Skowronek białoskrzydły
| Alauda leucoptera[1] | |||
| Pallas, 1811 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
skowronek białoskrzydły | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska | |||
Skowronek białoskrzydły[4], kalandra białoskrzydła[5] (Alauda leucoptera) – gatunek małego ptaka z rodziny skowronków (Alaudidae), występujący głównie w Azji Środkowej i południowo-zachodniej Rosji. Do Polski zalatuje wyjątkowo[6]. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Skowronka białoskrzydłego opisał w 1789 Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae, nadając mu nazwę Alauda sibirica[2][7]. Później gatunek został przeniesiony do rodzaju Melanocorypha. Już w XX wieku okazało się, że nazwa Tanagra siberica Sparrman, 1786 jest młodszym synonimem Melanocorypha yeltoniensis (Forster, 1768) (kalandry czarnej), a zatem w rodzaju Melanocorypha epitet gatunkowy sibirica był już zajęty przez starszą nazwę Sparrmana i dla skowronka białoskrzydłego należało znaleźć nową nazwę naukową[8]. W 1933 Hartert i Steinbacher zasugerowali, by nazwać go Melanocorypha leucoptera, wykorzystując nazwę nadaną temu ptakowi przez Pallasa[8]. Autor ten opisał skowronka białoskrzydłego w 1811 pod nazwą Alauda leucoptera, a jako miejsce typowe wskazał Step Barabiński[9]. W 2013 Mlíkovský wykazał, że Pallas nie jest autorem nazwy Alauda leucoptera, gdyż została ona użyta przez Hablizla[a] w pracy opublikowanej anonimowo w języku rosyjskim w 1785[8]. Badacze ci znali się osobiście, tak więc najprawdopodobniej Pallas wykorzystał nazwę z publikacji Hablizla[8]. Mlíkovský zasugerował, by używać odtąd nazwy Melanocorypha leucoptera (Hablizl, 1785), a miejsce typowe zmienić na Krym[8], ale propozycja ta nie zyskała akceptacji innych systematyków[10].
Obecnie skowronek białoskrzydły znów zaliczany jest do rodzaju Alauda[3][4][11]. Jest to gatunek monotypowy[11][12].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Ptak ten gniazduje od południowo-zachodniej Rosji (na południe po tereny położone na północny zachód od Morza Kaspijskiego) na wschód po jezioro Bałchasz w Kazachstanie[12]. Większość populacji wędrowna[12]. Zimuje w południowo-zachodniej części zasięgu lęgowego i dalej na zachód po rejon na północ od Morza Czarnego oraz na południe po północny Iran[3][12].
W Polsce stwierdzony 4 razy, po raz ostatni w maju 1993 roku w Będziemyślu na Podkarpaciu[13]. Stwierdzenie z 1978 roku zostało odrzucone przez Komisję Faunistyczną[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek dość duży jak na skowronka, masywny, zwykle około 17–19 cm długości z rozpiętością skrzydeł sięgającą 35 cm. Masa ciała: samce 40–52 g, samice 36–48 g[12]. Samiec posiada rdzawą czapeczkę oraz pokrywy skrzydłowe. Upierzenie samicy mniej kontrastowe. U obu płci skrzydło barwy kasztanowatej z charakterystycznym białym paskiem na tylnej krawędzi[15].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]- Biotop
- Skowronek białoskrzydły występuje głównie na płaskim lub lekko pofałdowanym stepie (w tym porośniętym przez rośliny z rodzaju Artemisia), rzadziej na polach uprawnych. Poza sezonem lęgowym występuje w szerszym zakresie siedlisk trawiastych, w tym na ścierniskach[3].
- Gniazdo
- Ulepione z trawy, schowane wśród roślin na ziemi.
- Jaja
- 3–8 jaj wysiadywanych 12 dni.
- Głos
- Śpiew podobny do skowronka zwyczajnego, nieco bardziej melodyjny.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje skowronka białoskrzydłego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 100–500 tysięcy dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[16].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwisko tego przyrodnika bywa również zapisywane jako „Hablitz”.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Melanocorypha leucoptera, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2019-09-09] (ang.).
- ↑ a b D. Lepage: White-winged Lark Alauda leucoptera. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Alauda leucoptera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Alaudidae Vigors, 1825 - skowronki - Larks (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-17].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 242, 1999.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. [dostęp 2023-02-10].
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 799 (łac.).
- ↑ a b c d e Jiří Mlíkovský. The authorship and type locality of Melanocorypha leucoptera (Aves: Alaudidae). „Zootaxa”. 3616 (3), s. 298–300, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3616.3.9. (ang.).
- ↑ P.S. Pallas, Zoographia Rosso-Asiatica, t. 1, 1831 (oryg. 1811), Petropoli, s. 518 (łac.).
- ↑ Richard Schodde, Walter J. Bock, Edward C. Dickinson, Robert J. Dowsett, Mary K. Lecroy, Ricardo L. Palma & Carlo Violani. The correct authorship and type locality of Melanocorypha leucoptera (Aves: Passeriformes, Alaudidae). „Zootaxa”. 3779 (3), s. 397–398, 2014. DOI: 10.11646/zootaxa.3779.3.9. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nicators, Bearded Reedling, larks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e Alström, P.: White-winged Lark (Melanocorypha leucoptera). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-08)].
- ↑ wynik wyszukiwania: Melanocorypha leucoptera. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna. Rewizja współczesnych i historycznych stwierdzeń rzadkich ptaków w Polsce. „Ornis Polonica”. 55, s. 115–134, 2014.
- ↑ Kalandra białoskrzydła (Melanocorypha leucoptera) [online], www.ptaki.info [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagranie głosu i krótki filmik. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).