Bahrain
| Bahrain | ||
| مملكة البحرين Mamlakat al-Baḥrayn | ||
|
| |
| Standardo di Bahrain | Blazono di Bahrain | |
| Nacionala himno: | ||
| Bahrainona | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Al Manamah | |
| · Habitanti: | 157 474 (2010) | |
| Precipua urbo: | Al Manamah | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Araba | |
| Tipo: | Monarkio | |
| · Rejo: | Hamad bin Isa Al Khalifa | |
| · Chefministro: | Khalifah ibn Sulman Al Khalifa | |
Surfaco: (173ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 765 km² | |
Habitanti: (155ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 1 501 635[1] (2023) | |
| · Denseso di habitantaro: | 1864 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Dinaro di Bahrain | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | BH
| |
BHR
| ||
048
| ||
| Reto-domeno: | .bh | |
Bahrain esas nedependanta stato en Azia an la Persiana gulfo. Ol konsistas ek arkipelago este de Saudi-Arabia.
Bazala fakti pri Bahrain.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Bahrain |
Bahrain esis habiteyo por la civilizuro Dilmun, ed esis importanta komercala centro dum la Bronz-epoko, inter Mezopotamia e la valo dil fluvio Indus.[2] Pose, la regiono konquestesis dal Asiriani, e sequante dal Babiloniani.[3]
De la 6ma til la 3ma yarcento aK la regiono apartenis al imperio Persa, od imperio Akaemenid. Dum "klasika epoko", Greki nominis la regiono Tylos, qua lor esis centro por komerco di perli. Nearkos, generalo de Alexandros la Magna, deskriptis l'insulo kom "havanta multa plantacerii di kotono, de qua produktesis stofi nomizita sindones.
Dum la 3ma yarcento, la regiono konquestesis dal duesma imperio Persa, od imperio Sasanid. Dum la 5ma yarcento, l'insuli divenis centro por Nestoriana Kristani, e la vilajo Samaheej divenis centro di episkopeyo.
Islamo enduktesis en Bahrain dum l'epoko di Muhammad, e la lokala suvereno, Munzir ibn Sawa Al Tamimi, konvertis su en 628. En 899, Mohamedana sekto Qarmatiani establisis su en la insuli e probis krear utopiala socio. Li spoliis Mekka e Mdina en 930, ma vinkesis dal Araba dinastio Uyunid-i en 976.
En 1521, Portugalani siejis ed okupis Bahrain. Lia okupo duris dum 80 yari, e li ekpulsesis del insuli en 1602 dal trupi komandita da Abbas la 1ma di Persia.
En 1783 l'Araba familio al-Khalifa kaptis la povo en l'arkipelago. Ahmed Al-Fateh divenis l'unesma sheiko de la dinastio al-Khalifa. En 1861 la regiono divenis Britaniana protektorato[4].
Petrolo deskovresis en l'arkipelago en 1932, e pose Bahrain rapide developis. Pos la Duesma mondomilito sentimenti kontre Britaniani kreskis, e sedicii komencis en l'arkipelago, note kontre la judi. En 1947 la maxim multa judi fugis vers Mumbai e pose establisis en Palestina od en Unionita Rejio.
En 1970, Iran reklamacis la posedajo di Bahrain ed altra insuli en Persiana gulfo, ma pos pakto kun Unionita Rejio, ol abandonis lua reklamaco pri l'arkipelago. Pos plebicito, ye la 15ma di agosto 1971 Bahrain nedependanteskis del Unionita Rejio. En 1973 ol adoptis lua unesma konstituco.
L'augmento di preci di petrolo dum la yari 1970a stimulis ekonomiala kresko di la lando. Pos l'interna milito en Libano, Bahrain anke divenis importanta financala centro en Mez-Oriento.
En 2011, inspirita dal Araba Printempo, Shi'a Mohamedani (la majoritato de la habitantaro) komencis protesti en Bahrain kontre la guvernerio komandita da la minoritato di Sunni Mohamedani. Komence la guvernerio permisis protesti, ma pos 1 monato ol pregis helpo de Saudi-Arabia e decidis atakar la protesteri. Existas informi pri mili di enkarcerigi, pri multa mortigi e pri l'uzo di tormento kontre la protesteri.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Bahrain esas konstitucala monarkio. La chefo di stato esas la rejulo, nun Hamad bin Isa Al Khalifa, qua nominas direte la chefo di guvernerio, la chefministro. Pos la nedependantesko en 1971, l'unika chefministro di la lando esabas Khalifah ibn Sulman Al Khalifah.
Pos asumir la povo en 1999, Hamad bin Isa Al Khalifa komencis multa politikala reformi en la lando, donis voto-yuro a mulieri, liberigis politikala karcerani e permisis l'unesma parlamental elekti. La nuna konstituco di la lando promulgesis en 2002, e l'unesma parlamental elekti eventis ye la sam yaro. La duesma elekto di parlamentani eventis en 2006.
Legifala povo konsistas ek duchambra parlamento. La Chambro di Deputati, o la basa chambro, havas 40 membri qui elektesas direte dal populo por 4 yari. La supera chambro, nomizita "Konsultiva Konsilistaro" (Arabe: Shura), anke havas 40 membri, qua indikesas dal monarko.
Judiciala povo di Bahrain dividesas en du branchi: la korti pri civila legaro, e la korti pri religiala (Sharia) legaro. La Civila Korti judicias komercala, civila e kriminala kazi relate ne-Mohamedana civitani, kontre ke la Sharia Korti judicias la kazi relate Mohamedani.
Politikala partisi esas nelegala en Bahrain, ma fakte existas "politikala socii" qui funcionas quale partisi. La "politikala socii" varias de komunisti (sinistra), til Mohamedana dextro.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Bahrain esas mikr arkipelago konsistanta ek 33 naturala insuli che Persiana gulfo, este de Saudi-Arabia. Pro la kreado di artificala insuli, la quanto di insuli de la lando nun esas 84. Ek la 33 naturala insuli, nur 3 habitesas[4]. La maxim granda insulo anke nominesas Bahrain. La lando ne havas terala frontieri kun altra landi, ma havas 161 kilometri di litoro. Lua reliefo ordinare esas plana, e lua maxim alta monto, Jabal ad Dukhan, nur havas 134 metri di altitudo.
Lua klimato esas arida, kun milda vintri e sat varma someri. Temperaturi povas superirar 50°C dum somero. Segun mezuradi facita inter 1961 e 2020, la mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 17,5°C, kontre ke la mezavalora temperaturi en julio ed agosto esas 35,1°C. L'existo di alta Monti Zagros, en Iran, direktas la polvo-tempesti veninta de Saudi-Arabia e de Irak, trairar Persiana gulfo denorde adsude. Ofte ca tempesti frapas l'arkipelago dum monati junio e julio, diminutanta la videbleso. Pluvo-quanto esas poka e neregulala - mezavalore 59 mm, omnayare - e falas precipue dum vintro.
Cirkume 92% de lua teritorio kovresas da dezerto. Nur 2,82% de lua teritorio esas kultivebla. Pro la sikeso dil klimato e la mikreso di lua teritorio, ne existas importanta fluvii o lagi. La precipua fonto di aquo por drinkar e por l'irigaco esas l'aquifero Damman, ja multe explorata, e la dessalinizo di marala aqui.
Plu kam 330 speci di uceli enrejistresis en Bahrain, de qui 26 genitas en l'arkipelago.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio di Bahrain |
Pro l'extrakto di petrolo, l'ekonomio di Bahrain kreskabas plue rapide kam altra landi en la regiono di Persiana gulfo, segun raporto dil Unionita Nacioni de januaro 2006.[5]
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki da The World Factbook por 2023, Bahrain havis 1 553 886 habitanti.[6] Segun la demografiala kontado di 2020, la maxim multa (53,2%) esas etniale Araba. Aziani esis 43,4%, Afrikani esis 1,40%, Nord-Amerikani esis 1,1%, Europani esis 0,8%, e0,1% esis de altra etnii o regioni.[1]
L'oficala linguo di la lando esas Araba. Altra lingui parolata esas Angla, Farsi ed Urdu.[6] Segun statistiki de 2018 97,5% de la habitantaro savis lektar e skribar, esanta 99,9% de la viri, e 94,9% de la mulieri.[6]
En 2020, la religio praktikata por 80,6% de la habitantaro esis islamo, de qui 27,1% esis Sunni-Mohamedani, e 53,5% esis Shia-Mohamedani. Kristani esis 12,1%; 6,4% esis hindui, 0,5% praktikis nula religio, e 0,4% praktikis altra religii.[1]
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]
Islamo esas la precipua religio di Bahrain, tamen Bahrainani esas tolerema pri la praktiko di altra religii. Mariajo inter personi de diferanta religii ne esas rara. La reguli pri vestaro por mulieri en la lando esas min severa kam olta di lua vicini.
Bahrain havas granda tradiciono literaturala. La maxim multa skriptisti skribas segun tradicionala Araba stilo. Dum recenta yari, aparis kelka skriptisti kun influi de Westala literaturo, e poeti qui skribas pri temi politikala o personala per libera versi. Kompare altra Araba stati, Bahrain esas la maxim fekunda editero di libri en Araba linguo: en 2005 132 nova tituli publikigesis en la lando, qua havas min kam 1 milion habitanti. Altralatere, la mezavalora quanto por altra Araba landi esis nur 7 nova tituli po singla milion habitanti. Exempli pri skriptisti de Bahrain esas poeto Ali Al Shargawi, Qassim Haddad, Ebrahim Al-Arrayedh, Ali Al Jallawi, jurnalisto Ali Al-Saeed, e poetini Fatima al-Taytun, Fathiya 'Ajlan, Hamda Khamis e Fawziyya al-Sindi.[7] Poeto Ali Al Shargawi judikesas kom "l'ikono di Bahrain", e kelka de lua libri tradukesis ad Angla, Germana, Bulgara, Rusa, Franca e Kurda.[8]
Khaleeji esas la nacionala muziko di Bahrain. Ol uzas kord instrumenti oud e violini, perkut instrumenti, e kelkafoye kornamuzi. Ali Bahar, chefo di la bando Al-Ekhwa, ed anke Sultan Hamid e Khaled El Sheikh, esas la maxim importanta kantisti naskinta en Bahrain. Pri moderna muziko, la bando Osiris obtenis kelka internaciona suceso dum la yari 1980a kun lua art-rock. La bandi Motör Militia, Smouldering In Forgotten, e The Mushroom Massacre obtenis kelka suceso lokale ed en vicina landi kun lia heavy metal.
Pri sporti, Bahrain esas l'unesma naciono, ultre Usa, qua gastigas championkonkursi di lukti MMA, mixata stili. En 2018, kriketo komencis praktikesar en la lando. Tamen, la maxim populara sporto esas futbalo. Lua nacionala esquado konkursis multafoye en l'Aziana Kupo ed en la Kupo dil Araba Nacioni. La lando havas autodromo uzata dum championkonkursi pri Formulo 1. L'unesma automobila kurado pri Formulo 1 eventis en la lando ye la 4ma di aprilo 2004, unesmafoye en ula Araba lando.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 1,2 (1) Eroro: Vu mustas precize definar la parametri url e titulo! Publikigita da Information and eGovernment Authority.. URL vidita ye 19ma di januaro 2023.
- ↑ Qal'at al-Bahrain - Ancient Harbour and Capital of Dilmun - Publikigita da UNESCO. URL vidita ye 5ma di oktobro 2012.
- ↑ Larsen, Curtis E.:Life and Land Use on the Bahrain Islands: The Geoarchaeology of an Ancient Society Publikigita da University of Chicago Press. Dato di publikigo: 1984. Pagino/pagini: 52–55.
- ↑ 4,0 4,1 Almanaque Abril 2010 - p.402, Editora Abril, Brasil (en Portugalana)
- ↑ Bahrain expected to bustle - Arabian Business, 1ma di februaro 2007
- ↑ 6,0 6,1 6,2 The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 19ma di januaro 2024. Idiomo: Angla.
- ↑ Autoro: Raḍwá ʻĀshūr, Ferial Jabouri Ghazoul e Hasna Reda-Mekdashi. Arab Women Writers: A Critical Reference Guide 1873 – 1999 Publikigita da American University of Cairo Press. Dato di publikigo: 2008. Pagino/pagini: 257.
- ↑ Bahraini poet Ali al-Sharqawi looks to explore 'cosmic spirit' in his works - Publikigita da Al Shorfa. URL vidita ye 22ma di junio 2013. Idiomo: Angla.
