kixhiyî

Walon (Rifondou)

Alofômes di k(i)- / co-

Plinne cogne Lidje-Årdene (betchete sipotchåve)	Cogne Nameur-Tchålerwè (betchete nén spotchåve)	Sipotcheye cogne Lidje-Årdene
kixhiyî	coxhiyî	cxhiyî

Etimolodjeye

Bodje « xhiyî » avou l’ betchete « ki- » des viebes, çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -î » des viebes.

Prononçaedje

• AFE :
  • diferins prononçaedjes : /ki.hi.ˈjiː/
  • prononçaedje zero-cnoxheu : /ki.ʃi.ˈjiː/ (waire u nén prononcî insi å 20inme sieke)
• Ricepeures : ki·xhi·yî

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	k(i)xheye
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	k(i)xhiyîz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	k(i)xhiyans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	k(i)xhiynut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	k(i)xhiyrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	k(i)xhiyive
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	k(i)xheye
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	k(i)xhiyî
Ôtes codjowaedjes	come criyî

kixhiyî

1. (viebe å coplemint) xhiyî a ptits bokets.
   • C' esteut ene sitoele ki vneut d' fini s' coûsse et k' aveut cxhiyî l' cir. — Guillaume Smal (fråze rifondowe).
   • Cwand ti n' as pus po boere,
     Ti cmince a t' acweri
     Onk po k' ti pôye ti kscheure
     Et ti t' fwais tot kixhiyî
     Après fåt k' dji t' raceuze
     Ti n' as k' tos vîs herveas
     Pus tård fåt k' dji voeye
     Vini foû tes kuînais* (?). — François Barillié, divins Li camarad′ dè l'joie, 1852 (fråze rifondowe).
2. alouwer on mousmint tot l' xhiyant.
   • N’èst-ce nou toûrmint, çoula, dè k’hiyî s’rôbe di sôye
     Tot passant pol bocå d’ine håye?… Ah ! si m’papa
     Sét måy qui dj’a fêt dès parèy’s djeûs… — Émile Wiket, Fruzions d' cour, p.103.
   • Li ptit rôzî cxhiyive si pôve veye inte deus royes di påkîs — Henri Simon (fråze rifondowe et rarindjeye).
   • Wice sont ele les paires di botkenes
     Ki dj' a kxhiyî so vos hadrenes
     Tos les après-nonnes des djudis?
     — Louis Lagauche, "L' inmant", Li tchanson del Mouze, (1947), p. 101 (fråze rifondowe).
3. (viebe å coplemint) fé passer (ene termene di tins ki shonne longue).
   • On åreut kxhiyî pus d’ ene shijhe
     A ls etinde dire des sacwès d’ grand. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.96, “Li Nid d’Coèrbâs” (fråze rifondowe).
   • Mi ? Dji n’ louke après persone. Dji bate carasse don hår don hote, istwere di kxhiyî l’ tins. — Joseph André, "Dizos leû fèrome", 1919, p.48 (fråze rifondowe).
   • I faleut bén endè fé s' doû ou kixhiyî s' tins a cdure ses troes båsheles å bal et s' continter do loukî les djonnes — Victor Carpentier (fråze rifondowe).
   • I fåt briber l' crossete k' on vs dene come a ene viye biesse,
     Et cxhiyî s' some a l' ouxh avou ene pire dizo l' tiesse,
     Hossî des côps d' rahia d' ene volêye di coirbås— Joseph Mignolet, "Fleûrs di prétins", p.43 (1929), "Li walon’rèye" (1916) (fråze rifondowe).
4. (viebe å prono) : Loukîz a : « s’ kixhiyî ». Loukîz a : «si kixhiyî».

Sinonimeye

Loukîz a : « kischirer »

Sipårdaedje do mot

w. do Levant

Ortografeyes

Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :

• k'hiyî : E1, E170
• kihiyî : E1, E170

E rfondou walon :

• cohiyî : vR9 ^(lére)
• coxhiyî : R11 ^(lére)
• cxhiyî : R11 ^(lére)
• kixhiyî : FR13, R10 ^(lére), R11 ^(lére)
• kihiyî : vR9 ^(lére)
• c'hiyî : vR9 ^(lére)

Li mot n’ est nén dins : E34

Ratournaedjes

kixhiyî

• Francès : déchirer ^(fr)

kixhiyî

• Francès : tuer le temps ^(fr)

Pårticipe erirece

kixhiyî omrin

1. Pårticipe erirece omrin do viebe "kixhiyî".