Ömer el-Beşir
| Mareşal Ömer Hasan Ahmed el Beşir | |
|---|---|
| |
| 7. Sudan Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 30 Haziran 1989 - 11 Nisan 2019 | |
| Başkan Yardımcısı | Zübeyr Muhammed Salih Ali Osman Taha John Garang Salva Kiir Mayardit Ali Osman Taha |
| Yerine geldiği | Ahmed el-Mirğani |
| Yerine gelen | Ahmed Avad bin Avf |
| Ulusal Kurtuluş Devrim Komuta Konseyi Başkanı | |
| Görev süresi 30 Haziran 1989 - 16 Ekim 1993 | |
| Yerine geldiği | Ahmed el-Mirgani |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Ömer Hasan Ahmed el-Beşir 1 Ocak 1944 Hosh Bannaga, Sudan |
| Partisi | Ulusal Kongre Partisi |
| Evlilik(ler) | Fatima Khalid Widad Babiker Omer |
| Dini | Sünni İslam |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Sudan Mısır
|
| Branşı | Sudan Ordusu Mısır Ordusu |
| Hizmet yılları | 1960-2019 |
| Rütbesi | Mareşal |
| Çatışma/savaşları | Birinci Sudan İç Savaşı Yom Kippur Savaşı İkinci Sudan İç Savaşı |
Ömer Hasan Ahmed el-Beşir (Arapça: عمر حسن احمد البشير; d. 1 Ocak 1944, Hoş Banaka), Sudanlı asker ve siyasetçi. 1989-2019 yılları arasında Sudan devlet başkanı ve Ulusal Kongre Partisi'nin lideri. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı Sudan ordusu kansız bir darbeyle hükûmeti devralmış, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirilmiştir.
Ömer el-Beşir, 4 Mart 2009 tarihinde Uluslararası Ceza Mahkemesi'nce Darfur'daki çatışmaların sorumlusu olarak resmen soykırımla suçlanmıştır. Birleşmiş Milletler'e göre de, çatışmalar sırasında 300 bin kişi öldürülmüş ve 2 milyon 700 bin kişi de evlerini terk etmek zorunda kalmıştır.[1][2]
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]El-Beşir, 1944 yılında Sudan'ın küçük bir köyü olan Hosh Bannaga'da doğdu. İlk eğitimini bu köyde aldı. Daha sonra ailesi ikinci eğitimini alacağı yere, Hartum'a taşındı. El-Beşir, 16 yaşında Sudan ordusuna katıldı. Kahire'deki askerî akademide eğitim aldı, 1966'da Sudan askerî Akademisi'nden mezun oldu. Paraşütçü subay oldu. Sonra, el-Beşir 1973 yılındaki Yom Kippur (1973 Arap-İsrail) Savaşı'nda, Mısır'ın İsrail'e saldırması sonucu Mısır ordusunda görev yaptı.
1975 yılında, el-Beşir, Sudan askerî ataşesi olarak Birleşik Arap Emirlikleri'ne gönderildi. Yurda dönüşünde bir garnizon komutanı yapıldı. 1981 yılında, zırhlı paraşüt tugay komutanı oldu.
Askerî hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sudan'a döndüğünde, Sudan Halk Özgürlüğü Ordusu'nda görev aldı. 1980'lerde general olurken, el-Beşir 1989 yılında demokratik yollarla seçilen devlet başkanı Sadiq al-Mahdi 'yi devirecek olan askerî darbede yer aldı. Ardından tüm siyasi partileri kapadı, basını sansürledi ve parlamentoyu feshetti. Devrimci Hareket Konseyi'nde (yasamaya ilişkin ve ülkenin üzerinde yürütmeyle ilgili güçle yeni kurulan bir organ) kürsü başkanı oldu.
İktidardan düşüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]19 Aralık 2018'de ekonomik kriz sebebiyle başlayan gösterilerin rejime karşı eylemlere dönüşmüş,[3] ordu, 11 Nisan 2019'da hükûmete yapılan askeri darbe ile Ömer el-Beşir'in 30 yıllık iktidarını sonlandırılıp tutuklamıştır.
Bir geçiş konseyi kuruluncaya kadar hemen ev hapsine alındı.[4] Tutuklandığı sırada El Beşir, ülkenin 1956'da bağımsızlığını kazanmasından bu yana Sudan'ı diğer tüm liderlerden daha uzun süre yönetmişti ve Arap Birliği'nin en uzun süre iktidarda kalan devlet başkanıydı. Ordu ayrıca El Beşir'in kabinesinin tüm bakanlarının tutuklanmasını emretti, Ulusal Yasama Meclisini feshetti ve Birinci Başkan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Korgeneral Ahmed Avad bin Avf tarafından yönetilen bir Geçiş Askeri Konseyi kurdu.
Başkanlık sonrası davalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Hartum
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Nisan 2019'da El Beşir ev hapsinden Hartum'daki Kobar Hapishanesine nakledildi. 13 Mayıs 2019'da savcılar El Beşir'i protestocuların öldürülmesine "teşvik etmek ve buna katılmakla" suçladı. Yolsuzluk davası (evinde 130 milyon dolar bulunduktan sonra) ve takip eden aylarda El Beşir'e karşı kara para aklama başladı. 14 Aralık 2019'da kara para aklama ve yolsuzluktan hüküm giydi. İki yıl hapis cezasına çarptırıldı.
21 Temmuz 2020'de kendisini iktidara getiren darbeyle ilgili davası başladı. Yaklaşık 20 askerî personel, darbedeki rolleri nedeniyle suçlandı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sudan geçiş dönemi Başbakanı Abdalla Hamdok ve Egemenlik Konseyi üyesi Sıddık Tawer, El Beşir'in UCM'ye devredileceğini açıkladı. 11 Şubat 2020'de Sudan'ın iktidardaki askeri konseyi, devrik El Beşir'i Darfur'da insanlığa karşı suç suçlamalarıyla yüzleşmek üzere Lahey'deki UCM'ye teslim etmeyi kabul etti. Ekim 2020'de ICC Başsavcısı Fatou Bensouda ve bir heyet, Beşir'in iddianamesi hakkında hükûmetle görüşmek üzere Sudan'a geldi. Darfurlu isyancılarla yapılan bir anlaşmada hükûmet, Beşir'in de dahil olacağı özel bir savaş suçları mahkemesi kurmayı kabul etti.
Sadıklarının 2021 darbe girişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]21 Eylül 2021'de Sudan hükûmeti, Beşir'in yandaşlarını engellenen bir darbe girişimiyle suçladı. Hükûmete yakın kaynaklar, azmettiricilerin tutuklandığını ve sorguya çekildiklerini söyledi.[5]
Uluslararası Ceza Mahkemesi yargılaması
[değiştir | kaynağı değiştir]14 Temmuz 2008'de Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Savcısı Luis Moreno-Ocampo, Ömer el-Beşir'in soykırım, insanlığa karşı suçlar ve Darfur'da savaş suçu işlediği gerekçeleriyle suçladı ve tutuklanmasını talep etti.[6] Eğer resmî olarak suçlanırsa Ömer el-Beşir görevi başında iken hakkında dava açılmış ilk UCM zanlısı devlet başkanı olacağı açıklandı. 4 Mart 2009 tarihinde Uluslararası Ceza Mahkemesi'nce resmen soykırımla suçlandığında bu durum gerçekleşti.[1][2]
WikiLeaks
[değiştir | kaynağı değiştir]WikiLeaks adlı internet sitesi tarafından kamuoyuna açıklanan ve Amerika Birleşik Devletleri diplomatik belge sızıntısı olarak bilinen belgelerde Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in İngiltere'deki banka hesaplarında ülkesinden kaçırdığı 9 milyar dolar parasının bulunduğu iddia edilmektedir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Şimşek, Murat (Mayıs 2015). "Uluslararası Ceza Mahkemesinin Taraf Olmayan Devletler ve Devlet Başkanları Üzerindeki Yargı Yetkisi: Sudan Örneği". Research Gate. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
- ^ a b "Guardian gazetesinin manşeti, "Beşir Darfur'daki sorunun kendi sorumluluğu olduğunu söylüyor"". BBC Türkçe. 21 Nisan 2011. 24 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
- ^ "Sudan'ın devrik lideri Beşir darbeden sonra ilk kez görüntülendi". hürriyet.com.tr. 17 Haziran 2019. 9 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2019.
- ^ "Jubilation as Sudan's Omar Al-Bashir 'under house arrest now'". Arab News. 11 Nisan 2019. 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2019.
- ^ "Sudan says coup thwarted, accuses Bashir loyalists". Reuters. 21 Eylül 2021. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ İngilizce New York Times haberi nytimes.com, Sudan Cumhurbaşkanı Soykırımla suçlandı
- ^ "WikiLeaks cables: Sudanese president 'stashed $9bn in UK banks'". The Guardian (İngilizce). 17 Aralık 2010. 19 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
| Sudan Cumhuriyeti (1956-1969) |  | |
|---|---|---|
| Sudan Demokratik Cumhuriyeti (1969-1985) | ||
| Sudan Cumhuriyeti (1985-2019) | ||
| Geçiş dönemi (2019-günümüz) |
| |
† = askerî * = geçici veya vekaleten | ||
- Yaşayan insanlar
- 1944 doğumlular
- Nil Nehri Eyaleti doğumlular
- Sudan devlet başkanları
- Sudanlı antikomünistler
- Sudanlı İslamcılar
- Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranan kaçaklar
- Darbe ile iktidara gelenler
- Savaş suçları suçlamasıyla aranan kaçaklar
- Soykırımla suçlanan kişiler
- Sudanlı askerler
- Feldmareşaller
- Mısır Askerî Akademisinde öğrenim görenler
- Ulusal Kongre (Sudan) mensubu siyasetçiler
- Darfur Savaşı'nda kişiler
- Sudanlı Sünniler
- Soykırım failleri
- Askerî darbe ile devrilen liderler