Interwencja humanitarna

Interwencja humanitarna – groźba lub działanie podjęte przez państwo, grupę w jego obrębie, grupę państw bądź też organizację międzynarodową, które przy użyciu siły interweniują w sprawy wewnętrzne innego państwa, głównie w celu ochrony jego obywateli przed masowymi naruszeniami uznanych międzynarodowo praw człowieka^[1]. Jest to jednostkowe wydarzenie mające swój początek i koniec, wymierzone w struktury władzy danego państwa. Trudno orzekać o jego legalności, niemniej jednak stanowi ono naruszenie konwencjonalnych zasad stosunków międzynarodowych.

Argumenty na rzecz interwencji humanitarnej

Państwa mają nie tylko legalne prawo, ale także moralny obowiązek interwencji w sytuacjach łamania praw człowieka, ludobójstwa oraz masowych mordów, naruszających podstawowe standardy ludzkiego zachowania^[2].
Państwo posiada wartość moralną tylko wtedy, gdy respektuje prawa jednostek i ich interesy. W sytuacji, gdy tego nie robi traci swoją suwerenność oraz może stać się obiektem agresji innych krajów.
Według zwolenników podejścia legalistycznego prawa człowieka są ważniejsze od praw państw do suwerenności.
Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Argumenty przeciw interwencji humanitarnej

Podstawowe przyczyny skłaniające państwa do podjęcia interwencji nie mają podłoża humanitarnego.
Państwo, motywowane humanitarnie, nie powinno narażać własnych sił zbrojnych na zagrożenie, ponieważ naruszona zostaje w ten sposób umowa pomiędzy państwem a obywatelami.
Prawo do interwencji humanitarnej mogłoby podlegać nadużyciom ze strony państw, które pod pretekstem ochrony praw człowieka uciekałyby się do realizacji swych tradycyjnych interesów narodowych.
Państwa stosują zasadę interwencji humanitarnej w sposób wybiórczy.
W obliczu braku konsensu, co do zasad rządzących podjęciem indywidualnej lub zbiorowej interwencji humanitarnej, ustanowienie prawa do niej naruszałoby ład międzynarodowy.
Interwencja humanitarna zawsze będzie oparta na preferencjach kulturowych silnych państw.

Aspekty prawne interwencji humanitarnej

Zgodnie z VII rozdziałem Karty Narodów Zjednoczonych każde państwo jest podmiotem suwerennym, co obliguje pozostałe kraje do nieinterwencji oraz zakazu stosowania siły wobec tego państwa jako środka rozstrzygania konfliktów zarówno o zasięgu międzynarodowym, jak i wewnętrznym. Według VII rozdziału Karty NZ, Organizacja Narodów Zjednoczonych nie ma prawa interweniować w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa^[3]. Jednakże Karta przewiduje dwa wyjątki od tej zasady. Pierwszy dotyczy możliwości użycia siły lub stosowania groźby w stosunkach międzynarodowych w sytuacji, gdy sprowadzałoby się to do akcji autoryzowanej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w trybie przewidzianym przez rozdział VII Karty, w przypadku zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Drugi wyjątek jest związany z wojnami narodowowyzwoleńczymi. Prawomocnym wyjątkiem od zakazu użycia siły jest również prawo do samoobrony zapisane w art. 51 Karty NZ.

Karta NZ zobowiązuje państwa do ochrony podstawowych praw człowieka, a zwyczajowe prawo międzynarodowe przewiduje możliwość skorzystania z interwencji humanitarnej.

Wymaga to aby państwa nie tylko działały zgodnie z zasadą, której przypisuje się status prawa zwyczajowego, ale także czyniąc w ten sposób, powinny wierzyć, że działanie to jest zgodne z prawem. Stan taki nazywa się w terminologii prawa międzynarodowego mianem opinio iuris.

Przykłady interwencji humanitarnych

MONUSCO – operacja ONZ w Kongo (1964)
Wietnamska interwencja w Kambodży (1978)
UNITAF – misja pokojowa w Somalii (1992)
UNAMIR – misja pokojowa w Rwandzie (1993)

Zobacz też

Przypisy

↑ Anna Jórasz: Interwencja humanitarna - (po)mocna dłoń Zachodu?. psz.pl, 2008-09-30. [dostęp 2013-09-08].
↑ Sposób, w jaki państwo traktuje własnych obywateli nie jest wewnętrzną sprawą tego państwa - obowiązują pewne uniwersalne prawa człowieka. Co więcej, ciężkie i masowe naruszenia praw człowieka stanowią (nawet, jeżeli mają miejsce tylko w granicach jednego państwa) zagrożenie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a to już upoważnia Radę Bezpieczeństwa do zajęcia się sprawą, w tym do posłużenia się kompetencjami z Rozdziału VII. Sytuacja komplikuje się, gdy w przypadku niemożności osiągnięcia jednomyślności stałych członków Rady Bezpieczeństwa, nie jest możliwa akcja ONZ. Można bronić tezy, że państwo, które masowo i ciężko narusza podstawowe prawa człowieka, traci ochronę wynikającą z prawa międzynarodowego, w tym prawo do poszanowania własnej integralności terytorialnej. Poza tym akcja w celu ochrony obcych obywateli nie ma na celu godzenia w “integralność terytorialną i niezawisłość polityczną” tego państwa, a zatem art. 2 ust. 4 nie ma w tym przypadku zastosowania. Ale z drugiej strony obecność obcych wojsk na terytorium państwa zawsze godzi w jego integralność terytorialną, niezależnie od intencji, jakie przyświecają interweniującemu państwu.Uzupełniające materiały do wykładów z prawa międzynarodowego s.242 - 243
↑ Rozdział VII - Akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji Karta Narodów Zjednoczonych

Bibliografia

Globalizacja polityki światowej. Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych, JohnJ. Baylis (red.) i inni, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, ISBN 978-83-233-2460-7, OCLC 297669892 .
Domagała A., Interwencja humanitarna w stosunkach międzynarodowych, Bydgoszcz-Wrocław: Oficyna Wydawnicza Branta, 2008, ISBN 978-83-61668-73-2
Pattison J., Humanitarian Interwention and the Responsibility to Protect: Who should intervene?, Oxford: Oxford University Press, 2010, ISBN 978-0-19-956104-9
AgnieszkaA. Szpak AgnieszkaA., Interwencja humanitarna. Aspekt prawny, Toruń: Wydaw. Adam Marszałek, 2005, ISBN 83-7441-161-9, OCLC 749732079 .
Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa : Wydawnictwo Sejmowe, 2006.

Linki zewnętrzne

Prawo do interwencji humanitarnych
The Argument about Humanitarian Intervention
Interwencje humanitarne
Interwencja humanitarna a pragmatyzm polityczny państw w stosunkach międzynarodowych
Niektóre aspekty prawne interwencji humanitarnej
Prawnomiędzynarodowe aspekty użycia siły we współczesnych stosunkach międzynarodowych
Zbrojna interwencja humanitarna : prawne, moralne i polityczne dylematy
Międzynarodowa solidarność. Operacje pokojowe ONZ, NATO i UE. iz.poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
Międzynarodowy Trybunał Karny a prawnomiędzynarodowa odpowiedzialność sprawców przestępstw wojennych. stosunki-miedzynarodowe.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
Karta Narodów Zjednoczonych

[1] Anna Jórasz: Interwencja humanitarna - (po)mocna dłoń Zachodu?. psz.pl, 2008-09-30. [dostęp 2013-09-08].

[2] Sposób, w jaki państwo traktuje własnych obywateli nie jest wewnętrzną sprawą tego państwa - obowiązują pewne uniwersalne prawa człowieka. Co więcej, ciężkie i masowe naruszenia praw człowieka stanowią (nawet, jeżeli mają miejsce tylko w granicach jednego państwa) zagrożenie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a to już upoważnia Radę Bezpieczeństwa do zajęcia się sprawą, w tym do posłużenia się kompetencjami z Rozdziału VII. Sytuacja komplikuje się, gdy w przypadku niemożności osiągnięcia jednomyślności stałych członków Rady Bezpieczeństwa, nie jest możliwa akcja ONZ. Można bronić tezy, że państwo, które masowo i ciężko narusza podstawowe prawa człowieka, traci ochronę wynikającą z prawa międzynarodowego, w tym prawo do poszanowania własnej integralności terytorialnej. Poza tym akcja w celu ochrony obcych obywateli nie ma na celu godzenia w “integralność terytorialną i niezawisłość polityczną” tego państwa, a zatem art. 2 ust. 4 nie ma w tym przypadku zastosowania. Ale z drugiej strony obecność obcych wojsk na terytorium państwa zawsze godzi w jego integralność terytorialną, niezależnie od intencji, jakie przyświecają interweniującemu państwu.Uzupełniające materiały do wykładów z prawa międzynarodowego s.242 - 243

[3] Rozdział VII - Akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji Karta Narodów Zjednoczonych

[1]

[2]

[3]