Depresyonda Metakognitif Terapi Dr. Sedat BATMAZ Gazios a paşa Ü iversitesi Açıkla a – 2014 – 2015) • Araştır a ı: • Da ış a : - • Ko uş a ı: - Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 2 Depresyonda CAS (1) • Ruminasyon • E dişe • Özellikle depresyo u yi ele esiyle ilişkili • Gele ekte depresyo larıyla aş ede e eyle ilişkili felaketleştir e) «Ber at hissediyoru . Nede öyle hissediyoru ki? Sa ırı u hali hiç düzel eye ek. Hiç ir şeyi üstesi de gele iyoru zate e . Gele ekte de hiç ir ekle ti kal adı. Herkes hayatı a ir şekilde deva ediyor, a a e yapa ıyoru u u. Nede e i aşı a geldi ki zate u yaşadıkları ? Ne a la a geliyor tü u ola lar? Be asıl iriyi ki u ları hak etti ? Be de kesi ir terslik var. Aslı da utlu ol a lazı , a a değili ede se. Niye öyle utsuzu ? Hiç ir çıkı yolu yok u u halde ? Sa ırı u hastalık e i ta a ıyla ele geçirdi. Bu da hiç kurtula aya ağı .» Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 3 Depresyonda CAS (2) • Tehlikeyi izleme • Depresyo u • İşlevsel ol aya • • • • elirtileri e ve ruh hali değişiklikleri e odakla a aş et e yolları Etkinliklerde azalma (ruminasyona daha fazla vakit ayır a Di le ek içi ayrıla za a ı artır a di le erek iyileş e ya ılsa ası Madde kulla ı ı duygudurumunu düze le e a a ıyla Ke di e zarar ver e / Ke di i ezala dır a üzü tüye alter atif duygular yaşa a ekle tisi Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 4 Depresyo içi MCT’de Temel Hedef: RUMİNASYON • Ruminasyon: • Kişisel soru larla, kayıp te asıyla, depresyo elirtileriyle ve u elirtileri ede , a la ve so uçlarıyla ilgili, • kontrol edilmesi zor, • tekrarlayı ı, • kişi i iste li olarak dahil olduğu, • olu suz duygular, düşü eler ve tehlikeli olarak görüle duru larla aktif ir aş et e yolu olarak düşü üle , • olu suz de eyi lerde kaçı a yolu olarak ortaya çıka , • ili ç düzeyi de gerçekleşe , • geç işe odaklı düşü e tarzı «Nede u şekilde hissediyoru ?» «Bu yaşadıkları e i hakkı da e söyler, e a la a gelir?» «Nasıl daha iyi hissede iliri ?» Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 5 Oto atik Düşü ce ve E dişede Farklar • Oto atik düşü elerde OD farklı! • OD, ruminasyon içi tetikleyi i • OD’ye karşı geliştirile düşü e tarzı • E dişede de farklı! ENDİŞE TASALANMA RUMİNASYON Gele ek odaklı Geç iş odaklı Tehlikeyle ilişkili düşü elerle tetikle ir Olu suz ke dilik, depresyo ve kayıpla ilgili OD’lerle tetiklenir Tehlikeden kaçı Olayları ilgili ak veya tehlikeyi ö le ekle ilgili ede leri i keşfet e ve u lara a la ver eyle Soru çöz e içi daha fazla özgüve , ça ala a içi daha fazla motive edici Soru çöz e içi daha az özgüve , çabala a içi daha az motive edici Göre e daha kısa süreli Daha uzu süreli Göre e daha fazla ko trol altı a alı a ilir, daha kolay a Daha az ko trol edile ilir, daha az gör ezde geli e ilir Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 6 gör ezde geli e ilir Depresyonun Metakognitif Modeli (1) Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 7 Depresyonun Metakognitif Modeli (2) Olumlu Üstbilişsel İ a ışlar: Depresif duygularda kurtul ak ve soru lara ya ıt ul akla ilgili i a ışlar Olumsuz Üstbilişsel İ a ışlar: Ruminasyonun ko trol edile ez oluşu, ke diliği psikolojik açıda kırılga lığı ve depresif de eyi leri tehlikeliliğiyle ilgili i a ışlar Azal ış üst farkı dalık: Ruminasyonla ilgili azal ış farkı dalık CAS: Ruminasyon, tehlikeyi izle e, işe yara aya aş et e davra ışları Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 8 • Tetikleyiciler: • Ke dilik, gele ek ve dü ya hakkı daki olu suz OD • Halsizlik, otivasyo eksikliği ya da üzü tü gi i depresyo elirtileri • Olumlu Üst ilişsel İ a ışlar: • Depresyo elirti ve ulguları ı izle e i , takip et e i ö e li olduğu u düşü e • Düzleş iş ir duygula ı ı sürdür e i gerekli olduğu u düşü e • Daha güçlü duygularda kaçı arak kuvvetli duygusal dalgala alarda kurtul a ı işe yaradığı a i a a «Üzü tü ü ede leri hakkı da düşü e , u ları ö leye ilir. Geç işteki hataları ı irdelerse , daha iyi ir kişi ola iliri . Ne kadar kötü olduğu üstü de yeteri e düşü ürse u duyguda kurtula iliri . Eğer kara sar a düşü eye deva ederse , hayal kırıklıkları da ol az. Ne kadar kötü hissettiği i düşü üp dur a aslı da hak ettiği ir eza. Üzgü olduğu a odakla a e i de gede tutuyor.» Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 9 • Olumsuz Üst ilişsel İ a ışlar: • Depresif duygular ve elirtileri ta a e ko trol dışı olduğu i a ışı • Her depresif elirti i ye i ir rahatsızlık olduğu ve u u tehlikeli olduğu i a ışı «Zih i i ve duyguları ı ko trolü e de değil. Aklı ı kay etti , e artık eski e değili . Ko trol eli de kaydı gitti, ey i de ir hastalık var. Bu halde olduğu içi kusurluyu , eksiği . Tek yapa ile eği oturup ütü u ları geç esi i ekle ek. Bu şekilde düşü üp kal a ı durdur ak ü kü değil.» • Azal ış üst farkı dalık: • Ruminasyona aşladığı ı farkı da ol a a Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 10 • İşlevsel Ol aya Baş Et e Yolları: • Etkinlikleri azaltarak ruminasyon içi vakit yarat a • E dişe Tasala a «Bu kadar stresi u vü ut kaldıra az. Depresyo u erke uyarı işaretleri e karşı hep tetikte ol alıyı . Hastalığı her a yi eleye ilir.» BÜTÜN BU CAS BİLEŞENLERİ BİR ARAYA GELEREK BİR KISIR DÖNGÜ YARATIR VE DEPRESYONLA İLGİLİ HER TÜR BELİRTİ, DÜŞÜNCE, DUYGU, DAVRANIŞ YENİ BİR TETİKLEYİCİ OLARAK MODELİN SÜREKLİLİĞİNE NEDEN OLUR. Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 11 CAS ÜSTBİLİŞLER DEPRESYON Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 AYRICA TÜM BU BİLEŞENLER BİRBİRLERİNİ ETKİLEYEREK KISIR DÖNGÜNÜN DİĞER ÇARKLARININ DA ARALIKSIZ ÇALIŞMASINA YOL AÇAR. 12 Depresyonda MCT: Te el İlkeler • 5 – 10 oturum • Her oturu süresi: – 60 dak. • Sıklık: Haftada ir • Yapıla dırıl ış ta ı koy a, izle , görüş e içeriği • Ev ödevleri • Özgül tek ikler ATT, DM, ruminasyon erteleme) • Es eklik ve kişiye özel yaklaşı Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 13 Depresyonda MCT’ i Yapısı 1. Olgu kavra sallaştır ası 2. Metakognitif model ve tedaviyle ta ışıklık sağla a 3. Dikkat ATT ve esafeli yargısız farkı dalık DM eğiti i 4. Olumsuz üst ilişsel i a ışları ele alı ası 5. Ruminasyonla ilgili olumlu üst ilişsel i a ışları ele alı ası . Kalı tı depresif elirtiler ve tehlikeyi izleme i ortada kaldırıl ası . Terapide kaza ıla ye i düşü e tarzı ı pekiştiril esi 8. Yi ele eyi ö le e çalış aları Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 14 Depresyonda MCT’ i Te el Bileşe leri Dikkat eğiti i ATT Mesafeli yargısız farkı dalık DM Ruminasyonun ortada kaldırıl ası Üst ilişsel i a ışları ele alı ası ve değiştiril esi Tehlikeyi izle e i ö le İşlevsel ol aya esi aşa çık a yolları ı değiştiril esi Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 15 Depresyo da MCT Uygula ası 1. OTURUM • Olgu kavra sallaştır ası • Modelle ta ışıklık kurma (Sosyalizasyon) • Ruminasyon hakkı da üst farkı dalık sağla a Ruminasyon dö e leri i fark et e ve ta ı la a • Dikkat eğiti i uygula ası ATT • ATT for u u doldurul ası • Ev ödevleri: Gü de 2 defa ATT, ATT gü lüğü Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 16 Depresyo da MCT Uygula ası 2. OTURUM • Ev ödevlerinin ve MDD-S’ i gözde geçiril esi özellikle ruminasyona ayrıla süre ve ruminasyonun ko trol edile ezliği e dair üst ilişsel i a ışlar • Mesafeli yargısız farkı dalığı öğretil esi ve uygula ası DM • Ruminasyonun ko trol edile ezliği i sı a ak içi ruminasyonun ertelenmesi de eyleri i pla la ası • ATT uygula ası • Ev ödevleri: ATT uygula aları, DM ve ruminasyonun ertelenmesi Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 17 Depresyo da MCT Uygula ası • • • • • • 3. OTURUM Ev ödevleri ve MDD-S’ i gözde geçiril esi özellikle ruminasyona ayrıla süre ve ruminasyonun ko trol edile ezliği e dair üst ilişsel i a ışlar Ruminasyonun tetikleyicileri i sapta ası ve DM uygula ası aktif ruminasyon ile ruminasyonun ertele esi i oturu içerisi de kıyasla ası Kontrol edilemezlikle ilgili üst ilişsel i a ışları sı a ası odülasyo deneyleri) ATT uygula ası Etki lik düzeyleri ve kaçı aları araştırıl ası Ev ödevleri: ATT uygula ası, tü tetikleyi iler içi DM ve ruminasyon ertele e, etki likleri artırıl ası Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 18 Depresyo da MCT Uygula ası 4. OTURUM • Ev ödevleri ve MDD-S’ i gözde geçiril esi özellikle ruminasyona ayrıla süre ve ruminasyonun ko trol edile ezliği e dair üst ilişsel i a ışlar, etki lik düzeyi ve işe yara aya aş et e stratejileri • Ruminasyon erteleme i tetikleyi ileri e az % ’i e karşı etkili olduğu u ve e fazla 2 dak. sürdüğü ü ko trolü gerekiyorsa uygula a ı pekiştiril esi • Ruminayonla ilişkili olumlu üst ilişsel i a ışları sı a ası • ATT uygula ası • Ev ödevleri: ATT uygula ası, DM ve ruminasyon ertelemenin daha yaygı şekilde kulla ıl ası, etki lik pla la a Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 19 Depresyo da MCT Uygula ası 5. OTURUM • Ev ödevleri ve MDD-S’ i gözde geçiril esi özellikle ruminasyona ayrıla süre, ruminasyonla ilişkili olu lu üst ilişsel i a ışlar, etki lik düzeyi • DM’ i tutarlı ve yaygı şekilde kulla ıldığı ı ko trolü • Ruminasyonla ilişkili olumlu üst ilişsel i a ışları sı a ası • Etki lik düzeyi i ko trolü ve geliştiril esi içi ö eriler işe yara aya diğer aş et e stratejileri i sapta ası ve e gelle esi • ATT uygula ası • Ev ödevleri: ATT uygula ası, ruminasyonun ertelenmesi, etkinliklerin artırıl ası Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 20 Depresyo da MCT Uygula ası 6. OTURUM • Ev ödevleri ve MDD-S’ i gözde geçiril esi özellikle ruminasyona ayrıla süre, ruminasyonla ilişkili olu lu üst ilişsel i a ışlar, etki lik düzeyi • Duygular ve depresyonla ilgili olu suz i a ışları tespit edil esi ve sı a ası • ATT uygula ası zorluk dere esi i artırarak • Ev ödevleri: ATT uygula ası, ruminasyon erteleme, etkinliklerin sürdürül esi Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 21 Depresyo da MCT Uygula ası 7. OTURUM • Ev ödevleri ve MDD-S’ i gözde geçiril esi özellikle ruminasyona ayrıla süre, i a ışlar ve işe yara aya aş et e yolları • Ye i aş et e pla ı ı yazıl ası özet pla ı hazırla ası ve hastayla paylaşıl ası • Yi ele e korkuları ı ele alı ası ve değiştiril esi • ATT uygula ası • Ev ödevleri: ATT uygula ası, ye i pla ı uygula aya ko ul ası, terapi özeti üzeri de hazırlık çalış ası Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 22 Depresyo da MCT Uygula ası 8. OTURUM • Ev ödevleri ve MDD-S’ i gözde geçiril esi • Yi ele e ö le e: Terapi özeti i ta a la ası • Kalı tı üst ilişsel i a ışlarla çalış a • Yeni tetikleyicileri tah i edil esi ve ye i pla ı uygula a ağı ı tartışıl ası • Güçle dir e oturu ları ı pla la ası Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 asıl 23 Dr. Sedat BATMAZ - 51. UPK - 27.11.2015 24 TEŞEKKÜRLER sedat.batmaz@gop.edu.tr https://independent.academia.edu/sedatbatmaz