Kraljevina Egipat
Ovo je članak o državi 20. veka. Za drevne egipatske kraljevine, vidi Drevni Egipat. Za trenutnu državu, vidi Egipat. | Kraljevstvo Egipat المملكة المصرية / المملكه المصريه | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Geografija | |||||||
| Kontinent | Afrika | ||||||
| Glavni grad | Kairo | ||||||
| Površina | 3.418.400 km² | ||||||
| Stanovništvo | 19.090.447 | ||||||
| Društvo | |||||||
| Zvanični jezici | arapski (službeni), egipatski arapski | ||||||
| Zakonodavna vlast | Parlament | ||||||
| Vladavina | |||||||
| Oblik vladavine | ustavna monarhija | ||||||
| Titula vladara | Kralj Egipta | ||||||
| Vladar | Fuad I | ||||||
| Drugi vladar | Faruk I | ||||||
| Treći vladar | Fuad II | ||||||
| Istorijsko doba | Novi vek | ||||||
| Osnivanje | 1922. | ||||||
| Prestanak | 1958. | ||||||
| Događaji | |||||||
| Prethodnici i naslednici | |||||||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||||||
Kraljevstvo Egipat (arap. المملكة المصرية ,المملكه المصريه) je bila nezavisna egipatska država pod Dinastijom Muhameda Alija od 1922. godine potpisivanjem unilateralne deklaracija o egipatskoj nezavisnosti od Ujedinjenog Kraljevstva. Posle Anglo-egipatskog sporazuma 1926. godine kraljevstvo postaje nominalno nezavisno, jer su Britanci zadržali kontrolu spoljašnjih odnosa, komunikacije, vojsku i Ango-egipatski Sudan. Između 1936. i 1952. Britanci su zadržali svoje vojno prisustvo i političke savetnike, ali na smanjenom nivou.
Pravni status Egipta je bio veoma komplikovan, zbog de fakto otcepljenja od Osmanskog carstva 1805, i britanske okupacije 1882, i transformaciju u sultanat i britanski protektorat 1914. Kada je promenjen status Egipta iz sultanata u kraljevstvo, Fuad I je promenio svoju titulu u kralj.
Nacionalistički pokret u Egiptu je tokom Prvog svetskog rata mirovao očekujući da će Britanija po okončanju sukoba priznati nezavisnost Egipta. Nacionalistička "delegacija" Vafd je pre početka mirovnih pregovora u Parizu vršila pritisak na London da prizna nezavisnost Egipta. Britanci su na to odgovorili hapšenjem Saad Zaglul-paše, vođe pokreta. U Egiptu izbija ustanak 1919. godine. Revolucija je ugušena u krvi. Međutim, nemiri su nastavljeni. Plašeći se potpunog gubitka kontrole, Velika Britanija je primorana da 28. februara 1922. godine formalno prizna Egiptu nezavisnost. Krunom se okitio Fuad I, poslednji potomak Muhameda Alija. Time je Dinastija Muhameda Alija nastavljena.
Za nezavisnost Egipćani su platili veliku cenu. Velika Britanija je zadržala kontrolu nad vojskom, policijom i Sueckim kanalom. Prvi ustav donet je 1923. godine i ostavljao je kralju široka ovlašćenja kao što je npr. pravo raspuštanja Narodne skupštine. Kralj se ovim pravom koristio više puta. Tokom postojanja Kraljevstva, skupština je raspuštana 10 puta. Godine 1925. pored britanske je formirana i egipatska vojska koja je 1928. godine brojala 11.400 ljudi. Vrhovni komandant bio je kralj, ali je britanski general upravljao vojskom kao ranije sirdar. Zaglulova delegacija pretvorila se u pravu političku partiju i time postala treći glavni akter na sceni britanske "liberalne" epohe. Period od 1922. do 1952. godine predstavlja period tzv. "liberalnog" Egipta.
Godine 1928. nastaje verska organizacija "Muslimanska braća". Osnovao ju je mladi nastavnik Hasan el Bana. Poruka Muslimanske braće bila je jednostavna: treba, pre svega, obnoviti islam na polju duhovne prakse i načiniti od njega autentično nadahnuće života vernika. Duhovna i običajna reforma vremenom će dovesti do temeljnog preobražaja islamskog društva, najpre u Egiptu, a kasnije i u celom muslimanskom svetu. Organizacija je veoma brzo širila među narodom zbog toga što su njeni članovi pomagali bolnice, javne radove, a učestvovali su kao posebna armija u Drugom svetskom ratu.
Pod sve većim pritiskom egipatskog naroda za punom nezavisnšću, 1926. godine je sa Britanijom potpisan sporazum u Londonu kojim je okončana britanska vojna okupacija. Oko 10.000 britanskih vojnika ostalo je da čuva Suecki kanal, britanski posed. Britanski komesar zamenjen je ambasadorom, a Egipat je primljen u Društvo naroda (1937).
Kralj Faruk I, naslednik Fuada, nastojao je da Egipat potpuno osamostali od britanskog uticaja. Tokom Drugog svetskog rata ispoljavao je otvorene simpatije prema silama Osovine (Italijom i Nemačkom) kako bi iskazao antibritanski stav. Britanija je na to odgovorila napadom tenkovima na Egipat. Pod pretnjom prinudne abdikacije, kralj je popustio. Egipat je bio strategijska baza od izuzetnog značaja za Saveznike u Drugom svetskom ratu. Omogućavao je postojanje savezničkih snaga na Sredozemnom moru, a i kidao je italijanske veze sa svojim kolonijama u Africi. Zbog toga su britanske snage branile Egipat od napada italijansko-nemačke vojske 1940. i 1942. godine. Diplomatski odnosi između Egipta i SSSR-a postavljeni su 1944. godine. U septembru iste godine, u Kairu su postavljene osnove Arapske lige. Egipatska vlada objavila je rat Nemačkoj i Japanu 24. februara 1945. godine, ali egipatska vojska nije učestvovala u ratnim operacijama.
Nakon 1945. godine Egipat zapada u tešku ekonomsku krizu. Sve veći otpor egipatskog naroda primorao je Britance da 1946. godine povuče svoje trupe iz Kaira, Aleksandrije i iz delte Nila. Izraelsko-arapski rat izbio je 1948. godine. Egipat je učestvovao na strani arapske koalicije protiv Izraela. Egipatska vojska tučena je zbog zastarelog naoružanja i brojčane slabosti. Sve to je izazivalo veliko nezadovoljstvo kod naroda. To je dovelo do stvaranja revolucionarnih trupa. Tokom ili uskoro nakon Drugog svetskog rata, formirano je društvo Slobodnih oficira. Činili su ga najvažniji protagonisti buduće istorije Egipta: Gamal Abdel Naser, Anvar Sadat, Abdulhakim Amer i drugi. Društvo Slobodnih oficira je 23. jula 1952. godine izvršilo uspešan državni udar. Vladar je prinuđen na izgnanstvo iako je Republika proglašena godinu dana kasnije. Za prvog predsednika Republike proglašen je Muhamed Nagib. Potpomognuti Nagibom, vojnici preuzimaju vlast. Republikanski Egipat je postao vodeća država u arapskom svetu.
- Istorija srednjeg istoka, Masimo Kampanini, Klio, 2001.
- Vojna enciklopedija, tom 2, Beograd 1971. godina, 2. izdanje
