Arpad
| Árpád | |
|---|---|
| |
| Árpád | |
| Ugarski veliki knez | |
| Vladavina | oko 895. – 907. |
| Prethodnik | Almoš |
| Nasljednik | Zoltan, Fajs, Sabolč, Tarhoš |
| Dinastija | Arpadovići (osnivač) |
| Otac | Almoš |
| Rođenje | oko 845. |
| Smrt | početkom jula 907. |
| Vjera | Paganizam |
Arpad (mađ. Árpád, 850 – 907) je bio prvi vladar Mađarske. Osnivač je dinastije Arpadovaca, koja je vladala Mađarskom do 1301. godine.
Arpad je bio vođa jednog od sedam mađarskih plemena, pleme Međer (mađ. Megyer), i drugi veliki knez Mađara. Prema slabo pouzdanim srednjovekovnim hronikama, nakon smrti Almoša oko 890. je izabran za zajedničkog vođu svih sedam mađarskih plemena. Bio je vođa Mađara koje je doveo na Panonsku nizinu.
Prema Konstantinu Porfirogenitu (950), pre Arpada Mađari nikad nisu imali tako jakog središnjeg vođu, a posle njega sve vođe su bile iz iste dinastije.
Prema legendi, Arpad i četrdesetorica viteza su prvu svoju skupštinu održali na konjima.
Mađari su bili smešteni između Volge i Dunava, u južnoj Ukrajini. Od 892, pomalo ulaze u dolinu Dunava, gde su bili saveznici Franačkog cara Arnulfa Koruškog, a nešto kasnije i Vizantije. Mađari su pomagali Arnulfu Koruškom od 892. protiv Velike Moravske, a od 894. dižu oružje protiv Arnulfa, jer su sami bili zainteresovani za teritorije Velike Moravske.
Vizantijski car Lav VI Mudri pozvao je Mađare da mu pomognu protiv Bugara. Bugarski car Simeon protiv Mađara nalazi novog saveznika Pečenjege.
Pečenjezi su potisnuli Mađare sa istoka, tako da Mađari prelaze Karpate 895. godine. Oko 896, zauzimaju gornji deo porečja Tise i odatle su preduzeli brojne napade na srednju i zapadnu Evropu. Bilo ih je po nekim procena modernih istoričara oko 200 000 do 250 000.
Dolaskom Mađara prekinuto je bugarsko širenje na levoj obali Dunava i bugarska vlast u Panoniji. Ali, mađarskim dolaskom prekinute su i veze između Južnih Slovena sa Zapadnim i Istočnim (Česima, Slovacima i Ukrajincima). Arpada će naslijediti na vlasti njegov sin Zoltan.
- Konstantin Porfirogenit, O upravljanju državom (oko 948-952 d.C.)
- Anonimni, Ljetopis Mađara (oko 1200)
- Chronicon Pictum (oko 1358–1373)
- Molnar, Miklos (2001). A Concise History of Hungary. Cambridge: Cambridge University Press.
| Prethodnik: | Árpád (895. - 907.) | Nasljednik: |
| Almoš (854. - 895.) | Zoltan (907. - 947.) |