1782
Izgled
- Ovo je članak o godini 1782.
Milenijum: | 2. milenijum |
---|---|
Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
Decenija: | 1750-e 1760-e 1770-e – 1780-e – 1790-e 1800-e 1810-e |
Godine: | 1779 1780 1781 – 1782 – 1783 1784 1785 |
Gregorijanski | 1782. (MDCCLXXXII) |
Ab urbe condita | 2535. |
Islamski | 1196–1197. |
Iranski | 1160–1161. |
Hebrejski | 5542–5543. |
Bizantski | 7290–7291. |
Koptski | 1498–1499. |
Hindu kalendari | |
• Vikram Samvat | 1837–1838. |
• Shaka Samvat | 1704–1705. |
• Kali Yuga | 4883–4884. |
Kineski | |
• Kontinualno | 4418–4419. |
• 60 godina | Yang Voda Tigar (od kineske Ng.) |
Holocenski kalendar | 11782. |
Podrobnije: Kalendarska era |
Godina 1782 (MDCCLXXXII) bila je redovna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.
- 2. 1. - Jozefinizam: Edikt o toleranciji daje versku slobodu Jevrejima, ali im uvodi i neke obaveze i ograničenja. U Ugarskoj uveden iduće godine, u Galiciji, gde ih ima najviše tek 1789.
- 7. 1. - U Filadelfiji je otvorena Banka Severne Amerike (Bank of North America), de fakto centralna banka SAD do 1791.
- 11. 1. - Četvrti anglo-holandski rat, Zauzeće Trincomaleeja: Britanci zauzimaju holandsku luku na istoku Cejlona.
- 13. 1. - Sturm und Drang: u Mannheimu izvedena Schillerova drama "Razbojnici".
- 19. 1. - Anglo-francuski rat: Francuzi su se iskrcali na Saint Kitts, opsedaju tvrđavu na Brimstone Hillu do februara.
- 22. 1. - Zauzeće Demerare and Essequiba: Francuzi zauzimaju holandske kolonije u današnjoj Gvajani, nakon što su ih Englezi držali manje od godinu dana.
- 5. 2. - Nakon polugodišnje opsade utvrde sv. Filipa, franko-španske snage zauzimaju Menorcu.
- 12. 2. - Britanci su se predali na St. Kittsu, Francuzi ga drže samo do ugovora 1783.
- 15. 2. - Dungannonska konvencija Irskih dobrovoljaca iz Ulstera: traže zakonodavnu nezavisnost Irske, uz lojalnost britanskoj kruni.
- 17. 2. - Bitka kod Sadrasa je prva od anglo-francuskih pomorskih bitaka pored istočne obale Indije ove i sledeće godine. Francuzi podržavaju mizorskog vladara Hajdara Alija.
- 22. 2. - Francuzi zauzimaju Montserrat (vraćaju ga prema ugovoru iz 1783).
- 27. 2. - Britanski parlament glasa protiv nastavka rata u Americi, što je i praktični glas nepoverenja vladi.
- 28. 2. - Ediktom se ukida niz katoličkih kontemplativnih redova i samostana, za koje se smatra da ne služe nekoj društveno korisnoj svrsi.[1] Od 915 samostana u austrijskom dijelu ostati će ih 388. Ukinut je i pavlinski red koji je imao samostane u Lepoglavi i Sv. Petru u šumi - imutak je pretvoren u zaklade za pomoć siromašnim župama i dalju izgradnju školstva.
- 8. 3. - Gnadenhuttenski masakr: pensilvanijska milicija ubila 96 pacifističkih moravijskih Indijanaca u Ohaju.
- 20. 3. - Nakon što mu je zbog poraza u Američkom ratu za nezavisnost u Parlamentu izglasano nepovjerenje, britanski torijevski političar Lord North podnosi ostavku na mjesto premijera, a što je jedini takav slučaj u britanskoj historiji.
- 23. 3. - Objavljen je Choderlos de Laclosov epistolarni roman Les Liaisons dangereuses.
- 27. 3. - Charles Watson-Wentworth, 2. markiz od Rockinghama po drugi je put britanski premijer. Traži priznanje SAD.
- 31. 3. - Papa Pio VI je za Uskrs u posjeti Beču, gdje daje poslanicu Urbi et Orbi. Toplo je primljen, ali ne uspjeva izmijeniti carevu politiku prema Crkvi.
- 31. 3. - Franjevci Junípera Serre su osnovali misiju San Buenaventura, devetu u Gornjoj Kaliforniji (→ Ventura, California).
- april - Austrijska misija pukovnika Paulića je završila misiju u Crnoj Gori - u avgustu su podneseni izveštaji, car misli da stvar nije vredna daljeg truda.[2]
- 5. 4. - Objavljena Konzistorijalna sistema (Systema consistoriale) kojom se reguliše materija iz oblasti crkvenog prava[3] - ovaj sistem sužava vlast visokog klera u srpskoj crkvi.[4]
- 7. 4. - Zbačeni tajski vladar Taksin je pogubljen, vlast preuzima general Chao Phraya Chakri kao Rama I, što je početak dinastije Čakri, koja je i danas na vlasti. Prestonicu premešta na mesto današnjeg Bangkoka.
- 12. 4. - Američki rat za nezavisnost: Bitka kod Saintesa u kojoj britanska mornarica pod admiralom Rodneyem nanosi težak poraz francusko-španskoj floti i spriječava planiranu invaziju Jamajke, a pri čemu je zarobljen proslavljeni francuski admiral grof de Grasse.
- april - Nizozemska Republika priznaje SAD, u oktobru će zaključiti ugovor o prijateljstvu i trgovini.
- april - Ženevska revolucija: pokušaj proširenja prava glasa - ugušena je u julu stranom intervencijom (Francuska, Bern i Sardinija).
- april - Umro je Kalaniʻōpuʻu-a-Kaiamamao, kralj glavnog Hawajskog otoka. Nasleđuje ga sin Kīwalaʻō, a nećak Kamehameha je dobio versku funkciju čuvara boga rata Kū-kaʻili-mokua ("Kū otimač zemlje") i dolinu Waipio.
- 21. 4. - Španjolci grade presidio Santa Barbara u Kaliforniji, misija osnovana 1786, grad 1850.
- 21. 4. - Osnutak Bangkoka: Rama I je podigao "gradski stub" Lak Mueang.
- maj - Britanci na Bahamima se predali Špancima (do 1783).
- 15 - 18. 5. - Papa Pio VI je u poseti Veneciji.[5]
- 17. 5. - Prvi anglo-maratski rat je završen Salbajskim mirom - sledeći rat dolazi 1803.
- 26. 5. - Umro je vladar Tunisa Ali II ibn Hussein, nasleđuje ga sin Hammuda ibn Ali (do 1814).
- 4, 6. 6. - Američka Crawfordova ekspedicija protiv Indijanaca na reci Sandusky u Ohaju: poraženi su i naterani u beg, Crawford je zarobljen i brutalno pogubljen.
- 13. 6. - U švicarskom gradu Glarus sluškinja Anna Göldi pogubljena odrubljivanjem glave zbog ubistva; s obzirom da se presuda temeljila na torturom iznuđenom priznanju o tome da je "općila s Vragom", smatra se posljednjom osobom u Evropi pogubljenom kao vještica.
- 20. 6. - Usvojen grb, tj. Veliki pečat SAD.
- 21. 6. - Konstitucija iz 1782: opozvan je zakon iz 1719. kojim je irski parlament učinjen zavisnim od britanskog, tako da ima zakonodavnu nezavisnost (ali irski parlament je ukinut 1800, pred osnivanje Ujedinjenog Kraljevstva V. Britanije i Irske).
- 1. 7. - Britanski premijer Rockingham je umro u epidemiji gripa, naslediće ga William Petty, 2. earl od Shelburnea (do marta 1783). Kancelar eksčekera u Shelburneovoj vladi je William Pitt Mlađi (23, prošle godine je ušao u parlament).
- 1. 7. - Povučena je zabrana gorštačke odeće u Škotskoj iz 1746 (tartanski kilt postaje škotski simbol nakon posete kralja Georga IV 1822).
- jul - Bitka kod Mokuohai: Kamehameha I Veliki je pobedio svog brata od strica Kīwalaʻōa, postaje kralj većeg dijela Havajskog otoka. Cijelim otokom je zavladao 1791, otočjem do 1810.
- 16. 7. - U Beču premijerno izvedena Mozartova opera Otmica iz seraja - veliki uspeh.
- 16. 7. - 29. 8. - U Wilhelmsbadu održan masonski kongres.
- 7. 8. - Znak vojničke zasluge je prvo odlikovanje SAD (1782-83, obnovljeno 1932. kao Purpurno srce).
- avgust - Austrijski pukovnik Paulić podnosi izveštaj o Crnoj Gori: 4.884 kuće, procenjeno 8.000 ratnika; nema pravog autoriteta, krvna osveta je problem.[6]
- avgust - Francuski de Lapérouseov pohod na Prince of Wales Fort i York Factory, položaje Kompanije Hudsonovog zaljeva.
- 18. 8. (7. 8. po j.k.) - U Sankt Peterburgu je otkriven Bronzani/bakarni konjanik, spomenik Petru Velikom, na steni od 1250 tona.
- 21 - 24. 8. - Veliki požar u Carigradu, najveći ove godine (prethodni u februaru i julu).[7]
- 29. 8. - HMS Royal George je potonuo kod Portsmoutha sa oko 900 osoba, mornara i žena i dece u poseti.
- 13. 9. - Velika opsada Gibraltara: opšti franko-španski napad je završen porazom.
- 17. 9. - Engleska flota izgubila nekoliko brodova u uraganu pored Njufaundlenda.
- 3. 10. - U Rusiji je osnovan Orden Svetog Vladimira.
- 11. 10.] - Britanski konvoj je po treći put stigao u Gibraltar - opsada još traje do februara, ali jasno je da franko-španske snage nemaju izgleda.
- 11. 11. - Bankrot Rohan-Guémené:[8] zbog duga od 33 miliona livri bankrotirali su Henri-Louis-Marie de Rohan i njegova supruga Victoire de Rohan, kraljevska guvernanta, koja mora napustiti taj položaj. Na njeno mesto je postavljena miljenica Marije Antoanete vojvotkinja de Polignac, što izaziva gnev na dvoru.
- 25. 11. - Carlo Antonio Occhi otvorio prvu tiskaru u Dubrovniku.
- 30. 11. - Predstavnici Velike Britanije i SAD potpisali primirje u Parizu, čime je prelimarno završen Američki rat za nezavisnost.
- 12. 12. - Akcija od 12. decembra 1782: HMS Mediator je pored Španije zarobio po jedan američki i francuski brod iz konvoja.
- 14. 12. - Braća Montgolfier izvela prvi probni let balona (javni letovi slede dogodine).
- decembar - Oficiri iz Hrvatske granice idu u prvo uhođenje Bosne, u Bihać i Travnik - izviđaju puteve i prikupljaju podatke za mapu.[9]
- Veliku sušu u Bosni prati glad i kuga, u nekim mjestima prepolovljen broj stanovnika[10].
- 1781-82 - Prodate su pustare u Banatu, osnovano je nekoliko vlastelinstava.[11]
- Na osnovu predloga vladine školske komisije u Požunu, car Josif II naređuje da Srbi upotrebljavaju "građanski dijalekt", tj. slavenosrpski jezik i latinicu - ali nastavlja se otpor prema latinici, tako da car odustaje 1785.[12]
- U Rijeci ima šest stranih konzula, osim konzula dubrovačkog (koji ima poseban položaj u dubrovačkoj službi).[13]
- Pominje se prvi poznati fočanski muselim, Hadži Mehmed-aga Šuvalija, lokalni ajan (ući će u sukob sa jednim od begova Čengića, zbog čega je stradao "siromašni svijet", kasnije su ga ubile pašine delije).[14]
- Sarajlija Jovan Miletić je podigao srpsku školu u Trstu.
- Posthumno su objavljena Rousseauova dela "Ispovesti" (1769), "Rousseau, sudac Jean-Jacquesa" (1776), "Sanjarije usamljenog šetača" (1778).
- Franz-Joseph Müller von Reichenstein otkrio telur.
- Car Josif osniva Geometrijsko-hidrotehnički institut na Budimskom univerzitetu, današnji Budimpeštanski univerzitet tehnologije i ekonomike.
- Charles-Joseph Panckoucke počinje izdavanje Encyclopédie Méthodique, revidirana i proširena verzija poznatije Encyclopédie - najmanje 210 tomova do 1832.
- Crkve: župna crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije u Svetoj Mariji, župna crkva Sedam žalosti Blažene Djevice Marije u Kotoribi, Našašća sv. Križa u Bogdanovcima (srušena 1990-tih), sv. Josipa u Grubišnom Polju.
- U Kini je nakon deset godina završena Siku Quanshu, "Kompletna biblioteka četiri riznice", enciklopedija/kompilacija knjiga na oko 2,3 miliona stranica sa 800 miliona znakova.
- Umetnik Louis-François Cassas putuje Istrom i Dalmacijom (knjiga Voyage pittoresque et historique de l’Istrie et Dalmatie objavljena 1802).
-
Pula
-
"Pogled na Split"
-
"Salonski akvadukt"
- 20. 1. - Johann von Österreich, habsburški nadvojvoda, feldmaršal, carski regent († 1859)
- 15. 2. - William Miller, začetnik adventizma († 1849)
- 25. 3. - Caroline Bonaparte, kraljica Napulja († 1839)
- 26. 4. - Marija Amalija od Napulja i Sicilije, poslednja kraljica u Francuskoj († 1866)
- 19. 5. - Ivan Paskevič, ruski maršal, namesnik Poljske († 1856)
- <10. 8. - Vicente Guerrero, meksički predsednik († 1831)
- 15. 8. - Faustin Soulouque, predsednik i car Haitija († 1867)
- 16. 9. - Daoguang, kineski car († 1850)
- 27. 10. - Niccolo Paganini, italijanski violinist i kompozitor († 1840)
- 5. 12. - Martin van Buren, predsednik SAD († 1862)
- Uzun Mirko Apostolović, komandant u srpskim ustancima († 1868)
- 1. 1. - Juan Crespí, franjevački misionar u Kaliforniji (* 1721)
- 28. 1. - Jean Baptiste Bourguignon d'Anville, geograf i kartograf (* 1697)
- 12. 3. - Atanasije Živković, episkop bački
- 27. 3. - Daniel Bernoulli, švicarski naučnik (* 1700)
- 7. 4. - Taksin, tajlandski vladar (* 1734)
- 12. 4. - Pietro Metastasio, pesnik, libretista (* 1698)
- 4. 5. - Kazimir Bedeković Komorski, svećenik, filozof, književnik (* 1727)
- 8. 5. - Sebastião José de Carvalho e Melo, markiz od Pombala (* 1699)
- 1. 7. - Lord Rockingham, britanski premijer (* 1730)
- 7. 8. - Andreas Sigismund Marggraf, pionir analitičke hemije (* 1709)
- 5. 9. - Bartolina Sisa, vođa pobune u Peruu (* ca. 1750)
- 16. 9. - Farinelli, kastrat (* 1705)
- 21. 11. - Jacques de Vaucanson, izumitelj vrste struga (* 1709)
- 7. 12. - Hyder Ali, sultan Mysorea (* ca. 1720)
- ↑ Historija n. J. II, 1099
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 524
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 264
- ↑ Historija n. J. II, 1187-8
- ↑ Pope Pius VI Descending the Throne to Take Leave of the Doge.... artsandculture.google.com
- ↑ Razmah Crnogoraca. rastko.rs
- ↑ [The Insurance Cyclopeadia: Being a Dictionary of the Definitions of Terms ... By Cornelius Walford, p. 59
- ↑ PARISMARAIS Hôtel de Rohan-Guémené parismarais.com
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 357
- ↑ Velike suše i kuge u Bosanskom ejaletu tokom druge polovine XVIII stoljeća. bosnae.info
- ↑ Historija n. J. II, 1138
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 92
- ↑ Historija n. J. II, 1089
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 489
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)