Ανδόρρα
Συντεταγμένες: 42°33′30″N 1°33′19″E / 42.5583°N 1.5553°E
| Πριγκηπάτο της Ανδόρρας
Principat d'Andorra | |||
|---|---|---|---|
| |||
 Η θέση της Ανδόρρας (πράσινο) στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (σκούρο γκρι) | |||
| και μεγαλύτερη πόλη | Ανδόρρα λα Βέλια 42°30′00″N 1°31′00″E / 42.50000°N 1.51667°E | ||
| Καταλανικά | |||
| Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και Συγκυριαρχούμενο Πριγκιπάτο (Διαρχία) | |||
Πρωθυπουργός Συμπρίγκιπες | Ζαβιέρ Εσπότ Ζαμόρα Βίβες Σισίλια Εμμανυέλ Μακρόν | ||
Νομοθετικό σώμα | Γενικό Συμβούλιο | ||
| Ανεξαρτησία Ισχύον Σύνταγμα | 1278 28 Απριλίου 1993 | ||
| • Σύνολο • % Νερό • Σύνορα | 468 km2 (193η) αμελητέο 120,3 km | ||
| Πληθυσμός • Εκτίμηση 1-2024 • Απογραφή 2006 • Πυκνότητα | 85.330[1] (205η) 69.150 182,3 κατ./km2 (76η) | ||
| ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2007) • Κατά κεφαλή | 3,66 δισ. $ [2] 42.500 $[2] | ||
| ΔΑΑ (2021) |  0,858[3] (40η) – πολύ υψηλός | ||
| Νόμισμα | Ευρώ 1 (€ EUR) | ||
| • Θερινή ώρα | CET (UTC +1) (UTC +2) | ||
| Internet TLD | .ad 2 | ||
| Οδηγούν στα | δεξιά | ||
| Κωδικός κλήσης | +376 | ||
1 Πριν το 1999: Γαλλικό Φράγκο και Ισπανική Πεσέτα 2Χρησιμοποιείται και το .cat από κοινού με τις περιοχές της Καταλονίας | |||
Το Πριγκηπάτο της Ανδόρρας (καταλανικά: Principat d'Andorra, γαλλικά: Principauté d'Andorre, ισπανικά: Principado de Andorra) είναι περίκλειστο κράτος, που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Ευρώπη, στα ανατολικά Πυρηναία, μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας. Έχει έκταση 468 τ.χλμ. και πληθυσμό 85.330 κατοίκους,[1] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024. Το συνολικό μήκος της χώρας είναι 40 χλμ. Εκτός της πρωτεύουσας, Ανδόρρα λα Βέλια, περιλαμβάνει και 7 χωριά. Το κράτος ονομάζεται και Πριγκιπάτο των Κοιλάδων της Ανδόρρας.[4]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Πολιτεία της Ανδόρρας δημιουργήθηκε το 1278, όταν η περιοχή περιήλθε στον κόμη της Φουά (Comte de Foix) και στον επίσκοπο του Ουρζέλ. Τα δικαιώματα όμως της Κομητείας αυτής πέρασαν μετά από γάμο του Ερρίκου Δ΄ στο Γαλλικό Στέμμα. Έτσι, συνέχισε να βρίσκεται αυτοτελές μεν αλλά υπό την προστασία του εκάστοτε Βασιλέως, και σήμερα (κατά κληρονομικό δικαίωμα) Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η χώρα παραλείφθηκε από τη συνθήκη του 1919, με αποτέλεσμα να παραμείνει σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Γερμανία έως το 1958.[5]
Το 1982 ανέλαβε πρώτος πρωθυπουργός ο Όσκαρ Ρίβας Ρετς και στις 14 Μαρτίου [6] του 1993 εγκρίθηκε Σύνταγμα[7] με δημοψήφισμα. Σύμφωνα με το ίδιο το Σύνταγμα, τέθηκε σε ισχύ την ημέρα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στις 28 Απριλίου του 1993. Μερικούς μήνες αργότερα, στις 28 Ιουλίου του 1993, η Ανδόρρα έγινε μέλος του ΟΗΕ.
Γεωγραφία και κλίμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξαιτίας της θέσης της στα ανατολικά Πυρηναία, η Ανδόρρα αποτελείται κυρίως από όρη με μέσο υψόμετρο 1.996 μ. Το μεγαλύτερο σε ύψος βουνό είναι το Κόμα Πεδρόσα (Coma Pedrosa) στα 2.946 μ. Το χαμηλότερο σημείο είναι 870 μ. στο σημείο που ενώνονται τρεις στενές κοιλάδες σε σχήμα Υ, στον ποταμό Βαλίρα.
Κλίμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το εύκρατο κλίμα του κρατιδίου είναι παρόμοιο με εκείνο των όμορων χωρών του. Έτσι, εξαιτίας του μεγάλου υψομέτρου οι χειμώνες χαρακτηρίζονται από συχνές χιονοπτώσεις κατά μέσο όρο και παρατηρείται σχετική δροσιά το καλοκαίρι. Οι βροχοπτώσεις κατά μέσο όρο είναι της τάξης των 808 mm και η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται από -1 έως 6 βαθμούς Κελσίου τον Ιανουάριο σε 12 με 26 βαθμούς Κελσίου τον Ιούλιο.[8]
| Κλιματικά δεδομένα από τους μετεωρολογικούς σταθμούς Central FEDA, Ransol και Engolasters για την περίοδο 1970–2009 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μάρ | Απρ | Μάι | Ιούν | Ιούλ | Αύγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
| Μέση Μηνιαία °C | 0.7 | 1.6 | 3.8 | 5.4 | 9.3 | 13.1 | 16.6 | 16.4 | 13.0 | 8.7 | 4.1 | 1.4 | 7,84 |
| Υετός mm | 63,3 | 41,6 | 49,7 | 80,4 | 97,4 | 91,6 | 68,9 | 88 | 82,7 | 83,9 | 74,2 | 70 | 891,7 |
| Μέση Ημερήσια °F | 33,3 | 34,9 | 38,8 | 41,7 | 48,7 | 55,6 | 61,9 | 61,5 | 55,4 | 47,7 | 39,4 | 34,5 | 46,12 |
| Υετός ίντσες | 2,492 | 1,638 | 1,957 | 3,165 | 3,835 | 3,606 | 2,713 | 3,465 | 3,256 | 3,303 | 2,921 | 2,756 | 35,106 |
| Πηγή: Departament d’Estadística, Nota de Premsa: Climatologia, 2009 (PDF; 381 kB) | |||||||||||||
Χλωρίδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φυτογεωγραφικά η χώρα ανήκει στην ευρωπαϊκή κυκλοβόρεια ατλαντική περιοχή. Σύμφωνα με το WWF, το έδαφος της Ανδόρρας ανήκει στην οικολογική ζώνη των κωνοφόρων και των μικτών δασών των Πυρηναίων. Τα δάση της αποτελούνται από πεύκα, ελάτες, βελανιδιές και άλλα δέντρα.[8]
Δημογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πληθυσμός της χώρας είναι 85.330[1] κάτοικοι το 2024 (205η στον κόσμο). Στο κρατίδιο ζουν Ισπανοί, Γάλλοι, Πορτογάλοι, Βρετανοί και Ιταλοί, σε ποσοστό 67,7%. Οι Ανδορρανοί αποτελούν μειονότητα στην ίδια τους τη χώρα, με 33% του συνολικού πληθυσμού. Ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού είναι -0,1% (εκτίμηση 2021) με τον ρυθμό γεννήσεων να είναι 6,91 γεννήσεις/1000 κατοίκους και θανάτων 7,86 θάνατοι/1000 κατοίκους πληθυσμού (εκτίμηση 2021).[2]
Γλώσσες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η καταλανική γλώσσα είναι η εθνική γλώσσα της χώρας. Οι περισσότεροι κάτοικοι της χώρας μιλούν παράλληλα ισπανικά και γαλλικά. Το κρατίδιο είναι το μοναδικό μαζί με άλλα τρία (Γαλλία, Μονακό και Τουρκία) στην Ευρώπη που δεν έχει υπογράψει τη Θεμελιώδη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Μειονοτήτων.[9]
Θρησκεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο πληθυσμός πρεσβεύει κυρίως το Ρωμαιοκαθολικό δόγμα. Η προστάτιδά τους είναι η Θεοτόκος του Μεριτσέλ (Mare de Déu de Meritxell). Στις 8 Σεπτεμβρίου είναι εθνική εορτή, καθώς τιμάται η μνήμη της.[2]
Μακροζωία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με αμερικανική έρευνα του 2007, η Ανδόρρα κατέχει το ρεκόρ μακροζωίας διεθνώς.[10][11] Σύμφωνα με εκτιμήσεις για το 2021, το μέσο προσδόκιμο ζωής στη χώρα είναι 83,23 χρόνια (στους άνδρες 80,99 και στις γυναίκες 85,6).[2]
Διοικητική διαίρεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κρατίδιο διαιρείται σε 7 ενορίες. Αυτές είναι:
- Ανδόρρα Λα Βέλια
- Κανίλιο (Canillo)
- Ενκάμ (Encamp)
- Εσκάλντες-Ενγκορντάνι (Escaldes-Engordany)
- Λα Μασάνα (La Massana)
- Ορντίνο (Ordino)
- Σαντ Ζουλιά ντε Λόρια (Sant Julià de Lòria)
Οικονομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η οικονομία της βασίζεται κυρίως στον τουρισμό και αποτελεί οικονομικό κέντρο χάρη στις φορολογικές απαλλαγές. Το 1982 το Πριγκιπάτο επισκέφθηκαν, διερχόμενοι, περισσότεροι από 6 εκατομ. τουρίστες, αριθμός που ανέρχεται σε περισσότερο από 11,5 εκατομμύρια[2] (εκτ. 2009). Επίσης οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια πατάτας και καπνού. Καλλιεργούνται ακόμα κριθάρι και σίκαλη. Παράγεται επίσης ξυλεία και μόλυβδος. Οι εξαγωγές περιλαμβάνουν τσιγάρα, πούρα, έπιπλα, μεταλλικό νερό και γραμματόσημα.[8] Η παραγωγή ηλεκτρισμού το 1984 ήταν 140 εκατομμύρια kwh και εισήγαγε ακόμη 200 εκατομμύρια kwh. Νόμισμα της χώρας είναι το ευρώ.
Διακυβέρνηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αρχηγός Κράτους είναι από κοινού, ο εκάστοτε Πρόεδρος της Γαλλίας και ο επίσκοπος του Ουρζέλ. Έτσι, Αρχηγοί Κράτους (συνηγεμόνες) είναι σήμερα ο Εμμανυέλ Μακρόν και ο επίσκοπος του Ουρζέλ, Ζουάν Ενρίκ Βίβες Σισίλια. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας εκπροσωπείται διά του προσωπικού του αντιπροσώπου στη συνηγεμονία. Στο αξίωμα αυτό υπηρετεί από τo 2017 ο Πατρίκ Στρζοντά. Αντιπρόσωπος του επισκόπου είναι ο Ζοζέπ Μαρία Μαουρί Πριόρ, από τον Ιούλιο του 2012. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί ο αρχηγός κυβερνήσεως Ζαβιέρ Εσπότ Ζαμόρα (από το 2019). Το τελευταίο Σύνταγμα της χώρας εγκρίθηκε σε δημοψήφισμα, το 1993. Το Κοινοβούλιο (Γενικό Συμβούλιο) αποτελείται από 28 μέλη, των οποίων η θητεία διαρκεί 4 έτη και ο πρόεδρός του (σήμερα ο Βισένς Ματέου Ζαμόρα, ανέλαβε καθήκοντα στις 28 Απριλίου 2011) καλείται Σύνδικος (Síndic General de les Valls d'Andorra). Δικαίωμα ψήφου έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.
Εκλογές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Άμυνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Ισπανία και η Γαλλία έχουν την ευθύνη για την άμυνα της Ανδόρρας. Σήμερα έχει πολύ μικρή στρατιωτική δύναμη, 700 περίπου αντρών, η οποία χρησιμοποιείται μόνο για εθιμοτυπικούς λόγους.
Επικοινωνίες και μεταφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι αναλογικές τηλεοπτικές μεταδόσεις σταμάτησαν στις 25 Σεπτεμβρίου του 2007 και έκτοτε όλες οι τηλεοπτικές υπηρεσίες παρέχονται από την Επίγεια Ψηφιακή Τηλεόραση (Televisió Digital Terrestre ή TDT), η οποία μεταδίδει εκτός από τον μοναδικό τηλεοπτικό σταθμό της Ανδόρρας και ισπανικά και γαλλικά κανάλια.[12] Η κρατική ραδιοφωνία (Radio Nacional d’Andorra) ευθύνεται για τη λειτουργία του Radio Andorra και του μουσικού σταθμού Andorra Música.
Η Ανδόρρα συνδέεται με τις εθνικές οδούς Ισπανίας και Γαλλίας. Στερείται σιδηροδρομικού δικτύου και αεροδρομίου, με πλησιέστερους αερολιμένες αυτούς του Σέου δ' Ουρζέλ, της Βαρκελώνης και του Περπινιάν. Καθώς αποτελεί περίκλειστη χώρα, η Ανδόρρα στερείται και λιμανιών. Η οδήγηση γίνεται στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Για τις μεταφορές του κοινού γίνονται τακτικά δρομολόγια λεωφορείων.[13]
Εκπαίδευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο αλφαβητισμός είναι της τάξης του 100%. Το 1986 στα σχολεία του κράτους φοιτούσαν 3.490 μαθητές και μαθήτριες πρωτοβάθμιας, 3.113 δευτεροβάθμιας, 170 τεχνολογίας και 46 ειδικών σχολών. Η χώρα διαθέτει δημόσιο πανεπιστήμιο (Universitat d'Andorra) από το 1997. Αποτελείται από νοσηλευτική σχολή, μία σχολή επιστημών πληροφορικής και ένα κέντρο για σπουδές εξ αποστάσεως. Είναι μέλος της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων.[14]
Πολιτισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μουσική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη χώρα διοργανώνονται μουσικά φεστιβάλ και παρουσιάζονται παραδοσιακοί χοροί, όπως οι «κοντραπάς» (contrapàs) και «μαράτσα» (marratxa). Σημαντικός χορός, τυπικός της Καταλονίας, είναι και η σαρδάνα (sardana). Επίσης, στο Εσκάλντες-Ενγκορδάν χορεύεται και ο «χορός της Αγίας Άννας».[15] Στην Κάβρα δε Αντόρα δραστηριοποιείται και Ορχήστρα Νέων. Από το 2004 μέχρι το 2009 η χώρα συμμετείχε στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision.
Αθλητισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Ανδόρρα είναι δημοφιλής τόπος για χειμερινά αθλήματα, εξαιτίας των ορέων της. Ωστόσο, το ποδόσφαιρο είναι επίσης σημαντικό άθλημα για το μικρό κράτος. Η εθνική της ποδοσφαιρική ομοσπονδία (Federació Andorrana de Fútbol)[16] ιδρύθηκε το 1994. Είναι μέλος της FIFA από το 1996. Έχει επίσης εθνική ομάδα ανδρών (εθνικά χρώματα είναι το κόκκινο, το μπλε και το κίτρινο), η οποία τον Απρίλιο του 2009 ήταν 195η στην παγκόσμια κατάταξη.
Σημαντικότερη, είναι η παρουσία της Ανδόρρας στο άθλημα του Ράγκμπι γιούνιον. Στην Ευρώπη (FIRA - AER)[17] η εθνική ομάδα της Ανδόρρας αγωνίζεται στην τέταρτη (από επτά υπάρχουσες) τη τάξει κατηγορία (ENC 2B). Διεθνώς, το IRB [18](Διεθνές Συμβούλιο Ράγκμπυ) την κατατάσσει 58η μεταξύ 93 χωρών.
Στην Ανδόρρα επίσης εδρεύει η ομάδα μπάσκετ ΜΚ Ανδόρρα η οποία συμμετέχει στο ισπανικό πρωτάθλημα.
Διεθνείς σχέσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Ανδόρρα υπάρχουν πολλές πρεσβείες και προξενεία από χώρες που εκπροσωπούνται άμεσα σε αυτήν.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Population and migration». Govern d'Andorra. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 CIA World Fact Book
- ↑ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022.
- ↑ Funk and Wagnalls Encyclopedia, 1991
- ↑ The Guardian, Προφίλ της χώρας, πρώτη δημοσίευση 18 Απριλίου 2009.
- ↑ Coming of age in Andorra. (referendum on a constitution) - The Economist (US) | Encyclopedia.com
- ↑ Σύνταγμα της Ανδόρρας
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Atlapedia, Ανδόρρα.
- ↑ «conventions.coe.int».
- ↑ «Ελευθεροτυπία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2007.
- ↑ CNN
- ↑ «!- Tdt -!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2009.
- ↑ «Δημόσια συγκοινωνία στην Ανδόρα (σε διάφορες γλώσσες)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2009.
- ↑ Πανεπιστήμιο της Ανδόρας
- ↑ «For Culture Lovers». FEVA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2009.
- ↑ FIFA Αρχειοθετήθηκε 2011-07-22 στο Wayback Machine.- σελίδα της Ανδόρρας.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2011.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2011.
- Brutails La Coutume d'Andorre Paris 1904.
- Corts Peyret J. Geografia Historia d'Andorra Barcelona, 1945.
- Statesman's Year Book by John Paxton.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Κυρίαρχα κράτη |
|  | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Εξαρτημένα εδάφη |
| ||||||||
| Αμφισβητούμενα εδάφη |
| ||||||||
| Μη αναγνωρισμένα κράτη | |||||||||
1. Διηπειρωτικές χώρες με επικράτεια στην Ευρώπη και στην Ασία. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Κράτη που περιλαμβάνουν υπερπόντια εδάφη και σε άλλες ηπείρους με την μητροπολιτική περιοχή να βρίσκεται στην Ευρώπη. | |||||||||
