Oskar Schindler
Oskar Schindler | |
|---|---|
 | |
| Lindi | 28 prill 1908 |
| Vdiq | 9 tetor 1974 |
| Vendi i prehjes | Varrezat katolike e Malit Zion Jeruzalem, Izrael |
| Profesioni | Industrialist |
| Partia politike |
|
| Bashkëshorti/ja | |
| Fëmijë | 2 |
| Çmimet | Righteous Among the Nations |
Oskar Schindler (Gjermanisht: [ˈɔskaʁ ˈʃɪndlɐ] (
dëgjoni); 28 prill 1908 – 9 tetor 1974) ishte një industrialist, humanitar dhe anëtar i Partisë Naziste, i cili vlerësohet se shpëtoi jetën e 1200 hebrenjve gjatë Holokaustit duke i punësuar ata në fabrikat e tij të smaltit dhe municioneve në Poloninë e pushtuar dhe në Protektoratin e Bohemisë dhe Moravisë. Ai është subjekt i romanit të vitit 1982 Schindler's Ark dhe përshtatjes së tij filmike të vitit 1993, Schindler's List, e cila pasqyroi jetën e tij si një oportunist i motivuar fillimisht nga fitimi, i cili erdhi për të treguar iniciativë, këmbëngulje, guxim dhe përkushtim të jashtëzakonshëm për të shpëtuar jetën e punonjësve të tij hebrenj.
Schindler u rrit në Zwittau, Moravia, dhe punoi në disa profesione derisa u bashkua me Abwehr, shërbimin e inteligjencës ushtarake të Gjermanisë Naziste, në vitin 1936. Ai iu bashkua Partisë Naziste në vitin 1939. Para fillimit të pushtimit gjerman të Çekosllovakisë më 1938, ai mblodhi informacion mbi hekurudhat dhe lëvizjet e trupave për qeverinë gjermane. Ai u arrestua për spiunazh nga qeveria çekosllovake, por u lirua sipas kushteve të Marrëveshjes së Mynihut atë vit. Ai vazhdoi të mblidhte informacion për nazistët, duke punuar në Poloni më 1939 para pushtimit të Polonisë në fillimin e Luftës së Dytë Botërore. Në vitin 1939, ai bleu një fabrikë smalti në Kraków, Poloni, e cila punësonte, në kulmin e saj më 1944, rreth 1750 punëtorë, nga të cilët 1000 ishin hebrenj. Lidhjet e tij në Abwehr e ndihmuan atë të mbronte punëtorët e tij hebrenj nga dëbimi dhe vdekja në kampet e përqëndrimit nazist. Me kalimin e kohës, atij iu desh t'u jepte zyrtarëve nazistë ryshfete gjithnjë e më të mëdha dhe dhurata me sende luksi që mund të bliheshin vetëm në tregun e zi për t'i mbajtur punëtorët e tij të sigurt.
Deri në korrik 1944, Gjermania po e humbiste luftën; SS filloi të mbyllte kampet më lindore të përqendrimit dhe të dëbonte të burgosurit e mbetur drejt perëndimit. Shumë u vranë në Aushvic dhe në kampin e përqendrimit Gross-Rosen. Schindler e bindi Hauptsturmführer Amon Göth, komandant i kampit të përqendrimit aty pranë Kraków-Płaszów, që ta lejonte atë të zhvendoste fabrikën e tij në Brněnec në Protektoratin e Bohemisë dhe Moravisë, duke i kursyer kështu punëtorët e tij nga vdekja pothuajse e sigurt në dhomat e gazit. Duke përdorur emrat e siguruar nga oficeri i policisë së getos jehude, Marcel Goldberg, sekretari i Göth, Mietek Pemper, përpiloi dhe shtypi listën e 1200 hebrenjve që udhëtuan për në Brünnlitz në tetor 1944. Schindler vazhdoi të korruptonte zyrtarët e SS për të parandaluar ekzekutimin e punëtorëve të tij deri në fund të Luftës së Dytë Botërore në Evropë në maj 1945, kohë në të cilën ai kishte shpenzuar të gjithë pasurinë e tij në ryshfet dhe blerje në treg të zi të furnizimeve për punëtorët e tij.
Shindler u zhvendos në Gjermaninë Perëndimore pas luftës, ku u mbështet nga pagesat e ndihmës nga organizatat hebreje të ndihmës. Pasi mori një rimbursim të pjesshëm për shpenzimet e tij të luftës, ai u transferua me gruan e tij Emilie në Argjentinë, ku u morën me bujqësi. Kur falimentoi në vitin 1958, Schindler la gruan e tij dhe u kthye në Gjermani, ku dështoi në disa sipërmarrje biznesi dhe u mbështet në mbështetjen financiare nga Schindlerjuden ("Jehudët Schindler") - njerëzit të cilëve u kishte shpëtuar jetën gjatë luftës. Ai vdiq më 9 tetor 1974 në Hildesheim, Gjermani dhe u varros në Jerusalem në malin Sion, ndoshta i vetmi ish-anëtar i Partisë Naziste që u nderua në këtë mënyrë. Ai dhe gruaja e tij Emilie u emëruan Righteous Among the Nations nga qeveria izraelite në vitin 1993.
Jeta e hershme dhe edukimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Schindler lindi më 28 prill 1908, në një familje gjermane sudeten në Zwittau, Moravia, Austro-Hungari. Babai i tij ishte Johann "Hans" Schindler, pronar i një biznesi të makinerive bujqësore, dhe nëna e tij ishte Franziska "Fanny" Schindler (i mbiquajtur Luser). Motra e tij, Elfriede, lindi në vitin 1915. Pasi ndoqi shkollën fillore dhe të mesme, Schindler u regjistrua në një shkollë teknike, nga e cila u përjashtua në vitin 1924 për falsifikimin e kartës së raportit. Më vonë u diplomua, por nuk iu nënshtrua provimeve Abitur që do t'i kishin mundësuar të shkonte në kolegj apo universitet. Në vend të kësaj, ai mori kurse në Brno në disa profesione, duke përfshirë shoferin dhe makineritë, dhe punoi për të atin për tre vjet. Një adhurues i motoçikletave që në rininë e tij, ai bleu një motoçikletë garash 250 cc Moto Guzzi dhe konkurroi në mënyrë rekreative në garat malore për vitet e ardhshme.[1]
Më 6 mars 1928, Schindler u martua me Emilie Pelzl, vajzën e një fermeri të begatë sudeten gjerman nga Maletein.[2] Ata u transferuan me prindërit e Oskarit dhe zunë dhomat e sipërme, ku jetuan për shtatë vjet.[3]
Menjëherë pas martesës së tij, Schindler la punën për të atin dhe mori një sërë punësh, duke përfshirë një pozicion në Moravian Electrotechnic dhe menaxhimin e një shkolle automobilistike. Pas një periudhe 18-mujore në ushtrinë çeke, ku u ngrit në gradën e tetarit hekurtar në Regjimentin e Dhjetë të Këmbësorisë të Armatës së 31-të, ai u kthye në Electrotechnic Moravian, i cili falimentoi pak më vonë. Biznesi i makinerive bujqësore të babait të tij u mbyll në të njëjtën kohë, duke e lënë Shindlerin të papunë për një vit. Ai mori një punë në Jaroslav Šimek Bank të Pragës në vitin 1931, ku punoi deri në vitin 1938.[4]
Shindler u arrestua disa herë në 1931 dhe 1932 për dehje publike. Gjithashtu rreth kësaj kohe, ai pati një lidhje me Aurelie Schlegel, një shoqe shkolle. Ata patën një vajzë, Emily, në 1933, dhe një djalë, Oskar Jr, në 1935. Shindler më vonë pretendoi se djali nuk ishte djali i tij.[5] Babai i Schindler, një alkoolist, e braktisi gruan e tij në vitin 1935. Ajo vdiq disa muaj më vonë pas një sëmundjeje të gjatë.[3]
Spiun për Abwehr
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Schindler iu bashkua Partisë Gjermane Sudeten në vitin 1935.[6] Edhe pse shtetas i Çekosllovakisë, Schindler u bë spiun i Abwehr, shërbimi i inteligjencës ushtarake të Gjermanisë Naziste, në vitin 1936. Ai u caktua në Abwehrstelle II Commando VIII, me qendër në Breslau.[7] Më vonë ai i tha policisë çeke se e bëri sepse i duheshin paratë; në këtë kohë Shindler kishte një problem me pijen dhe ishte në borxhe kronike.[8]
Detyrat e tij për Abwehr përfshinin mbledhjen e informacionit mbi hekurudhat, instalimet ushtarake dhe lëvizjet e trupave, si dhe rekrutimin e spiunëve të tjerë brenda Çekosllovakisë përpara pushtimit të planifikuar të Gjermanisë Naziste.[9] Ai u arrestua nga qeveria çeke për spiunazh më 18 korrik 1938 dhe u burgos menjëherë, por u lirua si i burgosur politik sipas kushteve të Marrëveshjes së Mynihut, instrument sipas të cilit Sudetenlanda Çeke u aneksua nga Gjermania më 1 tetor.[10][11] Schindler aplikoi për anëtarësim në Partinë Naziste më 1 nëntor dhe u pranua vitin e ardhshëm.[12]
Pas një kohe pushimi për t'u rikuperuar në Zwittau, Schindler u gradua në komandën e dytë të njësisë së tij Abwehr dhe u zhvendos me gruan e tij në Ostrava (Ostrau), në kufirin çeko-polakë, në janar 1939.[13] Ai ishte i përfshirë në spiunazh në muajt përpara se Hitleri pushtoi pjesën e mbetur të Çekosllovakisë në mars. Emilie e ndihmoi atë me shkresat, përpunimin dhe fshehjen e dokumenteve sekrete në banesën e tyre për zyrën e Abwehr.[14] Ndërsa Schindler udhëtonte shpesh në Poloni për biznes, ai dhe 25 agjentët e tij ishin në gjendje të mblidhnin informacion rreth aktiviteteve ushtarake polake dhe hekurudhave për pushtimin e planifikuar të Polonisë.[15] Një detyrë kërkoi që njësia e tij të monitoronte dhe të jepte informacion rreth linjës hekurudhore dhe tunelit në Qafën Jablunkov, që konsiderohej kritike për lëvizjen e trupave gjermane.[16] Schindler vazhdoi të punonte për Abwehr deri në vjeshtën e vitit 1940, kur ai u dërgua në Turqi për të hetuar korrupsionin midis oficerëve të Abwehr-it të caktuar në ambasadën gjermane atje.[17]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Crowe 2004, ff. 2–7.
- ^ Schindler & Rosenberg 1997, ff. 4–6, 26.
- ^ a b Thompson 2002, f. 13.
- ^ Crowe 2004, ff. 7–8.
- ^ Crowe 2004, ff. 8–9.
- ^ Crowe 2004, f. 16.
- ^ Crowe 2004, f. 17.
- ^ Crowe 2004, f. 19.
- ^ Crowe 2004, ff. 22, 24–25.
- ^ Crowe 2004, ff. 40–41.
- ^ Evans 2005, f. 674.
- ^ Crowe 2004, ff. 46–47.
- ^ Crowe 2004, ff. 48, 51.
- ^ Crowe 2004, ff. 53–54.
- ^ Crowe 2004, ff. 18, 54, 63.
- ^ Crowe 2004, f. 56.
- ^ Crowe 2004, ff. 291–292.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Crowe, David M. (2004). Oskar Schindler: The Untold Account of His Life, Wartime Activities, and the True Story Behind the List (në anglisht). Cambridge, MA: Westview Press. ISBN 978-0-465-00253-5.
- Evans, Richard J. (2005). The Third Reich in Power (në anglisht). New York: Penguin. ISBN 978-0-14-303790-3.
- Schindler, Emilie; Rosenberg, Erika (1997) [1996]. Where Light and Shadow Meet (në anglisht). New York; London: Norton. ISBN 0-393-04123-9.
- Thompson, Bruce, red. (2002). Oskar Schindler. People Who Made History (në anglisht). San Diego: Greenhaven Press. ISBN 0-7377-0894-8.