Kazıcı papağan
| Kazıcı papağan | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Cyanoliseus patagonus (Vieillot, 1818) | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| sarı yuvalama alanı, turuncu ise mevsimsel yiyecek göçlerinin alanıdır | |||||||||||||||||
Kazıcı papağan (Cyanoliseus patagonus), Arjantin ve Şili'ye özgü bir papağan türüdür. Şu anda tanınan dört alt türle birlikte monotipik Cyanoliseus cinsine aittir.
Kazıcı papağan, belirgin beyaz göz halkası, beyaz göğüs işareti, zeytin yeşili vücut rengi ve parlak renkli alt tüyleri ile kolayca tanınır. İsimlerini yuvalama alışkanlıklarından alan bu papağanlar, yavrularını büyütmek için uçurum yüzeylerinde ve vadilerde karmaşık yuvalar kazarlar. 2000 metreye kadar yükselen kuru, açık arazilerde yaşar.[2] Bir zamanlar Arjantin ve Şili genelinde bol miktarda bulunan bu papağanların nüfusları, sömürü ve zulüm nedeniyle azalmıştır.[2]
Taksonomi, filogeni ve sistematiği
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazıcı papağan ilk kez 1818 yılında Louis Pierre Vieillot tarafından Psittacus patagonus olarak tanımlanmıştır.[3] Cins daha sonra 1854'te Charles Lucien Bonaparte tarafından Cyanoliseus olarak yeniden adlandırılmıştır.[4]
Oyuk açan papağan, Cyanoliseus cinsinin tek üyesidir ve bu da onu monotip yapar. Uzun kuyruklu Yeni Dünya papağanlarının diğer cinsleriyle birlikte Cyanoliseus, Arini Kabilesinin bir parçasıdır. Bu kabilenin bir parçası olduğu alt aile Arinae, yani Neotropikal papağanlar, gerçek papağanlar ailesi Psittacidae'ye aittir. Kazıcı papağanın en yakın akrabasının Nanday papağanı olduğu düşünülmektedir.[5][6]
Tanınmış dört alt tür vardır, ancak alt tür C. p. conlara şüpheli bir şekilde farklı kabul edilmektedir.[7]
- C. s. patagonus (Vieillot), Arjantin'in orta ve güneydoğu kesimlerinde bulunan ve bazı göçmenlerin Uruguay'ın güneyinde ulaştığı alt türdür.[2]
- C. s. andinus (Dabbene ve Lillo), Arjantin'in kuzeybatısında, Salta'dan San Juan'a kadar olan bölgede bulunur.[2] Tüyleri, asıl tür olan C. p patagonus'tan daha soluktur ve işaretler daha belirsizdir.[8] Bu popülasyonun yaklaşık 2000 olduğu tahmin edilmektedir.[9]
- C. p. conlara (Nores ve Yzurieta), San Luis'te C. p. patagonus ve C. s. andinus'un alanları arasında bulunur ve görünüş olarak C. p. patagonus'a benzer, ancak daha koyu renkli bir göğse sahiptir. Bu durum C. p. conlara'nın ayrı bir alt tür yerine bir melez olabileceğini düşündürmektedir.[7][9]
- C. s. bloxami (Olson), eski adıyla C. s. byroni, Büyük Patagonya Papağanı olarak da bilinir,[10] Şili'ye özgü bir alt popülasyondur. Daha önce Atacama'dan Valdivia'ya kadar yaygın olan bu alt tür, artık Şili'nin merkezindeki O'Higgins, Maule ve Atacama bölgelerindeki izole popülasyonlara sınırlanmıştır.[2] Asıl alt türün aksine, bu alt türün beyaz göğüs işaretleri belirgindir olup tüm göğse yayılır ve sarı alt tüyler ile kırmızı karın kısmı çok daha parlaktır.[8] C. p. patagonus'tan daha büyük olup 315-390 gram ağırlığındadır.[10] Popülasyonlarının şu anda 5000-6000 arasında olduğu tahmin edilmektedir.[9]
Başka bir alt tür olan C. p. whitleyi (Kinnear) tanımlanmış, ancak daha sonra bir kazıcı papağan ile Aratinga veya muhtemelen Primolius cinsinen ait bir tür arasında bir bir voliyer melezi olduğu belirlenmiştir.[2][8]
Kazıcı papağanlar üzerinde yapılan mitokondriyal DNA çalışması, türün kökeninin Şili olduğunu ve Arjantin popülasyonlarının Geç Pleistosen döneminde And Dağları'nı geçen "tek bir göç olayı" sonucu ortaya çıktığını öne sürmektedir.[9] And Dağları güçlü bir coğrafi engel oluşturarak Şili popülasyonunu izole etmiştir ve bu popülasyonların genetik ve fenotipik olarak Arjantin popülasyonlarından farklı olduğu bulunmuştur.[9] Bu çalışma C. p. conlara'nın bir alt tür olarak desteklenmediğini, bunun yerine C. p. patagonus ve C. p. andinus alanları arasında melez bölgeyi temsil eden bir melez fenotip olduğunu öne sürmektedir.
Tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yetişkinler 39–52 cm uzunluğunda, 23–25 cm kanat açıklığına ve 21 ila 26 cm arasında değişen uzun, kademeli bir kuyruğa sahiptir. Kazıcı papağanlar hafif eşeysel dimorfizm gösterirler; erkekler biraz daha büyük olup yaklaşık 253-340 g ağırlığındayken, dişiler 227-304 g ağırlığındadır.[2][8] Bu özellikleriyle, genellikle konur olarak bilinen Yeni Dünya papağan türleri arasında en büyük üyedirler.[11]
Kazıcı papağan, çıplak beyaz bir göz halkası ve göz arkasında bir yama ile ayırt edici bir papağandır; başı ve üst sırtı zeytin kahverengisidir ve boğazı ile göğsü gri kahverengi olup beyazımsı bir göğüs işaretine sahiptir, bu işaret değişken olup nadiren tüm göğüs boyunca uzanır.[2][8] Alt butlar ve karnın merkezi turuncu-kırmızıdır. Kırmızı tüylerin kapsamı ve tonu, bireyin bir üreme ortağı ve ebeveyn olarak kalitesini gösterir.[12] Sırtın alt kısmı, üst butlar, sağrı, havalandırma ve yanlar sarıdır ve kanat örtüsü zeytin yeşilidir.[2] Kuyruğu üstten bakıldığında mavi tonlu zeytin yeşili, alttan bakıldığında ise kahverengidir.[8] Kazıcı papağanın gri bir gagası, sarı-beyaz bir irisi ve pembe bacakları vardır.[8] Olgunlaşmamış kuşlar, yetişkinler gibi görünür, ancak boynuz renginde üst gaga yamaları ve soluk gri bir irisi vardır.[2][8]
Her iki cinsiyet de insan gözüne görsel olarak benzer görünse de, kazıcı papağan cinsel dikromatiktir. Erkeklerin karın bölgelerinde önemli ölçüde daha kırmızı ve daha büyük lekeler bulunmaktadır.[12] Her iki cinsiyet de UV ışığı altında farklı görünür; erkeklerin tüyleri daha parlak yeşil, dişilerin ise daha parlak mavi olur.[13]
Dağılımı ve yaşam alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kazıcı papağan, Arjantin'in büyük bir bölümünde bulunabilir ve orta Şili'de izole popülasyonlar vardır.[2] Kışın, orta ve güney Arjantin'deki kuşlar kuzeye, güney Uruguay'a kadar göç edebilirler, bu da onları güney yarımküre göçmenleri yapar. Şili kuşları ise daha soğuk rakımlardan kaçınmak için dikey olarak aşağı doğru göç ederler.[8] Arjantin'in kuzeybatısındaki popülasyonların da yemek bulunup bulunmadığına göre hareket ettiği bilinmektedir.[8]
Kazıcı papağan, özellikle su yollarının yakınında, 2000 metreye kadar olan yüksekliklerde kuru, açık alanları tercih eder.[2] Yaşam alanları arasında dağlık çalılıklı alanlar, Patagonya bozkırları, kurak alçak bölgeler, ormanlık savanlar ve Gran Chaco ovaları bulunur.[2][8] Ayrıca tarım arazilerinde ve kentsel alanların kenarlarında da yaşayabilirler.[2]
Davranışı ve ekolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Diyet
[değiştir | kaynağı değiştir]Kazıcı papağanın diyeti tohumlar, meyveler, sebzeler ve muhtemelen bitkisel maddelerden oluşur.[8] Yerde veya ağaçlarda ve çalılarda beslenirken görülebilirler.[2] Diyetleri mevsimsel olarak değişir. Meyve tüketimi Arjantin'in yaz aylarında (Aralık-Şubat) zirve yapar. Bir çalışmada, Kasım-Aralık aylarında ürün içeriklerinin %2'sini, Ocak ayında %74'ünü, Şubat ayında %25'ini, Mart ayında %35'ini ve Nisan ayında %8'ini meyvenin oluşturduğu bulunmuştur.[8] Özellikle, kazıcı papağanlar kırmızı yaban mersini (Empetrum rubrum), Şili palo verdesi (Geoffroea dekorticans), Lycium salsum, biber ağaçları (Schinus sp.) , Prosopis sp. Discaria sp. ve kaktüslerin meyveleriyle beslenirken gözlemlenmiştir.[2] Kış aylarında kazıcı papağanlar, ekili ürünlerin ve deve dikeni gibi yabani bitkilerin tohumlarıyla, ayrıca Patagonya meşesi (Nothofagus obliqua) ve Şili eteklerindeki Carboncillo (Cordia decandra) ile beslenirler.[2]
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Yuva yapma alışkanlıklarıyla tanınan kazıcı papağan, genellikle vadilerde kireçtaşı veya kumtaşı uçurum yüzeylerinde işçi gibi çalışan yuvalar kazar. Bu yuvalar uçurumun içine 3 metre derinliğe kadar uzanabilir, diğer tünellerle birleşerek bir labirent oluşturur ve yuvalama odasında sonlanır.[8] Üreyen çiftler, önceki yıllardan kalma yuvaları tekrar kullanır ancak bunları genişletebilirler.[14] Büyük koloniler halinde yuvalanırlar; bu koloniler, papağanlar için kaydedilen en büyük koloniler arasındadır ve yırtıcıları azaltma amacı taşıdığı düşünülmektedir.[14] Papağanlar, daha büyük koloniler ve daha yüksek yuvalar sağlayan daha büyük, daha yüksek vadileri seçme eğilimindedir ve bu da daha yüksek üreme başarısı ile sonuçlanır.[14]
Yuva yapacak uygun vadi veya uçurumların bulunmadığı durumlarda, yuva kazarak yaşayan papağanlar taş ocakları, kuyular ve çukurlar gibi insan yapımı alanları kullanırlar.[15] Nadiren ağaç kovuklarına yuva yaptıkları da bilinmektedir.[16]
Araştırmalar, kazıcı papağanların hem sosyal hem de genetik olarak tek eşli olduğunu göstermiştir.[17] Üreme mevsimi Eylül ayında başlar ve yumurtalar Aralık ayına kadar bırakılır; her bir kuluçkada iki ila beş yumurta bırakılır.[2] Kuluçka süresi 24-25 gündür ve bu sürede dişi yalnız başına kuluçkaya yatar, erkek ise ona yiyecek sağlar.[18] Yumurtalar eş zamanlı olmayan bir şekilde çatlar ve kuluçkadaki dördüncü ve beşinci yavruların ölüm oranı daha yüksektir.[18] Her iki ebeveyn de yavrulara bakar. Yavrular, Aralık ayı sonundan Şubat ayına kadar yaklaşık sekiz hafta sonra yuvadan ayrılmaya başlar ve dört aya kadar ebeveynlerine bağımlı kalırlar.[8][18]
Isı düzenlemesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tahmin edilemeyen bir iklimle başa çıkmak için kazıcı papağanlar, kışın vücut kütlelerini artırır ve bazal metabolizma hızlarını (BMR) azaltırlar. Bu, enerji tasarrufu yapmak, soğuk ortam sıcaklıklarına karşı yalıtım sağlamak ve yiyecek bulunmasındaki azalmalarla başa çıkmak için, güney yarımküredeki diğer kuşlarla uyumlu bir şekilde gerçekleşir.[19]
Durumu ve insanlarla ilişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazıcı papağan şu anki koruma durumu IUCN Kırmızı Listesine göre düşük risk altındadır, ancak popülasyonlar vahşi yaşam ticareti için sömürü ve mahsul zararlısı olarak görüldüğü için azalmaktadır.[20] Yuvalama alışkanlıkları, onları insan rahatsızlıklarına ve habitat bozulmasına karşı özellikle savunmasız hale getirir.[2] Buna rağmen, CITES'in Ek II kapsamında listelenmiştir ve uluslararası ticarete izin verilmektedir,[2] ancak tehlike altındaki Şili alt türü C. p. bloxami, Şili ulusal omurgalılar kırmızı listesinde yer almaktadır.[9]
Kazıcı papağan, 1984 yılında Arjantin'de resmi olarak mahsul zararlısı olarak adlandırılmış ve bu da zulmün artmasına yol açmıştır.[2] Mahsul zararlısı olma statüleri, onları Arjantin'in vahşi yaşam ticaretine yönelik yasağından korumayı dışlamıştır,[2] ancak Río Negro eyaleti nüfus azalmasını yeterli görmüş ve 2004'ten itibaren kazıcı papağanın avlanmasını ve ticaretini yasaklamıştır.[9] Araştırmalar, papağanların ekinlere verdiği zararların ekonomik olarak önemsiz olduğunu göstermiştir.[21] Ayrıca, Şili alt türüne ait (C. p. bloxami) kuşlar, Şili'deki şenlik günleri için avlanmıştır.[2]
Patagonya And Dağları'ndaki Neuquén eyaletinde yaşayan Mapuche halkı, kazıcı papağanların yıllık yavrulama dönemini bir festivalle kutlamaktadır.[22]
Kuş yetiştiriciliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuş yetiştiriciliğinde genellikle Patagonya konuru olarak bilinen kazıcı papağan, popüler bir evcil kuştur. Oynak, nazik ve insanlara karşı sevgi dolu olduğu bilinir, hatta evcilleştirildiğinde kucaklanabilir hâle gelir; aynı zamanda konuşmayı öğrenebilir ve çevresindeki sesleri taklit edebilir. Büyük bir muhabbet kuşu olarak, iyi gelişebilmesi için bol miktarda düzenli olarak uçma fırsatına ihtiyaç duyar.[23] Bu türün esaret altındaki doğrulanmış maksimum ömrü 19,5 yıldır, ancak kazıcı papağanlarının 34,1 yıla kadar yaşadığına dair makul iddialar da bildirilmiştir.[24]
Kuş yetiştiriciliğinde tipik olarak bulunan alt tür, aynı zamanda küçük Patagonya konuru olarak da bilinen Cyanoliseus patagonus patagonus'tur. Öneden on binlerce kazıcı papağan vahşi doğadan çıkarılıp evcil hayvan ticareti için ihraç edilmiştir, ancak günümüzde satın alınabilecek çoğu kuş, esaret altında yetiştirilmektedir.[25]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ BirdLife International (2018). "Cyanoliseus patagonus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2018: e.T22685779A132255876. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22685779A132255876.en
. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Collar, Nigel; Boesman, Peter F. D. (4 Mart 2020), Billerman, Shawn M.; Keeney, Brooke K.; Rodewald, Paul G.; Schulenberg, Thomas S. (Ed.), "Burrowing Parakeet (Cyanoliseus patagonus)", Birds of the World (İngilizce), Cornell Lab of Ornithology, doi:10.2173/bow.burpar.01, 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 15 Ekim 2020
- ^ Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Nouv. éd. presqu' entièrement refondue et considérablement angmentée. t.25 (1817). Paris: Chez Deterville. 1817. doi:10.5962/bhl.title.20211. 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ Bonaparte, Charles Lucien (1857). Opera ornithologica. 2. Paris?. 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ Tavares, Erika Sendra; Baker, Allan J.; Pereira, Sérgio Luiz; Miyaki, Cristina Yumi (1 Haziran 2006). "Phylogenetic Relationships and Historical Biogeography of Neotropical Parrots (Psittaciformes: Psittacidae: Arini) Inferred from Mitochondrial and Nuclear DNA Sequences". Systematic Biology. 55 (3): 454-470. doi:10.1080/10635150600697390. ISSN 1076-836X. PMID 16861209. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ Wright, Timothy F.; Schirtzinger, Erin E.; Matsumoto, Tania; Eberhard, Jessica R.; Graves, Gary R.; Sanchez, Juan J.; Capelli, Sara; Müller, Heinrich; Scharpegge, Julia; Chambers, Geoffrey K.; Fleischer (24 Temmuz 2008). "A Multilocus Molecular Phylogeny of the Parrots (Psittaciformes): Support for a Gondwanan Origin during the Cretaceous". Molecular Biology and Evolution. 25 (10): 2141-2156. doi:10.1093/molbev/msn160. ISSN 1537-1719. PMC 2727385 $2. PMID 18653733.
- ^ a b Forshaw, Joseph Michael (2010). Parrots of the world. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-3620-8. OCLC 705945316.Forshaw, Joseph Michael (2010).
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Forshaw, Joseph M. (1989). Parrots of the World. 3rd. Willoughby, NSW, Australia: Lansdowne Editions. ss. 470-472. ISBN 0-7018-2800-5.
- ^ a b c d e f g Masello, Juan F.; Quillfeldt, Petra; Munimanda, Gopi K.; Klauke, Nadine; Segelbacher, Gernot; Schaefer, H. Martin; Failla, Mauricio; Cortes, Maritza; Moodely, Yoshan (15 Haziran 2011). "The high Andes, gene flow and a stable hybrid zone shape the genetic structure of a wide-ranging South American parrot". Frontiers in Zoology. 8: 16. doi:10.1186/1742-9994-8-16. PMC 3142489 $2. PMID 21672266.
- ^ a b "Patagonian Conure". World Parrot Trust. 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020.
- ^ "Types of conures | with pictures! - Psittacology". Psittacology. 13 Nisan 2020. 27 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ a b MASELLO, Juan F.; PAGNOSSIN, María Luján; LUBJUHN, Thomas; QUILLFELDT, Petra (18 Haziran 2004). "Ornamental non-carotenoid red feathers of wild burrowing parrots". Ecological Research. 19 (4): 421-432. doi:10.1111/j.1440-1703.2004.00653.x. ISSN 0912-3814.
- ^ Masello, Juan F.; Lubjuhn, T.; Quillfeldt, Petra (Ağustos 2009). "Hidden dichromatism in Burrowing Parrots Cyanoliseus patagonus as revealed by spectrometric colour analysis". Hornero. 24: 47. doi:10.56178/eh.v24i1.729. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024 – Research Gate vasıtasıyla.
- ^ a b c Ramirez-Herranz, Myriam; Rios, Rodrigo S.; Vargas-Rodriguez, Renzo; Novoa-Jerez, Jose-Enrique; Squeo, Francisco A. (26 Nisan 2017). "The importance of scale-dependent ravine characteristics on breeding-site selection by the Burrowing Parrot, Cyanoliseus patagonus". PeerJ. 5: e3182. doi:10.7717/peerj.3182. ISSN 2167-8359. PMC 5408729 $2. PMID 28462019.
- ^ Tella, José L.; Canale, Antonela; Carrete, Martina; Petracci, Pablo; Zalba, Sergio M. (2014). "Anthropogenic Nesting Sites Allow Urban Breeding in Burrowing ParrotsCyanoliseus patagonus". Ardeola. 61 (2): 311-321. doi:10.13157/arla.61.2.2014.311. ISSN 0570-7358.
- ^ Zungu, Manqoba M.; Brown, Mark; Downs, Colleen T. (2018). "Seasonal thermoregulation in the burrowing parrot (Cyanoliseus patagonus)". Journal of Thermal Biology. 38 (1): 47-54. doi:10.1016/j.jtherbio.2012.10.001. ISSN 0306-4565. PMID 24229804.
- ^ Masello, Juan F.; Sramkova, Anna; Quillfeldt, Petra; Epplen, Jörg Thomas; Lubjuhn, Thomas (24 Temmuz 2002). "Genetic monogamy in burrowing parrots Cyanoliseus patagonus?". Journal of Avian Biology. 33 (1): 99-103. doi:10.1034/j.1600-048x.2002.330116.x. ISSN 0908-8857.
- ^ a b c Masello, Juan F.; Quillfeldt, Petra (2002). "Chick Growth and Breeding Success of the Burrowing Parrot". The Condor. 104 (3): 574. doi:10.1650/0010-5422(2002)104[0574:cgabso]2.0.co;2. ISSN 0010-5422. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ Zungu, Manqoba M.; Brown, Mark; Downs, Colleen T. (January 2013). "Seasonal thermoregulation in the burrowing parrot (Cyanoliseus patagonus)". Journal of Thermal Biology. 38 (1): 47-54. doi:10.1016/j.jtherbio.2012.10.001. ISSN 0306-4565. PMID 24229804.
- ^ International), BirdLife International (BirdLife (7 Ağustos 2018). "IUCN Red List of Threatened Species: Cyanoliseus patagonus". IUCN Red List of Threatened Species. 4 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Sánchez, Rocío; Ballari, Sebastián A.; Bucher, Enrique H.; Masello, Juan F. (27 Haziran 2016). "Foraging by burrowing parrots has little impact on agricultural crops in northeastern Patagonia, Argentina". International Journal of Pest Management. 62 (4): 326-335. doi:10.1080/09670874.2016.1198061. ISSN 0967-0874.
- ^ Masello, Juan F.; Quillfeldt, Petra (2004). "News from El Cóndor, Patagonia,Argentina". PsittaScene.
- ^ "Patagonian Conure Health, Personality, Colors and Sounds". 11 Aralık 2018. 27 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
- ^ "Patagonian conure (Cyanoliseus patagonus) longevity, ageing, and life history". The Animal Ageing and Longevity Database. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020.
- ^ "Patagonian Conure Fact Sheet". 2 Ocak 2013. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]