Kënga e Rolandit
Kënga e Rolandit (Frëngjisht: La Chanson de Roland) është një poezi epike e shekullit të 11-të (chanson de geste) e bazuar në Betejën e Roncevaux në vitin 778, gjatë mbretërimit të Karlit të Madh. Është vepra më e vjetër mbijetese e letërsisë franceze dhe ekziston në versione të ndryshme dorëshkrimesh, të cilat dëshmojnë për popullaritetin e saj të madh dhe të qëndrueshëm në shekujt 12-16.
Data e kompozimit vihet në periudhën midis 1040 dhe 1115: një version i hershëm që fillon rreth vitit 1040 me shtesa dhe ndryshime të bëra deri rreth vitit 1115. Teksti i fundit ka rreth 4000 rreshta poezish. Vjersha epike është e para[1] dhe, së bashku me Poema e Cid, një nga shembujt më të shquar të chanson de geste, një formë letrare që lulëzoi midis shekujve 11 dhe 16 dhe festoi veprat legjendare.
Dorëshkrime dhe datat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Edhe pse e vendosur në epokën Karolingiane, Kënga e Rolandit u shkrua shumë më vonë. Ekziston një dorëshkrim i vetëm ekzistues i Këngës së Rolandit në frëngjishten e vjetër, mbajtur në Librarinë Bodleian në Oksford. [2] Kjo kopje daton midis 1129 dhe 1165 dhe u shkrua në Anglo-Norman.[3] Ekzistojnë gjithashtu tetë dorëshkrime të mëtejshme dhe tre fragmente të poezive të tjera me temën e Rolandit.[4]
Disa studiues vlerësojnë se poezia është shkruar, ndoshta nga një poet i quajtur Turold (Turoldus në vetë dorëshkrimin), midis afërsisht viteve 1040 dhe 1115, dhe shumica e ndryshimeve janë kryer nga rreth vitit 1098. Disa favorizojnë një datë të hershëm, sepse lejon një të thuash që narracioni u frymëzua nga fushatat kastiliane të viteve 1030, dhe se poezia vazhdoi të ketë një ndikim të madh në Kryqëzatën e Parë. Ata që preferojnë një datë të mëvonshëm, e bëjnë këtë bazuar në ato që interpretojnë si referenca të shkurtra të bëra për ngjarjet e Kryqëzatës së Parë.
Ngjarja e këtij termi nuk mund të interpretohet se tregon ndikim nga kryqëzatat; përkundrazi, mënyra se si përdoret, i referohet thjesht një toke muslimane, tregon që autori ishte i pa njohur me Kryqëzatat, dhe se termi ishte në frëngjisht para se të mbaheshin Kryqëzatat për t'iu referuar anës së largët të Mesdheut. Pjesa më e madhe e poezisë është gjykuar deri më sot nga para Kryqëzatave (e cila filloi në vitin 1098), por ka disa artikuj ku mbeten pyetje në lidhje me këto sende që janë shtesa të vona menjëherë pas fillimit të Kryqëzatave.
Pasi u gjetën dy dorëshkrime në vitin 1832 dhe 1835, Kënga e Rolandit u njoh si epika kombëtare e Francës kur u botua një botim në vitin 1837.[5]
Mendime kritike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Performanca gojore në krahasim me versionet e dorëshkrimit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Konsensusi studiues ka pranuar prej kohësh që Kënga e Rolandit ndryshonte në prezantimin e saj në varësi të transmetimit gojor ose tekstual; domethënë, megjithëse një numër versionesh të ndryshme të këngës që përmbajnë materiale të ndryshme dhe episodet do të ishin realizuar me gojë, transmetimi në dorëshkrim rezultoi në një kohezivitet më të madh nëpër versione.
Redaktorët e hershëm të Këngës së Rolandit, të informuara pjesërisht nga dëshirat patriotike për të prodhuar një epikë të veçantë franceze, mund të tejkalojnë kështu kohezionin tekstual të traditës së Rolandit. Kjo pikë shprehet nga Andrew Taylor, i cili shënon,[6] "kënga e Rolandit ishte, nëse nuk u shpik, në të paktën të ndërtuar. Duke e furnizuar atë me një titull epik të përshtatshëm, duke e izoluar atë nga konteksti i tij origjinal kodikologjik, dhe duke siguruar një histori e përgjithshme e performancës së minstrelit në të cilën mund të gjendej origjina e tij e pastër, redaktorët e hershëm prezantuan një poezi me 4,002 rreshta, e kënduar epike franceze".
Durandal
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Durandal
Sipas Këngës së Rolandit, shpata legjendare e quajtur Durandal u dha për herë të parë Karlit të Mash nga një engjëll. Ai përmbante një dhëmb të Shën Pjetrit, gjakun e Shën Vasilit, flokët e Shën Denisit dhe një pjesë të rrobave të Virgjëreshës Mëria, dhe gjoja ishte shpata më e mprehtë në të gjithë ekzistencën. Në tregimin e Këngës së Rolandit, arma i jepet Rolandit, dhe ai e përdor atë për të mbrojtur vetveten kundër mijëra sulmuesve muslimanë. Sipas një legjende të shekullit të 12-të nga qyteti francez Rocamadour, Rolandi e hodhi shpatën në një shkëmb.[7] Një kopje e shpatës legjendare mund të gjendet atje, e futur në fytyrën shkëmbore pranë shenjtërores së qytetit.[8]
Shënimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "The Song of Roland" (në anglisht). FordhamUniversity.edu. Arkivuar nga origjinali më 2015-02-04. Marrë më 2015-02-04.
- ^ La Chanson de Roland Arkivuar 25 shtator 2022 tek Wayback Machine on Dictionnaire Étymologique de l'Ancien Français
- ^ Short, Ian (1990). "Introduction". La Chanson de Roland (në frëngjisht). Francë: Le Livre de Poche. fq. 5–20.
- ^ La Chanson de Roland on Archives de littérature du Moyen Âge
- ^ Gaunt, Simon; Pratt, Karen (2016). The Song of Roland, and Other Poems of Charlemagne (në anglisht) (bot. 1st). New York, United States of America: Oxford University Press. fq. xi. ISBN 978-0-19-965554-0.
- ^ Taylor, Andrew, "Was There a Song of Roland?" Speculum 76 (janar 2001): 28-65
- ^ "The sword of Rocamadour". quercy.net (në frëngjisht). Marrë më 18 dhjetor 2019.
- ^ "Rocamadour: Roland's sword, Durandal, leaves for the Cluny museum". ladepeche.fr (në frëngjisht). Marrë më 18 dhjetor 2019.