp dużej, niemal 5-metrowej luksusowej limuzyny Hispano-Suiza K8[10]. Ostatnim z trzech prototypów była zapowiedź wyczynowego supersamochodu Hispano Suiza HS21 GTS, który przedstawiony został podczas Geneva Motor Show w marcu 2002 roku[11]. Żaden z pojazdów nie trafił do seryjnej produkcji.
Hispano-Suiza Automobilmanufaktur
[edytuj | edytuj kod]
W 2010 roku marka samochodowa Hispano-Suiza powróciła do użytku z inicjatywy austriackiego projektanta Erwina Leo Himmela, który po latach pracy dla m.in. Volkswagen Group i Subaru zdecydował się opracować własną wizję nowożytnego samochodu Hispano-Suiza w ramach wówczas istniejącej firmy o nazwie Delmar 04[12]. Podczas Geneva Motor Show w marcu 2010 roku przedstawiono prototyp średniej wielkości samochodu sportowego wyposażonego w silnik V10 Lamborghini[13]. Po prezentacji prototypu koordyujące prace na pojazdem przedsiębiorstwo z siedzibą w Szwajcarii[12] zmieniło nazwę na Hispano-Suiza Automobilmanufaktur[12], które pracowało nad wdrożeniem prototypu z 2010 roku do produkcji[13], co nie doszło do skutku przez kolejne lata[13]. Doszło za to do konfliktu ze spadkobiercami założycieli dawnego hiszpańskiego Hispano-Suiza, którzy stwierdzili, że Erwin Leo Himmel bezprawnie korzysta z nazwy[12].
Zmianie uległo to w 2019 roku, gdy szwajcarskie Hispano-Suiza z powodzeniem przedstawiło produkcyjny model wyczynowego hipersamochodu Hispano-Suiza Maguari HS1 GTC. Przedsiębiorstwo planuje wyprodukować łącznie ok. 300 sztuk samochodów zbudowanych na indywidualne zamówienie, z ceną 2,2 miliona euro za każdy egzemplarz[14].
Hispano-Suiza Cars
[edytuj | edytuj kod]Równolegle z przywróceniem do użytku nazwy Hispano-Suiza w 2019 roku przez szwajcarskie przedsiębiorstwo dla pierwszego od 1938 roku seryjnego samochodu, tego samego dokonała zupełnie inna, niepowiązana grupa inwestorów z dawnego kraju pochodzenia firmy - Hiszpanii. Przez ostatnią dekadę procesowali się oni z Erwinem Leo Himmelem, zarzucając mu bezprawne stosowanie nazwy Hispano-Suiza[12], jednakże hiszpański sąd oddalił wszystkie oskarżenia[12]. Hispano-Suiza Cars założył prawnuk założyciela historycznego przedsiębiorstwa, Miguel Suqué Mate, za swój produkt obierając sportowy samochód elektryczny utrzymany w estetyce retro-futurystycznej o nazwie Hispano-Suiza Carmen[15], który wprost swoim wyglądem nawiązuje do ostatniego w dotychczasowej historii pojazdu dawnego Hispano Suiza - zbudowanego w jednej sztuce w 1938 roku Hispano-Suiza H6C Dubonnet Xenia[15]. Planowane jest zbudowanie limitowanej serii 19 egzemplarzy[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hispano-Suiza Information. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e 14.06.1904 Założenie marki Hispano-Suiza. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Hispano Suiza—A Brief History. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ a b PAST – THE LEGEND. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ Ciepliński i Woźniak 1994 ↓, s. 85.
- ↑ Dolina Lotnicza. dolinalotnicza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-01)]..
- ↑ Hispano-Suiza zmienia nazwę. Teraz to Safran Transmission Systems. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
- ↑ Famous luxury automotive brand returns – Hispano Suiza to present Maguari HS1 GTC. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ Hispano-Suiza HS21. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ 2001 Hispano Suiza K8. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ 2002 Hispano-Suiza HS21-GTS Prototype. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Who has the right to use the Hispano Suiza name?. [dostęp 2021-12-12]. (ang.).
- ↑ a b c Der Storch fliegt wieder. [dostęp 2021-12-12]. (niem.).
- ↑ Hispano Suiza Maguari HS1 GTC - szwajcarskie superauto o mocy 1070 KM. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
- ↑ a b c Hispano Suiza powraca – i to dwa razy!. [dostęp 2021-12-12]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 85. ISBN 83-86028-01-7.