Kiskisan
Ang priksiyon, kiskisan, pagkikiskis, pagkikiskisan, pagpipingki, o pagpipingkian (Ingles: friction) ay ang puwersang lumalaban sa kaugnay, kaukol o kabagay na galaw ng mga ibabaw ng mga solido, mga suson ng pluwido, at mga elementong materyal na dumudulas o dumadausdos sa bawat isa. Mayroong ilang mga uri ng pagkiskis.
- Ang tuyong pagkiskis ay lumalaban sa kaukol na pagilid na galaw ng dalawang solidong mga pang-ibabaw na nagkadiit, nagkadikit, o nagkalapat. Nahahati-hati pa ang tuyong priksiyon sa priksiyong istatiko sa pagitan ng mga pang-ibabaw na hindi gumagalaw, at priksiyong kinetiko sa pagitan ng gumagalaw na mga pang-ibabaw.
- Ang pagkiskis na sunud-sunuran o priksiyong pluwido ay naglalarawan sa pagkikiskisan sa pagitan ng mga patong sa loob ng isang pluwidong malapot o malagkit na gumagalaw na kaugnay ng bawat isa.[1][2]
- Ang nilangisang pagkiskis o priksiyong lubrikado ay isang kaso ng priksiyong pluwido kung saan ang isang pluwido ay naghihiwalay ng dalawang solidong pang-ibabaw.[3][4][5]
- Ang kiskisan ng balat o priksiyon ng balat ay isang kumponente ng pagkaladkad (sagabal), ang puwersang lumalaban sa galaw ng isang solidong katawan na lumalagos sa isang pluwido.
- Ang kiskisang panloob o priksiyong internal ay ang puwersang lumalaban sa galaw sa pagitan ng mga elementong bumubuo sa isang solidong materyal habang sumasailalim ito sa depormasyon.[2]
Kapag ang mga pang-ibabaw na nagkadikit ay gumalaw na ukol sa bawat isa, ang priksiyon sa pagitan ng dalawang mga kalatagan ay ang nagpapalit ng enerhiyang kinetiko upang maing init. Ang katangiang pag-aari na ito ay maaaring magkaroon ng dramatikong mga kinahihinatnan, katulad ng pinamamalas ng paggamit ng pagkikiskisan na nalilikha ng pagkikiskis o pagkukuskos ng mga piraso ng kahoy upang makapagsimula ng isang apoy. Ang enerhiyang kinetiko ay nagiging init tuwing nagaganap ang galaw na may pagkiskis, halimbawa na kapag ang isang malapot na pluwido ay hinalo. Isa pang mahalagang kakahinatnan ng maraming mga uri ng priksiyon ay maaaring ang pagkasira o pagkapudpod, na maaaring humantong sa degradasyon o karawalan ng pag-andar at/o pagkasira ng mga kumponente. Ang priksiyon ay isang kumponente ng agham ng tribolohiya.
Ang priksiyon ay hindi isang puwersang pundamental subalit nagaganap dahil sa mga puwersang elektromagnetiko sa pagitan ng nakargahang mga partikulo na bumubuo sa pang-ibabaw na nagkadikit. Dahil sa kasalimuotan ng mga interaksiyong ito, ang priksiyon ay hindi maaaring kalkulahin mula sa mga unang prinsipyo, ngunit sa halip ay dapat na matagpuan sa pamamagitan ng paninigurado sa obserbasyon (empirikal na paraan).
Sa iba pang mga diwa, ang kiskisan o priksiyon ay maaaring mangahulugan ng sigalot, salungatan, o alitan sa pagitan ng mga tao.
Tingnan din
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Beer, Ferdinand P. (1996). Vector Mechanics for Engineers (ika-Sixth (na) edisyon). McGraw-Hill. p. 397. ISBN 0072976888.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthor=ignored (|author=suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 2.0 2.1 Meriam, J. L. (2002). Engineering Mechanics (ika-ikalima (na) edisyon). John Wiley & Sons. p. 328. ISBN 0471602930.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthor=ignored (|author=suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Ruina, Andy; Rudra Pratap (2002). Introduction to Statics and Dynamics (PDF). Oxford University Press. p. 713.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Hibbeler, R. C. (2007). Engineering Mechanics (ika-Ikalabing-isa (na) edisyon). Pearson, Prentice Hall. p. 393. ISBN 0131271466.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Soutas-Little, Robert W.; Inman, Balint (2008). Engineering Mechanics. Thomson. p. 329. ISBN 0495296104.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Ang lathalaing ito na tungkol sa Pisika ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.