1802.
(Preusmjereno sa stranice 1802)
Godina 1802 (MDCCCII) bila je redovna godina koja počinje u petak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po julijanskom kalendaru, koji kasni 12 dana.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
| Decenija: | 1770-e 1780-e 1790-e – 1800-e – 1810-e 1820-e 1830-e |
| Godine: | 1799 1800 1801 – 1802 – 1803 1804 1805 |
| Gregorijanski | 1802.. (MDCCCII) |
| Ab urbe condita | 2555. |
| Islamski | 1216–1217. |
| Iranski | 1180–1181. |
| Hebrejski | 5562–5563. |
| Bizantski | 7310–7311. |
| Koptski | 1518–1519. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1857–1858. |
| • Shaka Samvat | 1724–1725. |
| • Kali Yuga | 4903–4904. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4438–4439. |
| • 60 godina | Yang Voda Pas (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11802. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
| 1802: 1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12 Rođenja • Smrti |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 25. 1. - Sekularizacija u Bavarskoj: zabranjuju se prosjački redovi.
- 26. 1. (6 Pluviôse an X po FRK) -
Lionska konsulta: Bonaparta proglašava da Cisalpinska Republika postaje Italijanska Republika (kraljevina 1805-14), on sam je predsednik. - početkom godine - Bivše spahije u Beogradskom pašaluku Mehmed-aga Konjalija i Hasan-beg započinju pripreme protiv dahija, u saradnji sa nekim srpskim knezovima[1].
Februar/Veljača
uredi- februar - Ekspedicija na Saint-Domingue: Francuzi se iskrcavaju na Hispaniolu protiv haićanskog vođe Toussainta Louverturea (više od dve trećine će stradati od rata i bolesti do sledeće godine).
- 14. 2. - John Murray otkrio zaliv Port Phillip, u kome će biti osnovan Melbourne.
- februar - Kamen iz Rosette stiže u Englesku, biće smešten u Britanskom muzeju.
- 17. 2. - Tijelo pape Pija VI. je preneseno u Rim.
- februar-maj - Bourla-Papey: narodna buna u Lemanskom kantonu Helvetske Republike (današnji Vaud) protiv povratka feudalizma.
Mart/Ožujak
uredi- 3. 3. - Objavljena Beethovenova Klavirska sonata br. 14, "Mesečeva".
- 16. 3. - Osnovana američka Vojna akademija West Point.
- 24. 3. (3 Germinal) - Bitka za Crête-à-Pierrot: Francuzi uspevaju zauzeti tvrđavu na Haitiju, posle velikih gubitaka; njen branitelj Jean-Jacques Dessalines nakratko prelazi na francusku stranu.
- 25. 3. (4 Germinal) - Amjenski mir između Velike Britanije i Francuske kojim je završen Rat Druge koalicije, odnosno francuski revolucionarni ratovi. Zatišje traje samo do sljedeće godine.
- 27. 3. - Benjamin Constant prinuđen od Bonaparte da se povuče iz Tribunata zbog veza sa gospođom de Stal. Oduzeto je pravo na reizbor preko 300 članova Legislature i Tribunata.
- 28. 3. -
Heinrich Wilhelm Matthias Olbers otkriva drugi asteroid, Pallas - u početku je smatran planetom, kao i 1 Ceres.
April/Travanj
uredi- 8. 4. (18 Germinal) - Organski članci o javnom bogoštovlju u Francuskoj, radi boljeg nadzora države nad katolicima i protestantima, usvojeni uz Konkordat - papa protestira, ali na kraju ih mora prihvatiti.
- 8. 4. - Uz južnu obalu Australije se sreli britanski i francuski istraživač Matthew Flinders i Nicolas Baudin, u zalivu nazvanom Encounter Bay.
- 10. 4. - Počinje Veliki trigonometrijski premer Britanske Indije (do 1871).
- 10. 4. - Jean-Baptiste de Belloy (92) ustoličen za pariskog nadbiskupa u Notre Damu, koji je posle devet godina ponovo crkva.
- 18. 4. - Uskrs: u skladu sa Konkordatom iz 1801, nedjelja je ponovno blagdan u Francuskoj, konzuli prisustvuju misi i pompeznoj proslavi sa topovima (revolucionarni kalendar ukinut krajem 1805).
- 26. 4. (6 Floréal) - Napoleon Bonaparte proglašava opću amnestiju za sve osim 1000 najzloglasnijih francuskih kontrarevolucionara i poziva ih da se vrate u Francusku.
- 30. 4. - Pukla brana Puentes u Španiji, 608 mrtvih.
Maj/Svibanj
uredi- 6. 5. - Predsednik Haitija Toussaint Louverture daje ostavku, po sporazumu sa gen. Leclercom.
- maj - Marie Tussaud prvi put izlaže voštane skulpture u Londonu.
- 19. 5. (29 Floréal) - Napoleon Bonaparte uvodi francusku Legiju časti - dobija se na osnovu zasluge i hrabrosti a ne društvene klase.
- 20. 5. - Zakon od 20. maja 1802: u Francuskoj poništen zakon iz 1794. kojim je ukinuto ropstvo - na neke posede se ne odnosi, na neke nije primenjen.
- 20. 5. - Pariski ugovor između Francuske i Vojvodstva Württemberg - ovo dobija neke carske gradove i duhovne teritorije kao nadoknadu za teritorije na levoj obali Rajne. Tri dana kasnije su Pruskoj priznate neke teritorije na severozapadu Nemačke, iz istog razloga.
- 22. 5. (10. 5. po j.k.) - Beogradske dahije obaveštene da je za novog vezira imenovan Hasanaga-paša, bivši janičarski aga (stiže tek u martu 1803), dobili oproštaj od sultana pod uslovom da ostanu u miru. U beogradskom pašaluku je strahovlada, zbog zuluma se "poajduči desetina naroda" a iz "Bosne i Arnautske" dolaze sumnjivi elementi koji se bogate. Dahije daju izgraditi u pašaluku 600 hanova, tj. utvrđenih stražara, koji služe nadzoru stanovništva i kao početne tačke zlostavljanja.[2]
- 28. 5. (8 Prairial) - Vođa gvadalupskih ustanika Louis Delgrès i njegovi sledbenici potpalili barut da ne bi pali Francuzima u ruke.
- 31. 5. - Uhvaćen najpoznatiji nemački odmetnik Schinderhannes.
Jun/Juni/Lipanj
uredi- 2. 6. - Ubijen Pemulwuy, vođa aboridžinskog otpora u sidnejskom kraju.
- 2. 6. - U V. Britaniji donesen Zakon o zdravlju i moralu šegrta: prvi potez u suočavanju sa dečijim radom u fabrikama.
- 4. 6. - Kralj Sardinije Karlo Emanuel IV. abdicirao u korist brata Viktora Emanuela I. (do 1821) - vlada samo ostrvom Sardinija, u Torino će doći 1814.
- 8. 6. (19 Prairial) - Francuski gen. Brunet uhapsio Toussainta Louvertura - poslat je u Francusku gde umire sledećeg aprila.
- jun - U Parizu otvorena prva pedijatrijska bolnica, Hôpital des Enfants-Malades.
- jun? - Pokušaj ustanka protiv dahija u Beogradskom pašaluku: Tosun-aga je kod Požarevca, Konjalija i Hasan-beg kod Ćuprije, a srpski seljaci kod Avale - ali Tosun je poražen od janičara, tako da ne dolazi do njihovog spajanja[1].
- 20. 6. - Tlingiti napali rusko naselje Sitka na Aljasci - Rusi će se za masakr i paljevinu osvetiti dve godine kasnije.
- 23. 6. - Alexander von Humboldt i Aimé Bonpland se penju na Chimborazo do 5875 m (od 6263 m), moraju odustati zbog visinske bolesti.
- 25. 6. (6 Messidor) - Pariski ugovor: franko-otomanski mir i savez.
Jul/Juli/Srpanj
uredi- jul - William Hyde Wollaston otkrio novi plemeniti metal - naziva ga paladijum po nedavno otkrivenoj "planeti". Ove godine, Anders Gustaf Ekeberg je otkrio tantal.
- jul - Éleuthère Irénée du Pont osnovao barutanu blizu Wilmington, Delaware - začetak velikog konglomerata DuPont.
- 18. 7. - Bonaparta upućuje ultimatum Alžiru, razmišljajući o vojnoj intervenciji, ali tamošnji dej Mustafa odgovora pozitivno sledećeg meseca.
- 16. 7. (27 Messidor) - Napoleon putem konzulskog naređenja vraća ropstvo na Gvadelupi.
- 22. 7. - Gia Long zauzima Hanoj - ujedinio je Vijetnam. Preživeli pripadnici dinastije Tây Sơn, njihovi generali i članovi porodice su likvidirani. Dinastija Nguyễn je aktuelna do 1945, glavni grad je Huế.
- 22. 7. - Napoleonov ujak Joseph Fesch imenovan je od pape za lionskog nadbiskupa i primata Galije.
- leto - Dositej Obradović stiže u Trst, gde ostaje do 1806[3]. U domu je trgovca Drage Teodorovića, vlasnika 14 galija koje plove i u Ameriku i Indiju.
Avgust/August/Kolovoz
uredi
- 2. 8. (14 Thermidor) - Napoleon Bonaparte plebiscitom potvrđen za doživotnog Prvog konzula Francuske republike.
- 4. 8. - (16 Thermidor) - Francuska dobija Ustav godine X: Bonapartina vlast je pojačana.
- 24. 8. - Prvi sastanak nemačke Carske deputacije u Regensburgu, podnesen joj je plan za medijatizaciju - velika teritorijalna rekonstrukcija do 1814. smanjuje broj nemačkih država sa blizu 300 na 39.
- 26. 8. (8 Fructidor) - Elba priključena Francuskoj.
- 28. 8. - Završeni prvi izbori za parlament Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske - pobeda torijevaca premijera Addingtona.
- avgust-oktobar - Stecklikrieg (Rat štapova) je vrhunac nestabilnosti u Helvetskoj Republici koji vodi povratku konfederacije sledeće godine.
Napoleon ove godine odvaja zapadni deo republike pod nazivom Rodanska Republika (priključena Francuskoj 1810).- Ovakvo Napoleonovo mešanje u ex-Švajcarsku, kao i širenje u Italiji, doprinose obnovi rata sa Engleskom dogodine.
Septembar/Rujan
uredi- 2. 9. (15 Fructidor) - Otvoren Pariski salon: prvi put izlaže Jean-Auguste-Dominique Ingres, ove godine dolaze i engleski posetitelji.
- 6. 9. - Nemačka medijatizacija: bavarski vojnici ušli u Kneževsku Biskupiju Bamberg - u narednih godinu dana biće ukinute skoro sve crkvene kneževine.
- 8. 9. - Reforme Aleksandra I: u Rusiji uveden Senat, raniji kolegiji zamenjeni sa osam ministarstava.
- 11. 9. (24 Fructidor) - Subalpinska Republika, ranije Pijemontska, većim delom anektirana od Francuske (departmani Pô, Stura, Sésia, Doire, Marengo i Tanaro) dok je Novara (departman Agogna) pripala Italijanskoj Republici.
- 15. 9. (28 Fructidor) - Joseph Fouché je smenjen s položaja ministra policije (a i ministarstvo je ukinuto), vratiće se 1804.
- septembar - Konfrontacija Tosun-age sa Mula Jusufom i Mehmed-agom Fočićem kod Ćuprije, Tosun se na kraju pomirio sa dahijama i primljen je u Beograd. Srba je bilo na obe strane, dahije su im pucale u leđa[4].
- septembar - Neki oborknezovi iz istočne Srbije mole Austriju za protektorat, ali ova to odbija[5].
- septembar - Sultanovi hatišerifi u vezi Vlaške i Moldavije: kneževi se postavljaju na sedam godina, ne mogu se svrgavati bez pristanka Rusije.
Oktobar/Listopad
uredi
- 2. 10. - Prvi berberski rat: Švedska izlazi iz rata, ove godine se priključuju Marokanci.
- 9. 10. (17 Vendémiaire an XI) - Umro vojvoda Parme Ferdinand - Francuska će anektirati vojvodstvo, prema prošlogodišnjem Ugovoru iz Aranjueza.
- oktobar - Jean-Jacques Dessalines i Alexandre Pétion su na strani nacionalista na Haitiju.
- 15. 10. (23 Vendémiaire) - Španski kralj Karlos IV objavio prenos Lujzijane Francuskoj, ali Španija nastavlja administraciju sve do formalne primopredaje novembra 1803.
- 20. 10. (8. 10. po j.k.) - Novorosijska gubernija Rusije se deli na tri: Jekaterinoslavsku, Nikolajevsku i Tavričesku. Grigorij Petrovič Miloradovič je prvi gubernator tavričeske, imenovan je tajnim savetnikom, odlikovan ordenom sv. Vladimira 2. stepena.
- 25. 10. - Bitka kod Pune je sukob dve frakcije u Marata Carstvu, Holkari su porazili Scindije i "premijera" Baji Raoa - gubitnik će se obratiti Britancima za pomoć.
Novembar/Studeni
uredi- 2. 11. (11 Brumaire) - Francuski komandant na Haitiju Charles Leclerc umire od žute groznice, nasleđuje ga još brutalniji Donatien de Rochambeau.
- 9. 11. - Tranzit Merkura: između ostalih, u Peruu ga posmatra von Humboldt. Takođe proučava svojstva guana kao đubriva, koji će kasnije biti izvožen u Evropu.
- 16. 11. - U Londonu uhapšen Edward Despard sa saradnicima, koji je planirao ubiti kralja i osvojiti ključne tačke u gradu, kao početak narodne pobune (pogubljen u februaru).
Decembar/Prosinac
uredi- 7. 12. (16 Frimaire) - Obnovljeno ropstvo u Francuskoj Gvajani (administrator je Victor Hugues).
- 10. 12. - U Parizu se okuplja Helvetska konsulta, koja do februara raspravlja o novom ustavu Helvetske Republike.
- 26. 12. (5 Nivôse) - Pariski ugovor o teritorijalnoj kompenzaciji između Francuske i Svetog Rimskog Carstva. Carev brat, Ferdinand III od Toskane dobija u nadoknadu raniju nadbiskupiju Salzburg, novostvorenu izbornu kneževinu (do 1805).
- 31. 12. - Ugovor iz Basseina: Britanska istočnoindijska kompanija postiže sporazum sa Baji Raom II - vratiće ga na vlast kao "premijera" Carstva Marata, koje će postati klijent Britanaca. Dogodine dolazi do Drugog anglo-maratskog rata.
Kroz godinu
uredi
- Nakon devet godina gradnje, započete od braće Kiš, pušten u saobraćaj Franzov kanal u Bačkoj, između Dunava i Tise[6][7], danas poznat kao Veliki bački kanal.
- Na krajiškoj teritoriji u Banatu ukinut kantonalni sistem[8].
- Pokret mostarskog ajana Ali-age Dadića i njegovih sinova protiv bosanskih vezira (do 1814), podržavaju ga i Srbi[9]. Odn. borba za prevlast Dadića sa blagajskim prvakom Alijom Voljevicom.
- 1802-03 - Poljski plemić Aleksander Antoni Sapieha putuje južnoslovenskim zemljama.
- Ranjit Singh zauzima Amritsar, objavljuje da će obnoviti Zlatni hram.
- Usman dan Fodio napušta grad Gobir i započinje društvenu i političku revoluciju u dan. Nigeriji i Kamerunu.
- Nauka i tehnika:
- William Symington sagradio prvi parobrod pod nazivom Charlotte Dundas.
- Richard Trevithick patentirao parnu mašinu sa visokim pritiskom, u Coalbrookdaleu je napravio stacionarnu mašinu a napravljena je i jedna lokomotiva.
- Georg Friedrich Grotefend započeo rad na dešifriranju klinastog pisma iz Persije.
- Ernst Florens Friedrich Chladni izdao Die Akustik.
- U delu Hydrogéologie, Jean-Baptiste Lamarck je među prvima koji koristi izraz "biologija" u modernom smislu. Tu je i Gottfried Reinhold Treviranus sa Biologie; oder die Philosophie der lebenden Natur.
- Humphry Davy opisuje pionirske eksperimente Thomasa Wedgwooda sa fotografijom.
- Joseph Gay-Lussac formulirao zakon o plinovima.
Rođenja
uredi- 6. 2. - Charles Wheatstone, fizičar, pronalazač († 1875)
- 19. 2. - Evgenije Jovanović, episkop gornjokarlovački († 1854)
- 26. 2. - Victor Hugo, francuski književnik († 1885)
- 5. 7. - Pavel Nahimov, ruski admiral († 1855)
- 24. 7. - Alexandre Dumas sr, francuski književnik († 1870)
- 5. 8. - Niels Henrik Abel, norveški matematičar († 1829)
- 31. 8. - Husein-kapetan Gradaščević, vođa bosanskog otpora sultanovim reformama († 1833)
- 19. 9. - Lajos Kossuth, mađarski revolucionar († 1894)
- 29. 9. - Konstantin Peičić, srpski lekar i književnik († 1882)
- 9. 10. - Niccolò Tommaseo, književnik, jezikoslovac i političar iz Dalmacije († 1874)
- 15. 10. - Louis-Eugène Cavaignac, francuski general i predsednik vlade († 1857)
- 26. 10. - Miguel I, kralj Portugala († 1866)
- 15. 12. - János Bolyai, matematičar († 1860)
- c. Konstantin Danil, srpski slikar († 1873)
Smrti
uredi- 31. 1. - Mirko Danijel Bogdanić, astronom, matematičar (* 1762)
- 1. 4. - Joseph Duplessis, portretni slikar (* 1725)
- 18. 4. - Erasmus Darwin, lekar, filozof prirode (* 1731)
- 5. 5. - Lazar Bugarski, pravoslavni svetac (* 1774)
- 9. 5. - Erik Magnus Staël von Holstein, švedski diplomata, otac Madam de Staël (* 1749)
- 22. 5. - Martha Washington, prva Prva dama SAD (* 1731)
- 22. 6. - Susette Gontard, inspiracija pesnika Hölderlina (* 1769)
- 22. 7. - Marie François Xavier Bichat, pionir histologije (* 1771)
- 3. 8. - Heinrich, pruski general, mlađi brat Friedricha Velikog (* 1726)
- 24. 9. - Aleksandar Radiščev, ruski pisac i društveni kritičar (* 1749)
- 26. 9. - Jurij Vega, slovenski matematičar i topnički časnik (* 1754)
- 5. 10. - Sanité Bélair, haićanska heroina (* 1781)
- 24. 10. - Ludovico Manin, poslednji mletački dužd (* 1725)
- 30. 10. - Charles Alexandre de Calonne, bivši francuski državnik (* 1734)
- 2. 11. - Charles Leclerc, francuski general (* 1772)
- 13. 11. - André Michaux, botaničar (* 1746)
Reference
uredi- ↑ 1,0 1,1 Istorija s. n. IV-1, 423
- ↑ Aleksandar Petrović. THE ROLE OF BANDITRY IN THE CREATION OF NATIONAL STATES IN THE CENTRAL BALKANS DURING THE 19TH CENTURY A CASE STUDY: SERBIA. rastko.rs
- ↑ Нада Савковић. Боравак Доситеја Обрадовића у Трсту. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 423-4
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 424
- ↑ Historija n. J. II, 1181
- ↑ Kanalska mreža u Vojvodini: Jožef i Gabor Kiš Arhivirano 2021-04-23 na Wayback Machine-u. becejski-mozaik.co.rs 06 januar 2017
- ↑ Historija n. J. II, 1166
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 482-3
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)
