Królestwo Indo-Greckie
Królestwo Indo-Greckie – państwo hellenistyczne istniejące na terenie dzisiejszego południowo-wschodniego Afganistanu, północnego Pakistanu i północno-zachodnich Indii w latach ok. 180 p.n.e. do ok. 10 n.e.
Początki królestwa indo-greckiego wiążą się z ekspansją greko-baktryjskiego króla Demetriusza I (ok. 200 p.n.e. – ok. 190 p.n.e.) w kierunku Indii. Około 190 p.n.e., wykorzystując upadek Maurjów, zajął on Paropamisos i Arachozję. Ekspansję na południe kontynuowali jego następcy, Agatokles (ok. 190 – ok. 180 p.n.e.) i Pantaleon (ok. 190 – ok. 185 p.n.e.), którzy opanowali Gandharę i zachodni Pendżab. To oni jako pierwsi zaczęli emitować monety nawiązujące do standardów indyjskich, zawierające obok napisów greckich legendę w piśmie brahmi. Pojawiające się na monetach późniejszych władców greko-baktryjskich motywy sugerujące rywalizację różnych rodów oraz niezbyt odległa w czasie wojna domowa, o której wzmiankuje Justynus, wskazują na rozpad królestwa greko-baktryjskiego i powstanie przynajmniej dwóch niezależnych organizmów, jednego z ośrodkiem w Baktrii, drugiego zaś, nazwanego przez późniejszych historyków królestwem indo-greckim, w Gandharze i Pendżabie.
Dalszą ekspansję w Indiach podjęli działający już niezależnie od Baktrii Apollodotos I (ok. 180 – ok. 160 p.n.e.) i Menander I (ok. 155 – ok. 130 p.n.e.). Ten ostatni był najpotężniejszym z królów indo-greckich. Jego panowanie rozciągało się od Kabulu na zachodzie po Czandigarh na wschodniej granicy Pendżabu oraz od Doliny Swat na północy po Kandahar na południu. W swoich wyprawach dotarł prawdopodobnie aż do Pataliputry (dzis. Patna). Imię Menandra zachowało się w tradycji buddyjskiej – w traktacie Milindapanha występuje on jako nawrócony na buddyzm król Milinda. Po śmierci Menandra królestwo rozpadło się, na co wskazuje już sama ilość znanych nam jedynie z monet i niewielkiej liczby inskrypcji imion greckich władców w Indiach (blisko 30). Możliwe jest, że w pewnych okresach istniały aż trzy królestwa indo-greckie. Około 130 p.n.e. królestwo greko-baktryjskie upadło pod naporem Saków i Yuezhi. Ci ostatni ok. 70 p.n.e. zajęli także Paropamisos i Gandharę, pozbawiając władzy króla Hermaiosa (ok. 90 – ok. 70 p.n.e.). Ostatecznie królestwo podbili jednak wywodzący się od Saków Indo-Scytowie. Około roku 85 p.n.e. indo-scytyjski król Maues (ok. 85 – ok. 60 p.n.e.) zajął Taksilę, jednak Grekom pod przywództwem Apollodotosa II (ok. 80 – ok. 65 p.n.e.) udało się odzyskać ich terytoria w Pendżabie. Z zachodniej części tego regionu, tym razem na zawsze, ok. 55 p.n.e. wyparł ich następca Mauesa, Azes I (57 p.n.e. – ok. 35 p.n.e.). Ostatnim królem indo-greckim był Straton II (ok. 25 p.n.e. – ok. 10 n.e.), panujący we wschodnim Pendżabie, który został podbity przez indo-scytyjskiego satrapę Mathury Rajuvulę (ok. 10 n.e.).
Królestwo indo-greckie początkowo było typowym państwem hellenistycznym, jednak stopniowo jego władcy ulegali indianizacji. Grecy przyjmowali buddyzm i hinduizm, a jedynym dostępnym dla nas świadectwem ich odrębności są monety, z typowo greckimi portretami władców i greckimi obok indyjskich napisami, a także przedstawieniami bogów olimpijskich, którym prawdopodobnie później nie towarzyszył jednak żywy kult. Wpływ Greków na kulturę Indii objawił się przede wszystkim w tzw. sztuce Gandhary, stanowiącej syntezę oddziaływań hellenistycznych i indyjskich.
Królowie indo-greccy
[edytuj | edytuj kod]Chronologia panowania władców indo-greckich i podległe im terytoria[1]
KRÓLOWIE INDO-GRECCY | ||||||||||||
Terytorium/ Lata |
Paropamisada |
Arachozja | Gandhara | Zachodni Pendżab | Wschodni Pendżab | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
200–190 p.n.e. | Demetriusz I | |||||||||||
190–180 p.n.e. | Agatokles | Pantaleon | ||||||||||
185–170 p.n.e. | Antymachos I | |||||||||||
180–160 p.n.e. | Apollodotos I | |||||||||||
175–170 p.n.e. | Demetriusz II | |||||||||||
160–155 p.n.e. | Antymachos II | |||||||||||
170–145 p.n.e. | Eukratydes I | |||||||||||
155–130 p.n.e. | Menander I | |||||||||||
130–120 p.n.e. | Zoilos I | Agatokleja | ||||||||||
120–110 p.n.e. | Lyzjasz | Straton I | ||||||||||
110–100 p.n.e. | Antialkidas | Heliokles II | ||||||||||
100 p.n.e. | Polyksenos | Demetriusz III | ||||||||||
100–95 p.n.e. | Filoksenos | |||||||||||
95–90 p.n.e. | Diomedes | Amyntas | Epandros | |||||||||
90 p.n.e. | Teofilos | Peukolaos | Trazon | |||||||||
90–85 p.n.e. | Nikiasz | Menander II | Artemidoros | |||||||||
90–70 p.n.e. | Hermaios | Archebios | ||||||||||
Maues (Indo-Scyta) | ||||||||||||
75–70 p.n.e. | Telefos | Apollodotos II | ||||||||||
65–55 p.n.e. | Hippostratos | Dionizos | ||||||||||
55–35 p.n.e. | Azes I (Indo-Scyta) | Zoilos II | ||||||||||
35–25 p.n.e. | Apollofanes | |||||||||||
25 p.n.e. – 10 n.e. | Straton II | |||||||||||
Rajuvula (Indo-Scyta) |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Za: Stanisław Kalita, Grecy w Baktrii i Indiach, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, Kraków 2009, na podstawie chronologii Osmunda Bopearachchiego Monnaies gréco-bactriennes et indo-grecques. Catalogue raisonné, Paris 1991.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Osmund Bopearachchi: INDO-GREEK DYNASTY. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2010-06-21]. (ang.).
- Stanisław Kalita: Grecy w Baktrii i Indiach. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2009. ISBN 978-83-88737-92-3.