List do Rzymian
List do Rzymian [Rz] – jeden z listów Nowego Testamentu autorstwa apostoła Pawła. List został napisany najprawdopodobniej pod koniec trzeciej podróży misyjnej apostoła Pawła w Koryncie w latach 57/58 n.e. Adresatem listu była rzymska gmina chrześcijańska.
Autorstwo
[edytuj | edytuj kod]Zarówno świadectwa wewnętrzne (nowotestamentowe) jak i zewnętrzne przemawiają na rzecz Pawłowego autorstwa. List był cytowany jako kanoniczny przez: Klemensa Rzymskiego, Ignacego Antiocheńskiego, Polikarpa[1], posługiwali się nim Walentyn, Herakleon, Bazylides, Ptolemeusz[2]. Pawłowi przypisują ten list: Marcjon, Ireneusz z Lyonu, Klemens Aleksandryjski, Tertulian, Orygenes. Fragment Muratoriego zalicza go do Listów Pawłowych[2].
Jeszcze w starożytności kwestionowano Pawłowe autorstwo dwóch ostatnich rozdziałów. Według Orygenesa Marcjon wyciął z Listu wszystko począwszy od miejsca, w którym napisano „wszystko, co nie jest z wiary, jest grzechem” (Rz 14,23) aż do końca Listu[2].
Miejsce powstania Listu
[edytuj | edytuj kod]List prawdopodobnie powstał w Koryncie, gdy Paweł zamieszkiwał w domu Gaiusa. Spisany został przez Tercjusza, który pełnił rolę skryby (Rz 16,22)[3][4]. Na rzecz Koryntu przemawia kilka przesłanek. Według Dz 20,3 Paweł zatrzymał się na trzy miesiące w Achai przed swą podróżą do Jerozolimy. Najbardziej prawdopodobnym miejscem, w którym mógł wtedy się zatrzymać, był Korynt[3]. Wzmiankowana w Rz 16,1 Feba była diakonisą w kościele w Kenchreach, porcie leżącym na wschód od Koryntu, mogła być tą osobą, która dostarczyła List do Rzymu, ponieważ w momencie redagowania Listu zdaje się wyruszać w drogę[3]. Erast, wzmiankowany w Rz 16,23, według najstarszej tradycji był tym samym Erastem, który został wymieniony w 2 Tm 4,20, więc również mieszkał w Koryncie[3][5].
Datowanie Listu
[edytuj | edytuj kod]List nie pozwala na precyzyjne ustalenie czasu jego powstania, niemniej został napisany w czasie, gdy zebrano kolektę na rzecz wiernych z Jerozolimy, a to oznacza, że wizyta Pawła w Grecji dobiegała końca. Większość badaczy datuje powstanie Listu na koniec 55/początek 56 lub koniec 56/początek 57 roku[6][7]. Wczesny 58 oraz wczesny 55 również są brane pod uwagę. Natomiast Gerd Lüdemann jest zwolennikiem wcześniejszego datowania, na 51/52 (lub 54/55)[8].
Jedność literacka Listu
[edytuj | edytuj kod]Pawłowe autorstwo tego listu nigdy nie było kwestionowane. Pewne wątpliwości zgłaszane są w związku z rozdziałem 16, który zawiera katalog imion. Związane są one z pytaniem, czy apostoł, który przedtem nie był w Rzymie, mógłby znać tylu ludzi tam mieszkających. Niektóre z tych osób przebywały w owym czasie w Azji Mniejszej (w Efezie). Dlatego też proponowano, by rozdział 16 uznać za List do Efezjan. Wyjaśnienie to znajduje oparcie w starożytnych rękopisach (). Ponadto w niektórych rękopisach – Kodeks Boerneriański – brak jest słów „w Rzymie” (1,7.15)[9].
Część rękopisów umieszcza doksologię w różnych miejscach Listu do Rzymian, niektóre dublują doksologię, a inne w ogóle jej nie zawierają[10]:
- po 16,23 umieszczają: Sinaiticus, Vaticanus, Ephraemi, Claromontanus, Laudianus, 81, 436, 630, 1739, 1962, 2127, Peszitta, cop, vg i inne;
- po 14,23 umieszczają: Codex Angelicus, Athous Lavrensis, 181, 326, 330, 451, 460, 614, 1241, 1877, 1881, 1984, 1985, 2492, 2495, Biblia gocka;
- po 14,23 i 16,23 umieszczają: Kodeks Aleksandryjski, Codex Porphyrianus, 5, 17, 33, 104, 109, arm;
- po 15,33 umieszcza ;
- brak doksologii: 010, 012, 629, g, 26.
Może to świadczyć, że pierwotnie List do Rzymian kończył się w 14,23 i nie zawierał dwóch ostatnich rozdziałów. Z drugiej strony niektórzy badacze próbowali argumentować, że niektóre starożytne rękopisy celowo omijały doksologię, inne zaś umieszczały ją po 14,23 ze względu na wykorzystanie w liturgii (katalog imion z Rz 16 nie nadaje się do liturgicznego zastosowania)[2].
Cel Listu
[edytuj | edytuj kod]List porusza te same zagadnienia, co List do Galatów, ale w sposób bardziej pogłębiony[11]. Głównym celem jest usprawiedliwienie przez wiarę. Paweł podkreśla powszechną grzeszność człowieczeństwa i konieczność usprawiedliwienia, zarówno dla pogan, jak i dla Żydów. Usprawiedliwienie jest wynikiem łaski i wyłącznie łaski. Autor wyjaśnia znaczenie chrztu jako uwolnienia od grzechu oraz włączenia do Kościoła. Paweł przyjmuje dualizm duszy i ciała, zarazem zapowiadając zmartwychwstanie ciała. Po części doktrynalnej autor przechodzi do tematów moralnych i praktycznych: podstawą życia chrześcijańskiego powinna być miłość, tolerancja w sprawach mniej ważnych i naśladowanie Chrystusa.
Znaczenie i rola
[edytuj | edytuj kod]Augustyn nawrócił się po lekturze fragmentu tego listu. List służył później Augustynowi jako broń w jego polemice z Pelagiuszem, reformatorzy Luter i Kalwin uczynili zeń podstawę dla obrony nauki o usprawiedliwieniu. Z powodu nauki o usprawiedliwieniu uważany przez Marcina Lutra za najważniejszy list Nowego Testamentu[12][13]. John Wesley, założyciel metodyzmu, podczas publicznego czytania przedmowy Lutra do tego Listu doświadczył nagłego rozgrzania serca. W wieku XX Karl Barth rozpoczął swoją działalność od napisania komentarza do tej właśnie księgi (1. wydanie w 1919, 2. wydanie w 1921)[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rubinkiewicz 1996 ↓, s. 353.
- ↑ a b c d Rubinkiewicz 1996 ↓, s. 354.
- ↑ a b c d Dunn 1988 ↓, s. XLIV.
- ↑ Stuhlmacher 1994 ↓, s. 5.
- ↑ Bruce 1983 ↓, s. 280–281.
- ↑ Bruce 1983 ↓, s. 12.
- ↑ Dunn 1988 ↓, s. XLIII.
- ↑ Dunn 1988 ↓, s. XLIII-XLIV.
- ↑ Gamble 1977 ↓, s. 36-55.
- ↑ Gamble 1977 ↓, s. 23-24.
- ↑ Rubinkiewicz 1996 ↓, s. 356.
- ↑ Cullmann 1968 ↓, s. 68.
- ↑ Stuhlmacher 1994 ↓, s. 1.
- ↑ Stuhlmacher 1994 ↓, s. 2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Komentarze
- James D.G. Dunn: Romans 9–16. Dallas, Texas: Word Books, 1988, seria: Word Bible Commentary. ISBN 0-8499-0252-5.
- F.F. Bruce: The Epistle of Paul to the Romans: An Introduction and Commentary. Leicester: Inter-Varsity Press, 1983, seria: Tyndale New Testament Commentaries. ISBN 0-8028-0062-9.
- Harry Y. Gamble: The textual history of the letter to the Romans: a study in textual and literary criticism. Wyd. 2. Wm. B. Eerdmans Publishing, 1977. ISBN 0-8028-1670-3.
- Peter Stuhlmacher: Paul's Letter to the Romans: A Commentary. Westminster: John Knox Press, 1994. ISBN 0-664-25287-7.
- Inne opracowania
- Oscar Cullmann: Zarys historii ksiąg Nowego Testamentu. przeł. W. Kowalska. Warszawa: PAX, 1968.
- Józef W. Rosłon & Ryszard Rubinkiewicz: Święty Paweł. W: Wstęp do Nowego Testamentu. R. Rubinkiewicz (red.). Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 299–425, seria: Wstęp do Pisma Świętego. ISBN 83-7014-266-4.