Santolina
 Santolina rosmarinifolia | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
santolina |
| Nazwa systematyczna | |
| Santolina L. Sp. Pl. 842. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Santolina (Santolina L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 26 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje zachodnią część basenu Morza Śródziemnego, zachodnią Europę po Wielką Brytanię i Niemcy na północy oraz Ukrainę i rejon Kaukazu[4]. Jako introdukowane i dziczejące gatunki z tego rodzaju rosną w różnych krajach Europy, Afryki i na obu kontynentach amerykańskich[4].
Rośliny te uprawiane są jako ozdobne (najbardziej popularna jest santolina cyprysikowata S. chamaecyparissus, której okazy uprawiane są prawdopodobnie klonem pierwotnie jednej rośliny)[5], także w Polsce[6][7]. Santolina rozmarynolistna S. rosmarinifolia wykorzystywana bywa lokalnie jako roślina przyprawowa. W przeszłości rośliny te wykorzystywano jako aromatyzujące i zabezpieczające ubrania przed owadami[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Silnie aromatyczne krzewy o pędach ścielących się i podnoszących oraz wzniesionych[8], zwykle srebrzyście lub szaro owłosionych[5][8].
- Liście
- Skrętoległe, pierzastoklapowane z ciasno ułożonymi odcinkami, owłosione[8].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki kwiatowe umieszczone pojedynczo na szczytach wzniesionych gałązek. Listki okrywy ułożone są w kilku rzędach, przy czym dolne są krótsze od górnych. Dno koszyczka jest lekko wypukłe, z łuseczkowatymi plewinkami. Kwiaty w koszyczku są zwykle obupłciowe, wszystkie są rurkowate z koroną żółtą do białawej, zwieńczoną 5 łatkami. Rurka korony zwykle jest ścieśniona i często oskrzydlona. Łącznik w główce pręcika ma koniec lancetowaty i płaski. Słupek zakończony jest dwoma nitkowatymi ramionami ze znamieniem w postaci dwóch linii na ramionach[8].
- Owoce
- Wydłużone i trój- lub pięciokanciaste niełupki, gładkie i pozbawione puchu kielichowego[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Santolininae, plemienia Anthemideae, podrodziny Asteroideae i rodziny astrowatych Asteraceae[9].
- Santolina africana Jord. & Fourr.
- Santolina ageratifolia Asso
- Santolina benthamiana Jord. & Fourr.
- Santolina canescens Lag.
- Santolina chamaecyparissus L. – santolina cyprysikowata
- Santolina corsica Jord. & Fourr.
- Santolina decumbens Mill.
- Santolina elegans Boiss. ex DC.
- Santolina ericoides Poir.
- Santolina etrusca (Lacaita) Marchi & D'Amato
- Santolina impressa Hoffmanns. & Link
- Santolina insularis (Gennari ex Fiori) Arrigoni
- Santolina ligustica Arrigoni
- Santolina magonica (O.Bolòs, Molin. & P.Monts.) Romo
- Santolina melidensis (Rodr.Oubiña & S.Ortiz) Rodr.Oubiña & S.Ortiz
- Santolina neapolitana Jord. & Fourr.
- Santolina oblongifolia Boiss. – santolina długolistna
- Santolina orocarpetana Riv.-Guerra
- Santolina pectinata Lag.
- Santolina pinnata Viv.
- Santolina rosmarinifolia L. – santolina rozmarynolistna
- Santolina semidentata Hoffmanns. & Link
- Santolina vedranensis (O.Bolòs & Vigo) L.Sáez, M.Serrano, S.Ortiz & R.Carbajal
- Santolina villosa Mill.
- Santolina virens Mill.
- Santolina viscosa Lag.
Zastosowanie i uprawa
[edytuj | edytuj kod]Niektóre gatunki ze względu na swoje aromatycznie pachnące liście i srebrzyste ubarwienie są uprawiane jako rośliny ozdobne. W polskich warunkach nie są w pełni odporne na mróz (strefy mrozoodporności 7–10[10]), dlatego zwłaszcza w centrum i na wschodzie uprawiane są jako rośliny jednoroczne. Wymagają słonecznego stanowiska i przepuszczalnego podłoża. Rozmnaża się je z sadzonek.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-05].
- ↑ a b c d Santolina L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-01-16].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 824, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 23. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 160, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e Peter Sell, Gina Murrell, Flora of Great Britain, Ireland, Isle of Man, and the Channel Islands, Cambridge, Eng. 1996, s. 469, ISBN 978-1-107-08892-4, OCLC 864938363.
- ↑ Genus Santolina L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-01-16].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.