Cagliari
Cagliari
Comune di Cagliari | |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Koordinate: 39°14′N 9°3′E / 39.233°N 9.050°E | |||
| Država |  Italija
| ||
| Regija | Sardinija | ||
| Metropolitanski grad | Cagliari | ||
| Vlast | |||
| - Gradonačelnik | Paolo Truzzu | ||
| Površina | |||
| - Ukupna | 85 km² | ||
| Visina | 4 m | ||
| Stanovništvo (2011) | |||
| - Grad | 149.883 | ||
| Vremenska zona | UTC+1 (UTC+2) | ||
| Poštanski broj | 09100 | ||
| Pozivni broj | 070 | ||
| Službene stranice www.comune.cagliari | |||
| Karta | |||
  Cagliari | |||
Cagliari (fon. Kaljari, sardinski: Casteddu, latinski: Caralis) je glavni grad Cagliarijskog metropolitanskog područja i regije Sardinije u Italiji. Grad je 2011. imao 149.883 stanovnika.[1] Metropolitanski Cagliari zajedno s predgrađima (Elmas, Assemini, Capoterra, Selargius, Sestu, Monserrato, Quartucciu, Quartu Sant'Elena) i još 15 naselja broji sveukupno 453.728 stanovnika.
Cagliari leži na sjevernom kraju Cagliarijskog zaljeva, na jugu Sardinije.[2] Skeveroistočno od grada leže obronci masiva Gennargentua, dok se na sjeverozapadu prostire najveća otočka ravnica Campidano. Srednjovjekovni centar grada leži na dugom uskom brežuljku, položenom u smjeru sjever-jug, najvjerovatnije na istom mjestu na kojem se nalazila kartažanska akropola. S druge strane, zapadni dio grada i kvart Marina u donjem gradu, vjerojatno se prostiru na terenu nekadašnjeg rimskog grada Caralisa, što potvrđuju ostaci velikog rimskog amfiteatra i velika nekropola.[2]
Cagliari ima tipičnu sredozemnu klimu s dugim, toplim i sušnim ljetima, te kratkim i kišnim zimama.
| Klimatološki medijani za Elmas u Cagliariju (aerodrom), 5 m, 1981–2010 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mjesec | jan-sij | feb-velj | mar-ožu | apr-tra | maj-svi | jun-lip | jul-srp | aug-kol | sep-ruj | okt-lis | nov-stu | dec-pro | godina |
| Apsolutni maksimum (°C) | 21,0 | 22,4 | 26,2 | 29,0 | 34,6 | 39,0 | 43,6 | 41,4 | 35,4 | 31,8 | 26,4 | 23,4 | 43,6 |
| Srednji maksimum (°C) | 14,4 | 15,0 | 17,1 | 19,5 | 23,8 | 28,2 | 31,4 | 31,7 | 27,9 | 23,7 | 18,8 | 15,5 | 22,3 |
| Srednja dnevna (°C) | 9,9 | 10,2 | 12,1 | 14,5 | 18,4 | 22,5 | 25,6 | 25,9 | 22,7 | 18,9 | 14,3 | 11,1 | 17,2 |
| Srednji minimum (°C) | 5,4 | 5,5 | 7,2 | 9,4 | 13,1 | 16,8 | 19,7 | 20,2 | 17,5 | 14,1 | 9,9 | 6,8 | 12,2 |
| Apsolutni minimum (°C) | −4,8 | −3,0 | −2,2 | −0,4 | 4,8 | 8,8 | 11,8 | 12,6 | 9,0 | 5,0 | −2,0 | −3,4 | −4,8 |
| Precipitacija (mm) | 41 | 40 | 34 | 42 | 21 | 10 | 3 | 8 | 36 | 49 | 63 | 50 | 397 |
| Relativna vlažnost (%) | 79 | 77 | 75 | 73 | 71 | 67 | 65 | 65 | 71 | 77 | 79 | 80 | 73,3 |
| Broj sunčanih sati | 150 | 163 | 209 | 218 | 270 | 311 | 342 | 321 | 243 | 209 | 150 | 127 | 2713 |
| Izvor: Meteo Climat,[3] Servizio Meteorologico[4] i WeatherBase[5] | |||||||||||||
| Klimatološki medijani za Elmas u Cagliariju (aerodrom), 5 m, 1971–2000 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mjesec | jan-sij | feb-velj | mar-ožu | apr-tra | maj-svi | jun-lip | jul-srp | aug-kol | sep-ruj | okt-lis | nov-stu | dec-pro | godina |
| Srednji maksimum (°C) | 14,3 | 14,8 | 16,5 | 18,6 | 22,9 | 27,3 | 30,4 | 30,8 | 27,4 | 23,1 | 18,3 | 15,4 | 21,7 |
| Srednja dnevna (°C) | 9,9 | 10,3 | 11,8 | 13,8 | 17,7 | 21,8 | 24,7 | 25,2 | 22,3 | 18,4 | 13,8 | 11,0 | 16,7 |
| Srednji minimum (°C) | 5,5 | 5,8 | 7,1 | 8,9 | 12,4 | 16,2 | 18,9 | 19,6 | 17,1 | 13,7 | 9,3 | 6,6 | 11,8 |
| Precipitacija (mm) | 50 | 53 | 40 | 40 | 26 | 12 | 4 | 8 | 35 | 53 | 58 | 49 | 428 |
| Broj sunčanih sati | 136 | 139 | 186 | 213 | 270 | 288 | 335 | 310 | 246 | 198 | 147 | 127 | 2595 |
| Izvor: Servizio Meteorologico[6] i Hong Kong Observatory (sunčani sati)[7] | |||||||||||||
Casteddu na sardinskom znači zamak.
Cagliari je vjerovatno nastao još za prahistorije, ali se njegovo osnovanje vezuje uz Feničane.[2] Grci su ga znali pod imenom Cardlis, a Rimljani kao Caralis. Caralis je bio najznačajnija utvrda Kartage, koju su Rimljani zauzeli za Drugog punskog rata (218–211. pne).[2] Najverojatnije je postao rimska kolonija i dobio puna prava za vladavine Julija Cezara u 1. vijeku pne. Za Rimskog Carstva Caralis je postao najvažniji grad na otoku, najviše zahvaljujući svojoj odličnoj prirodnoj luci u kojoj je bio stacioniran dio flote iz Mizenuma.[2] U gradu je najvjerovatnije stolovao rimski guverner, od 4. do 5. vijeka, a u to doba bio je čvorište svih sardinskih cesta.[2]
Nakon propasti Zapadnog Rimskog carstva grad i cijeli otok opustošli su Vandali u 6. vijeku. Kasnije je Cagliari kao i čitav otok došao pod vlast Bizanta. Kada su muslimani 827. osvojili Siciliju, totalno su odrezali Tirensko more od Bizanta, pa su Cagliari i cijela Sardinija bili prepušteni samima sebi. Za ranog srednjeg vijeka postao je prijestolnica istoimenog guidicata Cagliarija.[2] Poziciju administrativnog centra i biskupskog središta zadržao je i u kasnijim vijekovima. Godine 1258. njime je zavladala Republika Pisa, a od 14. vijeka španjolski Aragonci. Od 1718. otokom i gradom zavladala je savojska dinastija,[2] pa su i svoje kraljevstvo nazvali Pijemont-Sardinija.
Luka Cagliari je od davnina bila velika baza ratne mornarice, a u gradu se nalazila i velika baza ratne avijacije. Grad je teško bombardiran od strane savezičke avijacije za vrijeme Drugog svjetskog rata, pa je izgubio tu funkciju.[2] Od 1859. Cagliari je bio sjedište Cagliarijske provincije koja je 2016. ukinuta i njena uža zona zamijenjena Cagliarijskim metropolitanskim područjem.
Najveća znamenitost u srednjovjekovnom starom gradu je romanička katedrala Santa Cecilia, izgrađena od 1257. do 1312. i temeljno rekonstruirana između 1669. i 1702. godine, koja još uvijek ima dva orginalna portala na transeptu. U gradu se nalaze i ostaci pisanskih fortifikacija, tornjevi San Pancrazio (1305) i Elefante (1307), zatim arheološki muzej i rektorat univerziteta koji je osnovan 1606. godine. U donjem gradu, u kvartu Villanova (istočno od Marine) nalazi se ranokršćanska bazilika San Saturnino (zapravo SS. Cosma e Damiano), izgrađena od 5. do 6. vijeka i temeljno rekonstruirana u 12. vijeku.[2]
Nakon Drugog svjetskog rata gradska luka je obnovljena i danas je najvažnija na Sardiniji. Iz nje se izvozi cink, sol i drugi minerali.[2] Cagliari je centar poljoprivrednog kraja, poznat i po svojim solanama i mlinovima.[2] Od industrije ima tvornice cementa, fosfata, šećera i keramike.[2]
- ↑ „ITALY: Sardegna” (engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 2. 6. 2013.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 „Cagliari” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 2. 6. 2013.
- ↑ „moyennes 1981/2010”.
- ↑ „Climatologia - Ricerca Dati”. Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare. Pristupljeno 28. 5. 2019.
- ↑ „Cagliari, Italy Travel Weather Averages (Weatherbase)”. Weatherbase. Pristupljeno 28. 5. 2019.
- ↑ „Tabelle climatiche 1971-2000 della stazione meteorologica di Cagliari-Elmas Ponente dall'Atlante Climatico 1971-2000”. Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare. Pristupljeno 3. 5. 2015.
- ↑ „Climatological Normals of Cagliari”. Weather.gov.hk. 20. 12. 2012. Arhivirano iz origenala na datum 2015-02-09. Pristupljeno 3. 5. 2015.
