Tobol'sk

Tobol'sk
Тобольск
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	100,352 ristitud
Pind	222 km²
Pämez'	Maksim Afanasjev; (heinku 2019—)
Telefonkod	+7−3456-xxx-xxx
Avtokod	72
Aigvö	UTC+5 (MSK+2)

Tobol'sk (ven.: Тобо́льск, tot.: Тубыл) om lidn da lidnümbrik Venäman Sibirin suvipäivlaskmas. Se om federacijan subjektan kahtenz' lidn eläjiden lugun mödhe, mugažo Tobol'skan rajonan administrativižeks keskuseks, ei mülü sihe.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1587 kuti lidnuz da kreml' i Sibirin otandan kävutamižhe keskuz, nimitihe jogen mödhe. Panihe Stroican nemel 17 kilometras sijaližiden totarlaižiden Sibir'-pälidnaspäi (mž. Kašlik, Isker), i se oli lidnan toižeks nimeks kartoil 18. voz'sadhasai. Tobol'sk sai lidnan statusad vl 1590, ezmäižel Venäman Sibiriš, 17. voz'sadal oli sen päkeskuseks. Ende nimitihe Tobolesk i Tobolesk-Ladeinii.

Vspäi 1708 oli Sibirin gubernijan pälidnaks. Om lidnaks agjan alištusenke vn 1944 elokuspäi. Raudte tuli lidnha vl 1973.

Tobol'sk šingotase järedal kivivoinhimižel kombinatal^[1] sen kommunikacijoidenke (polimeriden tehmine, elektrusen samine, kivivoin- da gazanveimiden holituz), sauvondmaterialiden edheotandoil (kaks' raudbetonan tegint, savičuntegim, pumaterialoiden pästand), sömtegimištol, rahvahanpramozloiden tegesiden fabrikal i turizmal, murdoiden sortiruindtegimel.

Geografijan andmused

Lidn sijadase agjan pohjoižes, Irtiš-jogen (tot.: Иртеш) oiktal randal tobjimalaz huran Tobol-ližajogen lanktendan sijas, 90 metrad keskmäižel korktusel valdmeren pindan päl. Taigmec da sod ümbärtas lidnad. Matkad Tümenihesai om 200 km suvipäivlaskmha orhal, 246 km avtotedme vai raudtedme. Toižed lähembaižed lidnad om Jalutorovsk 207 km suvipäivlaskmha orhal vai 248 km avtol i Tavd (Sverdlovskan agj) 176 km päivlaskmha orhal vai 358 km avtotedme.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +1,1 C°, kezakun-elokun +15..+19 C°, tal'vkun-uhokun −15..−17 C°. Ekstremumad oma −51,8 C° i +39,6 C°. Paneb sadegid 497 mm vodes, enamba kezakus-elokus (68..74 mm kus), vähemba vilukus-keväz'kus (17..23 mm kus).

Sumkino-žilo (3531 rist. vl 2017) mülüb lidnümbrikho Tobol'skan ližaks. Lidnümbrikon pind — 222 km².

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 99 694 ristitud, lidnümbrikon — 103 583 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 101 100 eläjad vl 2005. Vl 2017 kaik 98 886 ristitud elihe lidnas, 102 417 ristitud kaikes lidnümbrikos.

Rahvahad (lidn, enamba 0,4 % vl 2016): venälaižed — 73,3 %, totarlaižed — 16,6 %, ukrainalaižed — 1,8 %, azerbaidžanlaižed — 0,8 %, saksalaižed — 0,4 %, baškiralaižed — 0,4 %, vaugedvenälaižed — 0,4 %, toižed rahvahad — 1,8 %, rahvahuden ozutandata — 4,5 %.

Ortodoksižen hristanuskondan 23 pühäpertid^[2] oma kaičenus i saudud lidnas: Sofijan melevuden (1683−1686) i Jumalanmaman Katken (1743−1796) kafedraližed päjumalanpertid, Spasan Toižetamižen päjumalanpert' (om letud vll 1900−1905), kuz'toštkümne jumalanpertid, kaks' kodijumalanpertid i kaks' časounäd. Kaikiš amuižemb Znaman mez'jumalankodi om kaičenus, no ei ole väges. Niiden ližaks läz kümned pühäpertid ei ole kaičenus. Riman katoline Pühän Stroican jumalanpert' (1900) om avaitud. Registriruihe protestantizman kundoid. Islaman vanh pühäpert' om letud 19. voz'sadal, uz' om avaitud vl 2014. Kaik om 16 mečetid Tobol'skan rajonan žiloidenke.

Tobol'skan äiprofil'ne tehnikum^[3], medkolledž^[4], Tobol'skan industrialine institut^[5] (Tümenin industrialižen universitetan filial) i Tobol'skan pedagogine institut oma lidnan professionaližen opendusen aluzkundoikš.

Lidnümbrikon pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeline lidnan pämez' om Vladimir Mazur (reduku 2012 — kezaku 2019).

Transport

Avtobusad (24 maršrutad lidnadme) oma kundaližeks transportaks lidnas. «Tümen' — Hanti-Mansiisk»-mante läbitab lidnad. Jogiport radab.

Remezov-lendimport (RMZ / USTJ, 50 tuh. passažiroid vn 2022 lopule) om avaitud vn 2021 redukus. Tehtas reisid Venäman järedoihe lidnoihe. Toine lähembaine lendimport sijadase Tümeniš.

Galerei

Jermakan monument
Sofijan melevuden i Jumalanmaman Emäganpäivän kafedraližed päjumalanpertid (ortodoksine hristanuskond) Tobol'skan kremliš, vn 2011 nägu
Tobol'skan islaman vanh pühäpert', vn 2016 nägu
Kivivoihimine «Tobol'sk-Polimer»-kompleks vl 2013
Tobol'skan LEK vl 2011
Tobol'skan industrialine institut (2010, Tümenin industrialižen universitetan filial)
Tobol'skan pedagogine institut (2015)
Čomamahtoine muzei (2012, vll 1930−1955 totaran pedagogine škol)
«Slavänskaja»-adivpert' vl 2010
Remezov-lendimport (2021, edel avaidust)
Tobol'sk-päraudtestancijan sauvuz vl 2012