Plac Thomasa Woodrowa Wilsona w Warszawie
| Stary Żoliborz | |
 Widok z powietrza, od strony południowo-wschodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Poprzednie nazwy |
plac Stefana Żeromskiego, |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°16′08,0″N 20°59′11,0″E/52,268889 20,986389
| |
Plac Thomasa Woodrowa Wilsona – plac w dzielnicy Żoliborz w Warszawie.
Jego patronem jest dwudziesty ósmy prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson.
Układ
[edytuj | edytuj kod]Biorąc pod uwagę układ komunikacyjny plac Wilsona jest rondem. Zbiega się na nim pięć ulic:
- od północy ulica Mickiewicza
- od wschodu ulica Krasińskiego
- od północnego zachodu ulica Słowackiego
- od zachodu ulica Krasińskiego
- od południa ulica Mickiewicza
Plac Wilsona jest ważnym węzłem komunikacyjnym, z przystankami autobusowymi, tramwajowymi oraz stacją metra Plac Wilsona.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Plac został wytyczony ok. 1923 roku według projektu Józefa Jankowskiego, Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Jawornickiego w ciągu ulicy Adama Mickiewicza. Został wtedy nazwany placem Stefana Żeromskiego[1]. 21 lutego 1924 roku Rada Miasta jednomyślnie postanowiła uczcić pamięć prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona, zmarłego 3 lutego, poprzez nadanie jego imienia jednej z ulic, jednemu z placów bądź instytucji; ostateczny wybór w tym zakresie pozostawiono prezydium Rady, magistratowi i komisji ds. ogólnych[2]. Nazwę placu upamiętniającą amerykańskiego prezydenta nadano uchwałą Rady Miejskiej z dnia 27 września 1926[3][4].
W maju 1940[5] nazwa placu została zmieniona przez okupacyjne władze niemieckie na Danziger Platz (plac Gdański), mieszkańcy nie używali jednak tej nazwy[6].
Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 5 kwietnia 1951 nazwę placu zmieniono na plac Komuny Paryskiej[7] dla uczczenia 80. rocznicy Komuny Paryskiej[8]. Historyczną nazwę przywrócono na mocy uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 28 lutego 1990[9][4]. Uchwałą Rady m.st. Warszawy z dnia 30 sierpnia 2012 skorygowano wcześniej nadaną nazwę plac. im. T.W. Wilsona na plac Thomasa Woodrowa Wilsona[10].
Wymowa nazwy placu
[edytuj | edytuj kod]W opinii Rady Języka Polskiego nazwa placu od czasu nadania mu nazwy w dwudziestoleciu międzywojennym była tradycyjnie wymawiana w wersji spolszczonej (podobnie jak np. nazwa alei Jerzego Waszyngtona), z głoską w’ (miękkie w) na początku i taka wymowa jest nadal zalecana: Ci, którzy sądzą, że należy mówić „plac Łilsona”, po prostu tej tradycji nie znają[11].
Spolszczona wymowa nazwy placu jest także stosowana w zapowiedzi stacji metra Plac Wilsona w wykonaniu Ksawerego Jasieńskiego, nadawanych w wagonach pociągów metra[12].
Do nazwy placu nawiązuje m.in. tytuł lokalnego miesięcznika „Wilsoniak”.
Opis
[edytuj | edytuj kod]W latach 1926–1928 w północno-wschodnim narożniku placu, pomiędzy ulicami Mickiewicza, Tucholską i Krasińskiego, wzniesiono cztery budynki I kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM) zaprojektowane przez Brunona Zborowskiego[13]. W latach 1928–1932 pod nr 4 powstał Dom Spółdzielni Mieszkaniowej „Fenix” zaprojektowany przez Romana Felińskiego[14].
W latach 1925–1932 po południowo-wschodniej stronie placu założono park im. Stefana Żeromskiego[1].
3 maja 1943 o godz. 18.00 ze znajdującego się na placu głośnika ulicznego (tzw. szczekaczki) została nadana audycja patriotyczna Kierownictwa Walki Cywilnej zakończona hymnem narodowym[15]. Wysłuchało jej kilkaset zgromadzonych osób (w tym grupa niemieckich żołnierzy), a informacja o tym zdarzeniu błyskawicznie obiegła całe miasto[16]. W 1944 zabudowa placu została częściowo zniszczona[1]. Całkowicie zniszczona została I kolonia WSM[17].
Ok. 1955 plac został przebudowany, m.in. przesunięto tory tramwajowe, jezdnie, urządzono zieleńce[18].
W 1961 w budynku wzniesionym w miejscu I kolonii WSM przy placu otwarto kino „Wisła”[1].
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 958. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Z Rady Miejskiej. Uczczenie pamięci Wilsona. „Kurier Warszawski”. Nr 53, s. 5, 22 lutego 1924.
- ↑ Uchwała Rady Miejskiej z dnia 27 września 1926 r. w sprawie nazw ulic w Cytadeli i w mieście. „Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy”. nr 67/68, s. 1-3, 1926-10-20.
- ↑ a b Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 242. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 48. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Na Żoliborzu 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 39. ISBN 83-05-11180-6.
- ↑ Uchwała Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 5/6 kwietnia 1951 r. w sprawie zmiany nazw ulic i parku w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 5, poz. 39, s. 1, 1951-04-24.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 61, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Uchwała nr 93 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 28 lutego 1990 r. w sprawie nadania i przemianowania nazw ulic i placu.
- ↑ Uchwała nr XLI/1103/2012 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 30 sierpnia 2012 r.w sprawie nazw niektórych ulic i placu w Dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”. 6527, s. 1-14, 25 września 2012.
- ↑ Rada Języka Polskiego: Plac Wilsona. [w:] Opinie językowe [on-line]. 2004. [dostęp 2010-06-18].
- ↑ Jakub Jastrzębski. Symbole warszawskiego metra. „Skarpa Warszawska”, s. 56, kwiecień 2015.
- ↑ Łukasz Heyman: Nowy Żoliborz 1918–1939. Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 93–94.
- ↑ Michał Krasucki, Monika Powalisz: ŻOL. Ilustrowany atlas architektury Żoliborza. Centrum Architektury, 2014, s. 45. ISBN 978-83-937716-2-2.
- ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 476–478. ISBN 978-83-240-10578. OCLC 938718461. (pol.).
- ↑ Czesław Michalski: Wojna warszawsko-niemiecka. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1971, s. 350–352.
- ↑ Łukasz Heyman: Nowy Żoliborz 1918–1939. Wrocław: Ossolineum, 1976, s. 93.
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 79.