Vransko jezero (Cres)

Vransko jez. na ostrvu Cresu

Vransko jezero je slatkovodno jezero u srednjem dijelu ostrva Cresa. Dugo je oko 5,5 km, široko do 1,5 km, a površina mu iznosi 5,5 km². Jezerska zavala oblikovana je u zoni trošnih krednih dolomita. U jezeru ima štuka, linjaka i šarana.

Nalazi se na općenito bezvodnom ostrvu Cresu koje leži u Kvarnerskom zaljevu. Jezero je veliki prirodni rezervoar koji sadrži više od 200 miliona m³ slatke vode.

Dimenzije jezera mogu od godine do godine znatno varirati: podizanje odnosno sniženje nivoa za nekoliko metara uvjetuje, zbog postojanja niskih zona uz sjeverni i južni kraj jezera, povećanje ili smanjenje njegove dužine za nekoliko stotina metara, a time i analogno povećanje ili smanjenje površine jezera.

Jezero je kriptodepresija čija je apsolutna dubina oko 74,5 m, a srednji vodostaj oko 13 m iznad razine mora, pa najdublji dio jezerskog dna leži oko 61,5 m ispod morskog nivoa.

Iskorištava se za vodoopskrbu cresko-lošinjskog otočnog prostora. U jezeru nema raspadanja i ono je čisto (oligotrofno) te je i tu posebno među našim krškim vodama. U vodi bakterija gotovo da i nema, pa se jezerska voda bez filtriranja uzima za vodovod. Cijevi vodovoda 15 godina nakon postavljanja bile su potpuno čiste što također svjedoči potpunoj čistoći vode. Na tom prostoru nema većih naselja, nema industrije, kanalizacije te nijedna bujica ne utiče direktno u jezero već se gubi u priobalnom šljunku i tako se filtrira. Posljedica toga je izuzetna prozirnost vode koja se kreće između 10 i 24 m, pa je Vransko jezero hrvatska najprozirnija slatka voda.

Vransko jezero je autohtono. Prema hidrološkom proračunu u jezero godišnje dotiče oko 21 milion m³ vode, a istovremeno otiče podzemnim putem oko 18 miliona m³. Godišnja evaporacija jezerske vode (8,3 mil. m³) je za oko 3 miliona m³ veća od ukupne količine kiše koja u toku godine padne direktno na površinu jezera (5,5 mil. m³). Tako se održava ravnoteža u jezeru, a voda u njemu se postepeno, ali stalno izmjenjuje.