Svalbard
 | |
| Sort |
archipelago, integral overseas territory, first-level administrative division  |
|---|---|
| Penncita |
Longyearbyen |
| Poblans |
2,668 |
| Hembrenkyas governans |
Kjerstin Askholt |
| Parth termyn |
Central European Time |
| Yeth/ow sodhogel |
Norgahek |
| Doronieth | |
| Konteth |
Norgagh |
| Gwlas |
Norgagh |
| Arenebedh |
61,022 ±1 km² |
| A-ugh an mor |
1,713 Meter |
| Ogas dhe |
Norwegian Sea |
| Kesordnogyon |
78.16°N 15.86°E |
|
NO-21 | |
| Sodh penn an Governans |
Governor of Svalbard |
| Penn an Governans |
Kjerstin Askholt |
 | |
| Studh ertach |
Ertachva an Bys UNESCO kynnigys |
| Manylion | |
| Arghans |
Norwegian krone |
Kuntel a enesow Arktek yw Svalbard, rann a Ruvaneth Norgagh. Gelwys yns i avel Spitsbergen yn fenowgh drefen bos hemm yw hanow chif enys an kuntel. An enesow yw an rann moyha a’n gledhbarth a Norgagh. Trigys yw tus dres an vledhen saw war deyr enys, Spitsbergen, Bjørnøya ha Hopen. An poblans yn 2016 o 2,667. Longyearbyen yw a dre voyha ha "penncita" an enesow. An enesow moyha yw Spitsbergen (39.000 km²), Nordaustlandet (14.600 km²) hag Edgeøya (5.000 km²). Yn-mysk an enesow erel yma Barentsøya, Lågøya, Hopen, Danskøya, Kvitøya ha Wilhelmøya. An ughella menydh yw Newtontoppen (1,717 meter). Rew a worher 60% a Svalbard ha pur apert yw effeyth rewlivans ena.
Hanow
[golegi | pennfenten]An hanow Svalbard a gomprehend an geryow Norsek Koth svalr ('yeyn') ha barð ('amal', 'mujoven', 'kesow', 'barv'). Ytho an hanow a gampoll an fowt a wydh, Hanow Spitsbergen a dhallathas gans hwithrer tiryow ha golyer iseldiryek Willem Barentsz, a dhiskrifyas an "menydhyow bleynys" po, yn Iseldiryek, spitse bergen a welas war arvor west an chif enys, Spitsbergen.
Istori
[golegi | pennfenten]Usys veu an enesow yn kynsa avel selva gans morviloryon e ena y’n 17ves hag 18ves kansvledhynnyow. Wosa henna gesys ens i. Helghyoryon a Russi a dheuth ena wosa 1680 rag esperthi pelour lewern Arktek, orses gwynn ha kerwys ergh. Balweyth glow a dhallathas a-dro dhe 1900, mes wosa niver a dhroklammow, degeys veu an brassa niver a valyow erbynn 2000 marnas Barentsburg. Kevambos Svalbard 1920 a aswon sovraneth Norgagh, ha wosa 1925 an Akt Svalbard a wrug Svalbard rann leun a Ruvaneth Norgagh.
Doronieth
[golegi | pennfenten]Gwrys yw an enesow a gemyskans a garrygi Ordowek, Silurek, Dewnek ha Palaeogen dre vras. An gweliow glow yw dhyworth an Palaeogen. Effeythys veu Svalbard yn feur gans gwriansow rew y’n Oos Rew, ow gasa fyordow ha menydhyow rewlivys. Yn hwir, kappys rew a worher meur a Spitsbergen ha’n brassa rann a Nordaustlandet. Degeys yw an mor a-derdro Svalbard pub gwav drefen morrew. Drefen bos Svalbard dhe’n gledh a’n Kylgh Arktek, ev a brev howl hanternos y’n hav ha nos penneghlek (24 our a dewlder pub dydh) y’n gwav.
| Kedhlow hin rag Svalbard Airport Longyearbyen 1991-2020 (28 m, extremes 1975-2022) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mis | Gen | Hwe | Meu | Ebr | Me | Met | Gor | Est | Gwy | Hed | Du | Kev | Bledhen |
| Ughella bythkweth °C (°F) | 7.7 (45.9) |
7 (45) |
6.3 (43.3) |
7.5 (45.5) |
12.9 (55.2) |
15.7 (60.3) |
21.7 (71.1) |
18.1 (64.6) |
15.2 (59.4) |
10.1 (50.2) |
9.2 (48.6) |
8.7 (47.7) |
21.7 (71.1) |
| Ughel kresek °C (°F) | −7.7 (18.1) |
−8.3 (17.1) |
−8.8 (16.2) |
−5.7 (21.7) |
−0.6 (30.9) |
5.6 (42.1) |
9.4 (48.9) |
8.2 (46.8) |
4 (39) |
−1.5 (29.3) |
−3.8 (25.2) |
−6.1 (21.0) |
−1.3 (29.7) |
| Dedhyek kresek °C (°F) | −10.9 (12.4) |
−11.6 (11.1) |
−12 (10) |
−8.8 (16.2) |
−2.2 (28.0) |
3.6 (38.5) |
7 (45) |
6 (43) |
2 (36) |
−3.8 (25.2) |
−6.4 (20.5) |
−9.2 (15.4) |
−3.9 (25.1) |
| Isel kresek °C (°F) | −14.2 (6.4) |
−15 (5) |
−15.5 (4.1) |
−12.1 (10.2) |
−3.9 (25.0) |
2.2 (36.0) |
5.4 (41.7) |
4.4 (39.9) |
0.3 (32.5) |
−6.1 (21.0) |
−9.3 (15.3) |
−12.2 (10.0) |
−6.3 (20.6) |
| Isella bythkweth °C (°F) | −38.8 (−37.8) |
−43.7 (−46.7) |
−46.3 (−51.3) |
−39.1 (−38.4) |
−21.7 (−7.1) |
−8.4 (16.9) |
−0.7 (30.7) |
−3.9 (25.0) |
−12.6 (9.3) |
−20.8 (−5.4) |
−33.2 (−27.8) |
−35.6 (−32.1) |
−46.3 (−51.3) |
| Kodhans kresek cm (inches) | 21 (0.8) |
17 (0.7) |
16 (0.6) |
9 (0.4) |
8 (0.3) |
8 (0.3) |
20 (0.8) |
23 (0.9) |
26 (1.0) |
18 (0.7) |
22 (0.9) |
24 (0.9) |
212 (8.3) |
| Source 1: Norwegian Meteorological Institute[1] | |||||||||||||
| Source 2: Meteostat[2] | |||||||||||||
Pur yeyn yw Svalbard, mes tommheans ollvysel re janjyas hin ranndiryow Arktek moya ages neb rann aral a’n bys. An tempredh kresek re allas moy ages 4 gradh y’n 30 bledhen diwettha.
Godhvewnans
[golegi | pennfenten]Meur yw hanow Svalbard rag y boblans a vorviles, morderewi hag orses gwynn. Enevales kemmyn erelyw lewern an Arktek, kerwys ergh hag ydhyn kepar ha murres byghan, brases an ergh ha morwodhow.
Poblans
[golegi | pennfenten]Poblans Svalbard yw 2,667 (423 anedha a Russi hag Ukrayn). Longyearbyen yw an unnik tre. Ny-Ålesund yw trevesigeth wodhoniethek ha hwithrans gans poblans a 180 y’n hav ha 35 y’n gwav. Barentsburg, treveisgeth balweyth glow, a’n jeves poblans a 455.
Erbysieth
[golegi | pennfenten]An tri chif diwysyans yw balweyth glow, tornyaseth ha hwithrans.
-
Remenant a valweyth glow -
Tornysi ow mires orth rewliv -
Kresen hwithrans NASA yn Ny Alesund
| Gwlasow yn Europa | |
|---|---|
Unyans Europek
|
Almayn • Pow Belg • Bulgari • Pow Chek • Danmark • Estoni • Estrych • Pow Finn • Pow Frynk • Pow Grek • Hungari • Iseldiryow • Itali • Kroati • Kobros • Latvi • Lithouani • Lushaborg • Malta • Poloni • Portyngal • Roumani • Slovaki • Sloveni • Spayn • Swedherwyk • Wordhen |
| Akrotiri ha Dhekelia • Jibraltar | |
| Remenant Europa | Albani • Andorra • Belarussi • Bosni • Island • Liechtenstein • Makedoni • Moldova • Monako • Montenegro • Norgagh • Ruwvaneth Unys • Sen Marin • Serbi • Swistir • Ukrayn • Cita Vatikan |
| Yn Europa hag Asi warbarth | Armeni • Azerbayjan • Pow Grouzi • Pow Kazagh • Russi • Turki |
| Powyow ha'ga studh challenjyes | Abhazi • Kosova • Kobros Kledh • Nagorno-Karabagh • Osseti Dhyhow • Transnistri |
| Powyow serhek | Enesow Faroe • Enys Manow • Gwernenys • Jan Mayen • Jersi • Svalbard |