Skamieniałości
Skamieniałości – zachowane w skałach szczątki organizmów (skamieniałości właściwe, strukturalne), a także ślady ich aktywności życiowej (skamieniałości śladowe). Skamieniałości powstają w wyniku procesu fosylizacji. Najczęściej fosylizacji ulegają tylko części szkieletowe. Proces ten zachodzi w wyniku zastąpienia pierwotnej substancji budującej części twarde organizmu innymi związkami mineralnymi (najczęściej węglanem wapnia lub krzemionką, a rzadziej np. dolomitem, syderytem, limonitem, pirytem lub fosforanami) o tym samym składzie chemicznym (np. przejście aragonitu w bardziej stabilny kalcyt) lub odmiennym składzie chemicznym. W przypadku części twardych zbudowanych ze stabilnych substancji (np. kalcytu, krzemionki) zachowują się one czasami bez żadnych przekształceń.
Najrzadszym typem skamieniałości są skamieniałości kompletne, do których zalicza się organizmy z zachowanymi również tkankami miękkimi[1], czasami w stanie niemal niezmienionym, dzięki szczególnemu zbiegowi okoliczności (zamrożenie, zakonserwowanie np. w asfalcie, mumifikacja itp.). Swoistą formą fosylizacji są szczątki zachowane w bursztynie (tzn. kopalnej żywicy pochodzącej z różnych gatunków drzew) oraz w martwicach wapiennych.
Osobnym typem skamieniałości są ośródki i odciski pośrednio tylko związane z elementami twardymi, odwzorowujące jedynie ich morfologię.
Znaczenie skamieniałości
[edytuj | edytuj kod]Skamieniałości dostarczają wiadomości o wyglądzie fauny i flory w minionych epokach. Są także jednym z podstawowych źródeł informacji o środowisku i klimacie tych epok, gdyż niektóre taksony żyły tylko w ściśle określonych warunkach (np. koralowce rafotwórcze wymagają wód morskich, płytkich, ciepłych). Wiele grup skamieniałości (np. graptolity, konodonty, amonity, otwornice) jest podstawą datowań skał osadowych, a w konsekwencji podstawą podziału czasu geologicznego na jednostki chronostratygraficzne. Masowe nagromadzenia skamieniałości skutkują ich skałotwórczym znaczeniem, np. węgiel i torf to nagromadzenia sfosylizowanych szczątków roślinnych, kreda pisząca to nagromadzenia glonów z grupy kokkolitów. Na podstawie różnowiekowych skamieniałości jednej grupy organizmów można też prześledzić jej rozwój i zmiany w czasie, toteż skamieniałości dostarczają także dowodów na ewolucję naturalną organizmów.
Czasem stosuje się pojęcie żywej skamieniałości, na określenie tych współcześnie żyjących taksonów, które są obecnie skrajnie nieliczne i słabo zróżnicowane gatunkowo, a w przeszłości były znacznie bardziej rozwinięte.
Badaniem skamieniałości zwierzęcych zajmuje się paleozoologia, a roślinnych – paleobotanika. Ogólnie nauka o skamieniałościach nosi nazwę paleontologia.
Za najstarsze odkryte skamieniałości uznaje się hematytowe struktury, które mogą być śladem działalności bakterii sprzed około 4 miliardów lat (możliwy zakres 3770 mln – 4300 mln lat). Znaleziono je w formacji skalnej Nuvvuagittuq w Quebecu wśród prawdopodobnych pozostałości kominów hydrotermalnych[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mary H. Schweitzer: Blood from Stone: How Fossils Can Preserve Soft Tissue. Scientific American, 2010-12-06. [dostęp 2010-12-06]. (ang.).
- ↑ Matthew S. Dodd, Dominic Papineau, Tor Grenne, John F. Slack, Martin Rittner, Franco Pirajno, Jonathan O’Neil, Crispin T.S. Little. Evidence for early life in Earth’s oldest hydrothermal vent precipitates. „Nature”. 543, s. 60–64, 2017. DOI: 10.1038/nature21377. (ang.).
